Fréttablaðið - 23.08.2008, Blaðsíða 64

44 23. ágúst 2008 LAUGARDAGUR
HVAÐ? HVENÆR? HVAR?
Laugardagur 23. ágúst 2008
➜ Tónleikar
12.00 og 14.00 Einleiksfantasíur
G. P. Telemann Elfa Rún Kristinsdóttir,
fiðluleikari og Melkorka Ólafsdóttir,
flautuleikari halda tónleika í völdum
kirkjum víðsvegar um landið. Í dag
verða þær í Skálholtskirkju.
➜ Leiklist
Sviðslistahátíðin artFart sem haldin er
af áhugafólki um sviðslistir, sýnir þrjú
leikverk í kvöld.
17.00 DJ Hamingja, höf. Íslenska
hreyfiþróunarsamsteypan. Flutt í
Smiðjunni, Sölvhólsgötu 13.
19.00 Maddit, höf. Maddit
Theater Company. Flutt í Smiðjunni
Sölvhólsgötu 13.
20.00 20.00 Uppljómunin, höf.
Snæbjörn Brynjarsson. Flutt á Kaffi
Rót.
➜ Samkomur
14.00 Úr sveit í borg - söguganga
Sigurlaug Þ. Ragnarsdóttir listfræð-
ingur mun endurtaka sögugöngu
sína um Rauðárholt. Mæting á horni
Einholts og Háteigsvegar þar sem
gamla Ofnasmiðjan/Rými er til húsa.
Sigurlaug mun leiða göngufólk um
söguslóðir Sunnuhvols, Háteigs,
Englaborgar og Klambra.
➜ Síðustu Forvöð
Bylgjulengdir - Creighton Michael
Sýning á skúlptúrum og grafíkverk-
um bandaríska myndlistarmannsins
Creighton Michael í Hafnarborg.
Síðasta sýningarhelgi. Hafnarborg,
Strandgata 34, Hafnarfirði. Teikningar
eftir Michael eru til sýnis hjá Start Art,
Laugavegi 12b, Reykjavík og verður til
27. ágúst.
Keramik frá Níkaragva Síðasta
sýningahelgi á keramikgripum frá
Níkaragva. Hafnarborg, Strandgata 34,
Hafnarfirði
Straumar - verk í eigu Listasafns
ASÍ Sýning á völdum verkum úr
safneigninni eftir myndlistamenn af
frumhefjakynslóðinni s.s. J.S. Kjarval
og Jón Stefánsson í bland við verk
listamanna samtímans s.s. Svövu
Björnsdóttur og Birgi Andrésson.
Síðasta sýningarhelgi. Listasafn ASÍ,
Freyjugötu 41, Reykjavík.
Flökt - samsýning Ingunnar
Fjólu Ingþórsdóttur og Þórdísar
Jóhannesdóttur. Síðasta sýningar-
helgi. Start Art, Laugavegi 12b.
➜ Ljóð
Ljóðahátíð Nýhils 2008
13.00 Ljóðlistin í ríki sjopp-
unnar Málþing um samtímaljóð-
lis. Umræðum stjórnar Ármann
Jakobsson og Birna Bjarnadóttir.
Norræna Húsið.
18.00 Ljóðalestur - skandinavískir
gestir hátíðarinnar lesa upp. Norræna
Húsið.
20.00 20.00 Ljóðapartí.
Smíðaverkstæði Þjóðleikhússins
Nánari upplýsingar á http://nyhil.
blogspot.com.
➜ Stuttmyndir
Reykjavík Shots&Docs Heimildar-
og stuttmyndahátíð í Austurbæ,
Snorrabraut 37.
15.00 Pétur og úlfurinn
(Óskarsverðlaun)
15.45 Skoskar heimildarmyndir
17.00 Cannes-stuttmyndir
19.00 Óskarsverðlaunamyndir
21.00 Úrvals heimildarmyndir
Miðasala opnar kl. 14.00. Nánari upp-
lýsingar á http://www.shortdocs.info
➜ Myndlist
13.00 Gallerí Fold Opnun á þremur
sýningum. Verk eftir Karl Kvaran, Línu
Rut Wilberg og frönsku listakonunn-
ar Anne Pesce. Sýningum lýkur 31.
ágúst. Gallerí Fold, Rauðarárstíg 14.
„Handan hugans – milli svefns og
vöku” er sýning sem stendur yfir
í Skaftafelli, miðstöð myndlistar á
austurlandi á Seyðisfirði. Í dag mun
Ingibjörg Magnadóttir bæta inn
verkum en sýningin er þess eðlis
að hún er í stöðugri þróun út sýn-
ingartímann. Sýningin stendur til 7.
september.
Þórunn Bára sýnir í Kirsuberjatrénu
við Vesturgötu. Sýningunni lýkur á
mánudag 25. ágúst. Opið laugardag
kl. 11.00-15.00. Lokað á sunnudaginn.
14.00 Bergljót Svanhildur
Sveinsdóttir opnar sýningu á
vatnslitamyndum í sýningarsal
Saltfisksetursins í Grindavík. Sýningin
verður opin alla daga frá kl. 11-18 og
stendur yfir til 8. september.
16.00 Þór Sigmundsson og Pjetur
Stefánsson opna sýningu í Grafíksafni
Íslands, Tryggvagötu 17. Sýningin
stendur til 6. september. Opið sunnu-
dag frá 14.00-18.00.
Upplýsingar um viðburði sendist á
hvar@frettabladid.is
„Stundum yrki ég ekki, býð ekki
heimsflækjunni byrginn,“ segir
skáldið í ljóðinu Slökkt á bls 33, en
lesandinn veit þá þegar að
„flækja“ skáldsins er tilvistarleg
og spurn þess hefur ekkert með
„heiminn“ að gera, ekki heim fjöl-
miðlanna, ekki samfélagið. Skáld-
ið sjálft er mælandi bókarinnar
og viðfangið er fyrsta persóna
eintölu – spurningin ekki hver er
ég, heldur hvað er ég. Að vera,
eða. Vera, vera enginn, eða ekki.
Ég er þannig allt í senn höfundur-
inn og sérhvert egó; tilviljunin ég,
ég sem á hvorki tilkall til stundar
né staðar (báðar eru til án mín),
ég í fallvöltu núi, tímabundna
ástandið ég (sem kápumynd bók-
arinnar oftúlkar á vísvitandi grót-
eskan hátt). Ég er líka skáld og
penninn er hækja (40), stoð þess í
framandi veruleika.
Bókin skiptist í þrjá hluta, í
þeim fyrsta og síðasta er skáldið í
táknrænu útlandi, en fetar heima-
slóð og götu minninganna í milli-
spilinu. Og þótt stefið sé alltaf hið
sama (tímabundna ástandið ég) og
margendurtekið svo liggur við
klifun (eða þráhyggju), er bókin
hvorki einhæf né langdregin af
því tilbrigðin eru auðug af
vekjandi hugmyndum og ferskum
heiðarlegum skáldskap sem sér-
kennist fyrst og fremst af sjálfum
sér. Hugmyndirnar ýmist styðja
hver aðra eða fella í spennandi
víxlverkan eða hringrás þar sem
bæði skáldið og dauðinn eru
hverfulir þátttakendur og hvor-
ugur hefur síðasta orðið, báðum
er spurn. Í fyrsta hlutanum skil-
greinir skáldið „ástandið ég“ (7)
og býður lesandanum hlut. Í
öðrum hlutanum leitar skáldið
róta, slítur þær upp og „æfir sig“
(33) í þeirri þversögn eða fjar-
stæðu að vera ekki til – mátar tím-
ann eins og flík sem ekki passar.
Þriðji þátturinn er síðan svar í
spurnarformi við sömu spurning-
um og endar táknrænt á bjarg-
brún (61, sbr 7) án punkts(.) Og
sökum þess að „ég“ á hvorki sök á
stað né stund, „það þarf bara ein-
hvern“ (56), er opin smuga fyrir
lesandann að skella sér með – og
frammaf ef vill.
Maðurinn er ekki í heiminn bor-
inn til að leysa vanda heimsins
heldur til að grafast fyrir um
rætur vandans og halda sig síðan
innan marka þess skiljanlega,
sagði Goethe í bréfi til vinar síns
fyrir tæpum 200 árum. Skáldið
okkar heldur sig innan þeirra
marka með því fráviki að það skil-
ur ekki hvað „ég“ er og efast því
um að „maðurinn“ sé í heiminn
borinn, hvað þá í stakk búinn til að
skilja rætur eigin vanda, efast um
rómantískt hlutverk einstaklings-
ins. En vandinn er hvorki yfirskil-
vitlegur né skáldskapur (blekk-
ing), þar er skáldið sammála
gullkolli Goethes, vandi bókarinn-
ar varðar sjálfið og einstaklings-
eðlið, leitina að tilgangi í því von-
leysi að tíminn leikur „mig“ grátt
áður en „ég“ fæðist og eftir að
„ég“ dey og þess vegna er „ég“
bara til fyrir tilstilli tímans og
gæti verið hver sem er – en ekki
enginn (það er yfirskilvitlegt eða
skáldskapur).
Hugrenningum sínum kemur
skáldið á framfæri í ljóðformi
sem lesandinn trúir að byggi sig
sjálft með sérhverri nýrri endur-
tekningu hugrenningarinnar.
Áreynslulaus ljóð, spör á fagur-
fræði; andrómantísk með vísvit-
andi hökti en alveg tilgerðarlaus,
án stæla og engin öpun, frábiðja
sér miskunnar. Ekki skáldskapur
sem rekur lesandann áfram með
„fallegum“ takti og tóni heldur
reynir að reka hann í vörðu,
„formið“ ekki síður en „efnið“,
ljóð sem reka í lesandann hornið.
En bókin er ekki dirfskan ein,
tröllvaxinn tilvistarvandinn pass-
ar ekki illa í galla „kúluvarpar-
ans“ (34); sá síðarnefndi óhraust-
ur í núinu og heilbrigði þess
fyrrnefnda liggur undir söguleg-
um grun. Trúverðug samloka.
Þetta er bók sem spyr einnar
einfaldrar spurningar sem ekkert
svar er við – sjálfur er ég til
dæmis búinn að þrautlesa bókina
þrem sinnum og skil ekki ennþá
hver ég er, hvað þá hvað? Fín
þraut.
Sigurður Hróarsson
Að vera, eða hvað?
BÓKMENNTIR
Tímabundið ástand
Ljóð eftir Jónas Þorbjarnarson
Forlagið 2008
★★★★

JÓNAS ÞORBJARNARSON
Um miðja síðustu öld þegar hinn mikli jazzskríbent og fræðimaður
Leonard Feather spurði nokkra kunnáttumenn um framtíð jazzins
þótti þeim flestum fráleitt að spá fyrir um stöðuna aldarfjórðung
fram í tímann. Nú þegar enn annar aldarfjórðungur hefur bæst við er
athyglisvert að skoða svörin. Útvarpsmaðurinn Willis Conover hafði
þetta að segja:
„Jazzinn verður það sem fólk býst við af honum. Einhver hluti hans
verður óbreyttur og annar gjörbreyttur, rétt eins og þeir sem búa
hann til. Með öðrum orðum „lifandi“. Hann verður ekki frekar en
önnur músík slitinn úr samhengi við þann sem býr hann til.“ Hljóm-
sveitarstjórinn Duke Ellington, sem þegar var orðinn goðsagnavera í
lifanda lífi, benti á: „...að í fyrsta lagi mun enginn spekúlera lengur í
því hvort um sé að ræða jazz, sinfónísk verk, búgí vúgí eða þjóðlaga-
tónlist.“ Trompetleikarinn og söngvarinn Louis Armstrong hafði
talsvert jarðbundnari sýn á framtíð jazzins: „Ef gaurarnir passa ekki
upp á heilsuna verða þeir allir dauðir eftir 25 ár. Til að spila eins og
við spilum þarf maður að vera heilsuhraustur.“
Allir voru þessir merku
menn sammála um að gæði
tónlistarinnar myndu aukast
jafnt og þétt í réttu hlutfalli
við aukinn fjölda flytjenda um
allan heim. Það er reyndar
athyglisvert að það virðist
sama hvar og hvenær er borið
niður í tónlistarsöguna, alls
staðar og alltaf sækja
listamenn út fyrir eigin
landsteina viðurkenningu á
list sinni. Bandarískir
jazzlistamenn fundu banda-
menn í Evrópu þegar kom að
því að tefla fram jazzinum á
tónleikasviðinu frekar en til
undirleiks í svallveislum. Þeir
höfðu sóst eftir því að finna
sér áheyrendur sem hlustuðu
ekki aðeins með fótunum
heldur líka með höfðinu eins
og þeir gerðu austan Atlants-
hafsins. Ótal dæmi sýna fram á að þessi óræða blanda sviðsins og
svallsins hefur kallað fram skemmtilega tvíræðni í tónleikahaldi og
því hvernig listamenn koma sér á framfæri. Kannski er það einmitt
þessi ófyrirsjáanlegi þáttur sem gerir það að verkum að jazzinn
heldur velli hvað sem líður heilsufari flytjendanna.
Jazzhátíðir dagsins í dag eru sjaldnast athvarf einhverrar varð-
veislustefnu og sanna þannig spá Ellingtons um óljósari landamæri í
músík. Það er líka vaxandi tilhneiging að músík á jazzhátíðum þurfi
ekki endilega að vera vottuð af þar til gerðri eftirlitsstofnun eða
jazzlögreglu. Það hafa sem sagt ræst orð Willis Conovers sem hann
þrumaði með barítónrödd sinni yfir heimsbyggðina um miðja öldina
sem leið (með hjálp „Voice of America“ útvarpsstöðvarinnar):
„Lifandi listform!”
Íslandsjazzinn hefur á síðustu áratugum tekið stórstígum framför-
um og smýgur nú um allar glufur tónlistarinnar í landinu. Eins og
helstu boðberar alþjóðajazzins sáu fyrir hafa nú risið um allan heim
skólar sem leggja til grundvallar spunalistina. Hérna heima er liðinn
aldarfjórðungur síðan slík stofnun var sett á laggirnar og áhrifanna
farið að gæta svo um munar. Jazzhátíð Reykjavíkur hefur í þau nítján
ár sem hún hefur starfað verið ábyrgur unglingur og ætlar sér að
verða til mikillar fyrirmyndar sem fullorðin tónlistarhátíð. Hún hefur
að markmiði aukinn sýnileika frambærilegra listamanna hér heima
og erlendis og tekur alvarlega þær áskoranir sem felast í að fylla stór
tónlistarhús af merkilegri músík. Í því ljósi hefur Jazzhátíð Reykja-
víkur kynnt fyrir borgaryfirvöldum í Reykjavík og Menntamálaráð-
herra tillögur að áætlun til þrigga ára sóknar svo að efla megi enn
frekar þann kraft sem býr í hátíðinni og listafólki hennar. Vonandi
verður unnt að kynna það samstarf við upphaf hátíðarinnar í lok
ágúst nk.
Við stöndum á athyglisverðum krossgötum í spunakenndri leit
krónunnar að skynsamlegum grunntóni. Á meðan fyrirtækin í landinu
hreinsa sykurinn úr vélum sínum fella þau menningarseglin um stund
og listafólkið setur í framhaldinu út árarnar og rær lífróður til að ná
landi með stórhuga verkefni sín. Og þar sem við sitjum og róum
okkur niður tökum við stöðuna upp á nýtt og komumst að því að
kúrsinn er óbreyttur þó að farkosturinn hafi tekið dálítinn sjó.
Ein stór músík
PÉTUR GRÉTARSSON
Með á nótunum