Fréttablaðið - 16.09.2008, Blaðsíða 16

16 16. september 2008 ÞRIÐJUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson bih@markadurinn.is og Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is
ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefándsóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili
á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Ég man ekki hvort ég var tólf eða þrettán ára þegar ég kom
einhverju sinni hlaupandi upp
stigann heima á Langholtsvegi,
reif upp hurðina, skellti henni á
eftir mér og tjáði mig í miklum
ham um ómerkilegheit einnar
vinkonu minnar. Mér hefði þótt
hún skemmtileg og fín stelpa,en
nú hefði mér borist til eyrna
hvernig hún talaði um mig. Ég
hefði greinilega ekki haft á réttu
að standa.
Faðir min stóð fyrir framan
spegilinn í ganginum, nýkominn á
fætur og var að laga bindishnút-
inn. Hann brosti með sjálfum sér
og leit til mín með stríðnisglampa
í auga. „Þú ert þó ekki að láta álit
annarra á þér hafa áhrif á álit þitt
á þeim!“ sagði hann, eins og það
væri svo fráleitt að mér gæti
naumast verið alvara. Ef mér
líkaði vel við þessa stúlku, þá
væri það mín skoðun og ég ætti
ekkert að sleppa henni. Það væri
eins og að setjast í aftursætið í
eigin lífi og láta öðrum eftir
stýrið.
Þetta var ágætis lexía. Ef
maður sækir sjálfstraust og
sjálfsvirðingu í álit annarra en
ekki í eigin rann, týnir maður
smám saman sjálfum sér. Það er
ekki út af engu sem námskeið um
leiðir til að finna sjálfan sig eru
fjölsótt.
Eigin ábyrgð
Ég hef átt þess kost að hlýða á
vitra og stórmerkilega indverska
konu, Dadi Janki, nokkrum
sinnum. Hún er leiðtogi samtaka
sem stofnuð voru árið 1936 og eru
með fræðslumiðstöðvar um allan
heim, þar á meðal á Íslandi.
Þekkingin sem boðið er upp á þar
nýtist fólki óháð kynstofni og
trúarbrögðum. Í þessum samtök-
um, Brama Kumaris, eru bæði
karlar og konur, en stjórnendur
eru alls staðar konur. Hér á landi
er það Sigrún Olsen. Með henni
starfar eiginmaður hennar, Þórir
Barðdal. Þau eru bæði listamenn
en hafa fundið lífi sínu farveg á
þessum vettvangi.
Dadi Janki er níutíu og tveggja
ára gömul, en það er ekkert
gamalt við þessa konu. Hún er
glaðsinna og í orðum hennar og
augum er æskuþróttur, raunsæi
og viska. Einhverju sinni þegar
hún var að ræða um ábyrgðina
sem hver og einn ber á sjálfum
sér, sagði hún meðal annars: „Við
getum engu ráðið um hvað að
okkur er rétt, en við ráðum alltaf
hvort við tökum við því. Hvort
sem það eru orð eða eitthvað
annað.“
Þetta minnti mig á vinkonu
mína sem er kennari. Hún hitti
fyrir nokkrum árum fullorðinn
kennara sem hún kannaðist við
frá grunnskólaárum sínum. Hún
sagði að hann myndi eflaust
ekkert eftir sér en hún hefði
verið nemandi í skólanum hans.
„Jú, ég man vel eftir þér,“ sagði
kennarinn með áherslu. „Þú
varðst fyrir svo hrikalegu einelti
að við vorum stundum miður
okkar á kennarastofunni.“
„Einelti? sagði vinkona mín
forviða. „Ef ég hef orðið fyrir
einelti, hef ég ekki tekið eftir því.
Nú, eða ekki tekið það til mín.
Þannig að þetta hafa verið óþarfa
áhyggjur.“
Þetta er umhugsunarefni.
Einelti getur verið svo gróft og
fórnarlambið svo viðkvæmt að
það finnur enga undankomu. En
bæði í barna- og unglingaskólum
og á vinnustöðum þar sem einelti
viðgengst, hafa þeir sem það
beinist að þann kost að sýna
áreitinu ekki þá virðingu að taka
það alvarlega. Það er ekki fyrr en
það gengur nærri þeim, þegar
þeir taka við því sem að þeim er
rétt, eins og Dadi segir, sem
áreitið verður einelti. Þangað til á
ósóminn heima hjá þeim sem ber
hann í sér.
Salt jarðar
Skoðanafrelsi telst til sjálf-
sagðra mannréttinda, en
skoðanir geta bæði verið fjötur
og frelsi. Stundum villumst við á
skoðunum og staðreyndum og
íklæðumst þeim til frambúðar.
Festumst inni í þeim. Þá verður
það nánast að sáluhjálparatriði
að skipta ekki um skoðun. Jónas
Haralz hefur sagt frá því að
kennari hans á háskólaárunum í
Svíþjóð, virtur fræðimaður, hafi
sagt eitthvað á þá leið að þeir
sem skiptu um skoðun væru salt
jarðar því að þeir hefðu hugsað
málin til hlítar. Þessi maður
hafði skipt um stjórnmálaskoðun
oftar en einu sinni og sjálfur
skipti Jónas bæði um skoðun á
námsleið og stjórnmálum. Enda
dylst engum sem sá hann í Silfri
Egils nýverið að þar fer maður
sem hefur hugsað málin til
hlítar.
UMRÆÐAN
Guðni Ágústsson skrifar um
borgarmál
Skylda stjórnmálamanna er að mynda starfhæfan meirihluta. Reykjavík
hefur verið þekkt fyrir sterkt og samhent
fólk við stjórn borgarinnar. Þróunin varð
á annan veg þetta kjörtímabil. Fyrsta árið
fór þó vel af stað undir forystu Björns
Inga Hrafnssonar og Vilhjálms Þ.
Vilhjálmssonar. Sá meirihluti sprakk og umrótinu
fylgdi ógæfa og átök í borginni. En árangur þessa
árs stóð, með frístundakortunum okkar, grænu
skrefunum, eflingu almenningssamgangna og
öðrum góðum verkefnum sem sett voru í fram-
kvæmd.
Tjarnarkvartettinn tók við en í raun og veru ók
hann aldrei úr hlaði. Einstaklingar innan hans voru
uppteknir af naflaskoðun og umræðupólitík. Fljótt
grúfði yfir honum óvissa um hvað Ólafur F.
Magnússon myndi gera þegar hann kæmi aftur til
starfa.
Í sumar var orðið ljóst að samstarfið milli Ólafs
F. og sjálfstæðismanna var búið. Sú ákvörðun
Óskars Bergssonar og framsóknarmanna að ganga
til samstarfs við Sjálfstæðisflokkinn var til marks
um að vitleysunni yrði að ljúka. Ég trúi því
að Óskari Bergssyni sem hefur komið fram
af virðingu, ró og festu og talað mannamál
verði þakkað frumkvæði sitt og þeirri nýju
stöðu sem nú er uppi í málefnum Reykjavík-
ur. Ég fann það vel á fundarferð minni um
landið að fólk fagnaði og studdi Óskar og
nýja meirihlutann.
Það er siður Vinstri grænna og Samfylk-
ingar að brúka stóryrði. Ingibjörg Sólrún
skaut sjálfa sig í fótinn að líkja borgarfull-
trúum meirihlutans í Reykjavík við drauga
og uppvakninga. Svona tala stjórnmálaforingjar
ekki um myndarlegt og starfhæft fólk. Enginn
eltist heldur við orðalag Vinstri grænna, það er
grundvallað á persónulegum stóryrðum eftirstríðs-
áranna um menn og fordóma í garð flokka.
Ég veit að á ný verður Reykjavík stjórnað af
festu og framsýni. Í raun er það Óskar og fram-
sóknarmenn í Reykjavík sem stíga skref til að
bjarga þjóðinni frá þeirri vansæmd að ekki sé
starfhæf borgarstjórn. Það er mál okkar allra að
ábyrgð og festa ríki í höfuðstaðnum. Óvissunni er
lokið. Til hamingju með Óskar-inn, framsóknar-
menn og höfuðborgarbúar.
Höfundur er formaður
Framsóknarflokksins.
Ný staða í Reykjavík
GUÐNI ÁGÚSTSSON
Fjötur eða frelsi
JÓNÍNA MICHAELSDÓTTIR
Í DAG | Skoðanafrelsi
Hlífiskjöldur Moggans
Björn Bjarnason flytur erindi hjá
Sagnfræðingafélaginu í hádeginu í
dag. Erindið ber heitið Kalda stríðið
– dómur sögunnar. Í útdrætti segir
að Björn telji að á tíunda áratugnum
hafi lítið farið fyrir umræðu um
stöðu Íslands í kalda stríðinu, til
dæmis hafi Morgunblaðið „ákveðið
að hlífa þeim við uppgjöri, sem
harðast vógu að blaðinu og
heiðri þess á tímum kalda
stríðsins“. Það þarf svo sem
ekki að koma á óvart
þótt Björn meti áhrif
kalda stríðsins fyrst og
fremst út frá því hvaða
skoðanir menn höfðu
á ritstjórnarstefnu
Morgunblaðsins, en
ætli sagnfræðingar telji ekki flestir að
kalda stríðið hafi snúist um eitthvað
annað og meira?
Skiptar skoðanir
Björn bætir við að síðan 2006 hafi
hins verið líflegar umræður um hler-
anir lögreglu, sem hann reifar í erindi
sínu. Að mati Björns hefur „ekkert
komið fram til stuðnings ásökunum
um ólögmætar aðgerðir yfirvalda“
í þeim efnum. Því eru ekki allir
sammála, til dæmis Ingibjörg
Sólrún Gísladóttir, sem fyrir
tveimur árum talaði um
„atlögu að lýðræðinu“
og að full ástæða
væri til að setja á
fót rannsóknar-
nefnd sem kafaði
ofan í kjölinn á þessu máli. Áhuginn
á því virðist aftur á móti hafa koðnað
niður eftir að Samfylkingin fór í ríkis-
stjórn. En þar til ráðist verður í slíka
rannsókn er trauðla hægt að skera
úr um hvort hefur rétt fyrir sér, Björn
eða Ingibjörg.
Kýrsæmandi aðbúnaður
Að gefnu tilefni hefur Lands-
samband kúabænda
gefið út áréttingu um
aðbúnað kúa: „Tryggja
skal öllum gripum, nema
graðnautum eldri en sex
mánaða, 8 vikna útivist
hið minnsta ár hvert.“
Taki þeir það til sín sem
í hlut eiga.
bergsteinn@frettabladid.is
Í
stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar er sérstaklega kveðið
á um að taka verði á kynbundnum launamun. Ljóst er að
langur vegur er frá því að þetta verkefni ríkisstjórnar-
innar sé á einhverjum rekspöl. Þvert á móti kemur í ljós í
nýrri launakönnun SFR – stéttarfélags í almannaþjónustu
– að launamunur hefur aukist milli ára.
Staðreyndin er sem sagt sú að í febrúar árið 2007 höfðu konur
innan SFR 14,3 prósentum lægri laun en karlar innan félagsins.
Ári síðar var þessi munur orðinn 17,2 prósent; nærri þremur
prósentustigum meiri. Hér er þó bara verið að tala um svo-
kallaðan óútskýrðan launamun eða launamun sem ekki verður
skýrður með aldri, vinnutíma, starfsaldri, starfsstétt, menntun
og vaktaálagi. Sé hins vegar horft á raunverulegan launamun
kynjanna innan stéttarfélagsins SFR er staðreyndin sú að konur
hafa 27 prósentum lægri heildarlaun en karlar.
Eftirtektarvert er að kynbundinn launamunur félagsmanna
í SFR er talsvert meiri en kynbundinn launamunur í stéttar-
félaginu VR, en launakannanir þessara félaga eru sambærileg-
ar. Kynbundinn launamunur félagsmanna VR er 12,3 prósent
meðan hann er 17,2 prósent hjá félagsmönnum SFR. Kynbund-
inn launamunur hjá ríkisstarfsmönnunum er sem sagt nærri
fimm prósentustigum meiri en hjá starfsmönnum í skrifstofu-
og verslunarstörfum á almennum vinnumarkaði. Hjá VR hefur
launamunur milli kynja því miður einnig aukist milli ára en
munurinn telst þó ekki marktækur því hann nemur þó ekki nema
0,6 prósentustigum, fer úr 11,6 í 12,2 prósent. Þessi niðurstaða
getur ekki annað en talist áfellisdómur yfir þeirri launastefnu
sem rekin er af íslenska ríkinu.
Ljóst er af nýbirtum launakönnunum SFR og VR að fjarri lagi
er að launajafnrétti milli kynja ríki. Sé það markmið að launa-
jafnrétti náist, sem gera verður ráð fyrir að sátt ríki um, er ljóst
að allir verða að leggja hönd á plóg. Aðilar vinnumarkaðarins
hljóta að horfa á launajafnrétti sérstaklega við gerð kjarasamn-
inga, og þá ekki síst samninganefnd ríkisins. Óralangt er í land
að hefðbundin kvennastörf séu jafnhátt metin til launa og hefð-
bundin karlastörf. Þessi staðreynd hlýtur að kalla á viðhorfs-
breytingu aðila vinnumarkaðarins.
Ábyrgðin er líka í höndum hvers og eins sem að samningum
um laun kemur, beggja vegna borðsins. Kannanir hafa sýnt að
konur hafa mun minni væntingar um laun en karlar. Þarna þurfa
konur greinilega að taka sig taki. Sömuleiðis þeir sem að launa-
samningum einstaklinga koma fyrir hönd atvinnurekenda.
Ljóst er að ríkisstjórnin verður að reka af sér slyðruorðið og
láta verkin tala. Ekki verður dregið úr kynbundum launamun
með því að lækka laun karla. Ríkisstjórnin hefur einmitt nú
tækifæri til að sýna vilja sinn til þess að jafna laun kynjanna
í verki með því að semja um umtalsverða launahækkun stéttar
sem ekki telur einn einasta karlmann, ljósmæðra.
Launamunur kynja eykst hjá
opinberum starfsmönnum.
Nú þarf að láta
verkin tala
STEINUNN STEFÁNSDÓTTIR SKRIFAR