Fréttablaðið - 20.09.2008, Blaðsíða 10

10 20. september 2008 LAUGARDAGUR
Umsjón: nánar á visir.is
Aðfaranótt föstudags til-
kynntu fjármálaráðherra,
seðlabankastjóri og yfir-
maður fjármálaeftirlits
Bandaríkjanna, þeir Henry
Paulson, Ben Bernanke og
Christopher Cox, stórtæk-
ar aðgerðir sem ætlað er
að draga úr áhrifum fjár-
málakreppunnar. Skort-
sölur hafa verið bannaðar,
peningamarkaðssjóðir fá
ríkistryggingu og ríkið
kaupir „eitruð“ skuldabréf.
Enn er allt á huldu um smáatriði
og útfærslu aðgerðanna, en þau
verða mótuð í samstarfi við
Bandaríkjaþing nú um helgina. Til
þessa hafa aðgerðir bandarískra
stjórnvalda vegna fjármálakrepp-
unnar fyrst og fremst einkennst
af skammtímaaðgerðum á borð
við þjóðnýtingu fasteignalánaris-
anna Fannie Mae og Freddie Mac
eða tryggingarfélagsins AIG.
Margir fréttaskýrendur hafa því
fagnað því að stjórnvöld virðist nú
í fyrsta skipti hafa sett fram víð-
tækar aðgerðir sem ætlað er að
fyrirbyggja vanda og koma í fram-
haldi af umsvifamiklum gjaldeyr-
isskiptasamningi bandaríska
seðlabankans við nokkra af helstu
seðlabönkum heims.
Þríþættar aðgerðir
Í fyrsta lagi er sett bann við skort-
sölu hlutabréfa fjármálastofnana,
ríkistryggingu á innistæðum í
peningamarkaðssjóðum og stór-
felldum kaupum ríkisins á „eitr-
uðum“ skuldvafningum úr eigna-
safni fjármálastofnana. Ekki er
ljóst hversu miklu fé ríkið mun
verja til þessara aðgerða, en
Henry Paulson, fjármálaráðherra
Bandaríkjanna, sagði á blaða-
mannafundi í gær að upphæðin
myndi hlaupa á „hundruðum millj-
arða Bandaríkjadala“.
Bandarískir fjölmiðlar greina
frá því að líklega verði stofnuð
sérstök ríkisstofnun sem hefði
800 milljarða til umráða til þess að
kaupa torseldustu skuldavafninga
af fjármálastofnunum, og að auki
yrði stofnaður 400 milljarða doll-
ara sjóður sem tryggði innistæður
peningamarkaðsreikninga með
líkum hætti og innistæður á spari-
sjóðsbókum eru tryggðar af trygg-
ingarsjóði sparifjáreigenda.
Brugðist við grafarlegu ástandi
Markmið aðgerðanna er að róa
fjármálamarkaði og draga úr
örvæntingu sem hafði gert vart
við sig í kjölfar hruns Lehman
Brothers og AIG. Millibanka-
markaðir höfðu þornað upp, þar
sem fjármálastofnanir hættu að
lána hver annarri af ótta við að
mótaðili yrði gjaldþrota áður en
lánin fengjust endurgreidd. Þá
stóðu margir peningamarkaðs-
sjóðir mjög tæpt eftir að þeir urðu
fyrir fjöldaúttektum. Þar sem
peningamarkaðssjóðir kaupa
skammtímaskuldabréf fyrir-
tækja, hefði hrun þeirra orðið til
þess að markaðir fyrir skuldabréf
fyrirtækja hefðu hrunið, og þar
með hefðu hjól atvinnulífsins
stöðvast.
Bandaríska dagblaðið Washing-
ton Post hefur eftir þingmönnum í
gær að Paulson hafi lýst ástandinu
sem grafalvarlegu og að það
myndi hafa alvarlegar afleiðingar
ef ekki væri gripið til róttækra
aðgerða þegar í stað. Þótt hag-
fræðingar virðist á einu máli um
að aðgerðirnar hafi afstýrt hruni
fjármálakerfisins hefur verið
bent á að allsendis óvíst sé að
aðgerðirnar dugi til þess að binda
endi á fjármálakreppuna.
Losa banka við „eitruð“ verðbréf
Rót vandans eru gríðarlegar
afskriftir fjármálastofnana, en
ástæða þeirra er hrun bandaríska
fasteignamarkaðarins og sú
sprenging sem orðið hefur í van-
skilum á öllum flokkum fasteigna-
lána, en vanskilin eru ekki lengur
bundin við svokölluð „undirmáls-
lán“. Nýjustu tölur sýna þó að ekk-
ert lát er á aukningu vanskila á
fasteignalánamarkaði, og því er
útlit fyrir að afskriftir eigi enn
eftir að aukast.
Fasteignalánum var pakkað
saman með ýmsum hætti í flókna
fjármálagjörninga. Þó markmiðið
hafi verið að auka öryggi og virkni
markaða varð afleiðingin allt
önnur. Fjármálakreppan varð til
þess að markaður fyrir þessa
pappíra þornuðu upp, og stór hluti
þeirra varð með öllu verðlaus,
enda enginn markaður fyrir þau
þar sem verð gæti myndast.
Talið er að stóru fjárfestingar-
bankarnir og stærstu bankar
Bandaríkjanna eigi nærri 500
milljarða dala í slíkum óseljanleg-
um, og óverðleggjanlegum bréf-
um, og áætlað hefur verið að 2.500
milljarðar að auki séu bundnir í
bréfum sem lítill sem enginn
markaður er fyrir.
Stór hluti eiginfjár margra fjár-
málastofnana er því bundinn í
þessum „eitruðu“ verðbréfum
sem hefur leitt til gríðarlegrar
óvissu um raunverulega eiginfjár-
stöðu þeirra. Með því að kaupa
stóran hluta þessara bréfa af fjár-
málastofnunum vonast ríkið til
þess að auka tiltrú fjármálafyrir-
tækja á hvert öðru og skapa þeim
ráðrúm til þess að takast á við
afskriftir með skipulegum hætti.
KAUPHÖLL ÍSLANDS [Hlutabréf]
OMX ÍSLAND 15 Fjöldi viðskipta: 835
4.056 +5,23% Velta: 11.581 milljónir
HLUTABRÉF Í ÚRVALSVÍSITÖLU: Alfesca 6,78 +2,26% ... Atorka 5,13
+5,99% ... Bakkavör 23,70 +5,33% ... Eimskipafélagið 4,40 +1,15%
... Exista 6,58 +17,29% ... Glitnir 14,34 +5,44% ... Icelandair
Group 20,45 +0,74% ... Kaupþing 714,00 +4,69% ... Landsbankinn
22,70 +4,61% ... Marel Food Systems 90,00 +3,21% ... SPRON 3,30
+10,00% ... Straumur-Burðarás 8,42 +4,21% ... Össur 94,00 +2,85%
MESTA HÆKKUN
EXISTA +17,29%
SPRON +10,00%
FØROYA BANKI +8,82%
MESTA LÆKKUN
FRÉTTASKÝRING: Órói á fjármálamörkuðum heimsins
Markaðir fagna
Fjármálaeftirlitið samþykkti í gær umsókn
Byrs sparisjóðs um breytingu í hlutafélag.
Breytingin var jafnframt samþykkt á fundi
stofnfjáreigenda þann 27. ágúst síðastlið-
inn.
Samkvæmt upplýsingum Fjármálaeftir-
litsins hefur breyting á félagaformi nú,
engin áhrif á starfsleyfi sparisjóðsins.
Eins og Markaðurinn hefur skýrt frá, hafa
viðræður staðið yfir síðustu daga um sam-
runa Byrs og Glitnis. Hlutafélagavæðing
Byrs var forsenda þess að slíkur samruni
gæti orðið og nú þegar þeirri hindrun hefur
verið rutt úr vegi, er gert ráð fyrir að til-
kynning um samrunaviðræður verði gefin
út innan skamms, jafnvel núna um helgina.
- bih
Byr er orðinn hlutafélag
FME gaf samþykki í gær. Samruni við Glitni stendur fyrir dyrum. „Fjármálakerfið er í grundvallar-
atriðum traust,“ segir Henry Paul-
son, fjármálaráð-
herra
Bandaríkjanna.
Poulson segir
stjórn völd og
seðlabanka nú
vinna að því að
tryggja stöðug-
leika á mörkuðum.
Ástæðu þess
hvernig komið sé segir Paulson
vera að leita í „fornfálegu reglu-
gerðaverki fjármálamarkaða“. Þá
segir hann að yfirstandandi fjár-
málakreppu létti ekki fyrr en fast-
eignamarkaðir í Bandaríkjunum
rétti úr sér. - msh
Stokka þarf
upp reglur
HENRY PAULSON
„Í þessum aðgerðum sést
svart á hvítu hvernig seðla-
bankar beita sér til að efla
traust á fjármálamörkuðum.
Þessi aðgerð undirstrikar
nauðsyn þess að gera fleiri
gjaldmiðlaskiptasamninga
við erlenda seðlabanka til
að styrkja bakland fjármála-
geirans,“ segir Ólafur Ísleifs-
son, lektor við Háskólann í
Reykjavík.
Stærstu seðlabankar heims ákváðu
á fimmtudag að dæla 180 milljörð-
um dala á gjaldeyrisskiptamarkaði í
Evrópu og Asíu til að auka framboð
á lausu fé.
Mikil eftirspurn hefur verið eftir
erlendum gjaldeyri á fjármálamörk-
uðum, raunar svo mjög að lokað
var fyrir gjaldeyrisviðskipti í Noregi
um tíma í vikunni.
Norski seðlabankinn jók aðgengi
banka að Bandaríkjadölum í
kjölfarið.
Seðlabanki Íslands gerði
tvíhliða gjaldeyrisskipta-
samning við norræna
seðlabanka um miðjan
maí sem veitti bankanum
aðgang að 1,5 milljörðum
evra.
Ólafur segir samningana
ytra sýna í verki hvað gert
er til þess að treysta starfs-
umhverfi fjármálamarkaða.
„Það þarf fleiri slíka samn-
inga, helst öflugri“ segir Ólafur.
Hann bendir á að íslensk fyrirtæki
starfi í Bretlandi og meginlandi
Evrópu. Þar liggi forsendur fyrir því
að leita eftir skiptasamningi við
við Englandsbanka og Evrópska
seðlabankann. „Þá sýnist eðlilegt
að leita eftir sams konar samning-
um við bandaríska seðlabankann,
sem gengið hefur fram af alefli við
að tryggja fjármálalegan stöðug-
leika beggja vegna Atlantsála,“ segir
Ólafur. - jab
ÓLAFUR
ÍSLEIFSSON
Semja á við Bandaríkin
Áhrif aðgerða bandarískra stjórn-
valda, sem greint var frá síðdegis á
fimmtudag, skiluðu sér strax í mik-
illi bjartsýni á þarlendum mörkuð-
um með mikilli hækkun á gengi
hlutabréfa, ekki síst í bréfum fjár-
málafyrirtækja, í fyrradag. Sú
hækkun hélt áfram af krafti vest-
anhafs í gær.
Aðgerðin smitaði strax út frá sér
á Asíumarkaði í fyrrinótt og þaðan
yfir til Evrópu í gær.
Þá elti íslenskur hlutabréfa-
markaður alþjóðlegu uppsveifluna.
Úrvalsvísitalan hækkaði um 5,23
prósent, sem er þriðja mesta hækk-
unin frá upphafi. Metið var slegið
25. mars í vor þegar vísitalan fór
upp um 6,16 prósent. Önnur mesta
hækkunin, upp á 6,11 prósent, var
hins vegar 4. október fyrir sjö
árum.
Gengi hlutabréfa í Existu hækk-
aði langmest í Kauphöllinni gær,
eða um 17,3 prósent, samanborið
við 4,5 til 5,4 prósenta hækkun við-
skiptabankanna. Þá hækkaði gengi
bréfa í Spron meira en bréf við-
skiptabankanna, eða um tíu pró-
sent.
Þá skiluðu áhrifin á alþjóðlegum
fjármálamörkuðum sér í 3,6 pró-
senta styrkingu krónunnar, þeirrar
fyrstu síðan 11. september síðast-
liðinn. - jab
Mikil hækkun víða
HLUTABRÉFAMARKAÐIR
Lönd Breyting (í %)
Bandaríkin:
Dow Jones (Bandaríkin)* +3,66
Nasdaq (Bandaríkin)* +3,22
Nikkei (Japan) +3,76
FTSE (Bretland) +8,84
OMX-40 (Norðurlöndin) +9,11
C-20 (Danmörk) +6,18
OMX-30 (Svíþjóð) +8,98
OMX-25 (Finnland) +9,73
OSE (Noregur) +8,86
OMXI15 (Ísland) +5,23
* Fyrir lokun markaða
„Þær stundir hafa komið upp í
bandarískri sögu að nauðsynlegt
hefur verið að grípa til aðgerða.
Sú stund er nú runnin upp,“ sagði
George W. Bush, forseti Bandaríkj-
anna, á blaðamannafundi fyrir utan
Hvíta húsið í Washington í Banda-
ríkjunum í gær að loknum fundi
með Henry Paulson, fjármála-
ráðherra landsins, Ben Bernanke
seðlabankastjóra og fleirum.
Hann fór yfir umsvifamiklar aðgerð-
ir ríkisins upp á síðkastið og lagði
áherslu á að án þeirra hefði verið
hætta á að hagkerfið lenti í miklum
hremmingum með skelfilegum
afleiðingum. - jab
BANDARÍKJAFORSETI UM AÐGERÐIRNAR
SEÐLABANKASTJÓRINN, FORSETINN
OG FJÁRMÁLARÁÐHERRANN
FORSVARSMENN BYRS Jón Þorsteinn Jónsson,
stjórnarformaður Byrs, og Ragnar Z. Guðjónsson
sparisjóðsstjóri. MARKAÐURINN/PJETUR
© GRAPHIC NEWS
Það er dýrmætt fyrir unglinga að eiga val
BORGARALEG FERMING 2009
Skráning er í fullum gangi.
Upplýsingar á heimasíðu félagsins: www.sidmennt.is
og í símum 567 7752, 557 3734 eða 553 0877.
Skráning í sömu símum eða á eyðublaði á heimasíðunni.
Boðið verður upp á helgarnámskeið, ætlað landsbyggðarfólki.
Dive Deeper 08
Tækninámsstefna í Smárabíó 9-10 október
Microsoft sérfræðingar, ekki missa af þessu!
Nánari upplýsingar og skráning í síma 544 4500 og www.ntv.is/divedeeper