Fréttablaðið - 22.09.2008, Blaðsíða 14
14 22. september 2008 MÁNUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson bih@markadurinn.is og Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is
ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili
á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
– með þér alla leið
VIÐ TÖKUM VEL
Á MÓTI ÞÉR
V
ö
ru
m
er
ki
S
h
el
l e
ru
n
o
tu
ð
m
eð
le
yf
i S
h
el
l B
ra
n
d
s
In
te
rn
at
io
n
al
A
G
S
amgöngur í sátt við umhverfið, meðal annars raf-
væddar samgöngur, voru til umfjöllunar á ráðstefnu í
Reykjavík í liðinni viku, Driving Sustainability 08.
Ráðstefnan, sem nú er haldin annað árið í röð, er til
marks um vaxandi áhuga, og einnig grósku, sem er í
þróuninni í átt til umhverfisvænni samgangna.
Meðal helstu tíðinda á ráðstefnunni var undirritun iðnaðar-
ráðherra, Össurar Skarphéðinssonar, og forsvarsmanna
japanska bílaframleiðandans Mitsubishi á tveimur vilja-
yfirlýsingum. Markmið þeirra er að sögn ráðherrans að stuðla
að því að gera Íslendingum kleift að nýta sem mest innlenda
orkugjafa í samgöngum og segir hann þær áfanga að því marki
að Ísland verði óháð olíu og bensíni.
Yfirlýsingarnar snúast annars vegar um prófanir hérlendis
á rafbílum og hins vegar um þróun þjónustunets fyrir rafbíla
og fleira sem styður langtímaáform um að íslenskt samfélag
verði í framtíðinni óháð jarðefnaeldsneyti.
Í samtali við Fréttablaðið á laugardag sagði Össur að ríkis-
stjórnin þyrfti að tryggja breytingar á skattareglum og lögum
til að ýta undir komu rafbíla á íslenskan markað. Það er mat
hans að með samstilltu átaki ráðuneyta, ekki síst fjármálaráðu-
neytis ætti að takast hratt að draga úr losun gróðurhúsaáhrifa
með það að lokamarkmiði að gera Ísland algerlega óháð olíu og
bensíni.
Allt útlit er fyrir að á allra næstu árum muni framboð á fjöl-
skyldubílum sem ganga fyrir rafmagni aukast verulega. Það
getur því skipt sköpum um það hvort þessi farartæki teljast
raunhæfur valkostur að ytra umhverfið greiði fremur fyrir
notkun þeirra en hitt. Hér er þá átt við hvort tveggja að þjón-
usta við rafknúna bíla sé aðgengileg og skattaumhverfið aðlað-
andi.
Ljóst er að vaxandi áhugi er meðal almennings á að ferðast
á umhverfisvænni hátt en tíðkast hefur. Til marks um það er
aukinn áhugi neytenda á sparneytnum bílum og sístækkandi
hópur hjólreiðamanna sem farnir eru að láta í sér heyra og
gera kröfur um að komið sé til móts við þarfir þeirra. Einnig
má nefna Vespuæðið sem gripið hefur þjóðina.
Orð eru til alls fyrst og viljayfirlýsingar til marks um góðan
hug. Það sem telur eru þó raunverulegar aðgerðir. Það verður
því forvitnilegt að fylgjast með þróuninni næstu mánuði, ekki
síst hvernig iðnaðarráðherra gengur að virkja ríkisstjórn
Íslands í því verkefni að greiða fyrir notkun umhverfisvænni
farartækja.
Ekki má heldur gleyma því að almenningur getur lagt sitt af
mörkum með því að nota almenningssamgöngur, sameinast í
bíla, hjóla og ganga. Það er mikilvægt að vera meðvitaður um
að það er ekki sjálfsagður hlutur að nota orkufrekt farartæki
nánast eins og yfirhöfn.
Markið sett á að gera Ísland óháð olíu:
Rafbílar boðnir
velkomnir
STEINUNN STEFÁNSDÓTTIR SKRIFAR
UMRÆÐAN
Ögmundur Jónasson skrifar um heil-
brigðismál
Ágætur þingmaður Samfylkingarinnar sagði í laugardagsþætti Hallgríms
Thorsteinssonar fyrir viku að flokkur sinn
hefði verið stofnaður um velferðarþjónust-
una. Ég saknaði þess að viðkomandi var
ekki spurður hvers vegna Samfylkingin
kæmi þá ekki velferðarkerfinu til varnar
þegar að því væri sótt. Geir H. Haarde, forsætis-
ráðherra og formaður Sjálfstæðisflokksins, messaði
yfir félögum sínum í Valhöll um helgina. Hann lofaði
og prísaði Samfylkinguna, sagði að án hennar hefði
ekki verið hægt að koma á lögum um nýja sjúkra-
tryggingastofnun, sem væri forsenda þess að koma
mætti á markaði með heilbrigðiskerfið. Hann lýsti
þeim gleðilega áfanga að samskiptin innan heilbrigð-
isþjónustunnar yrðu hér eftir viðskiptalegs eðlis, það
er á milli kaupenda og seljenda. Síðan var það látið
fylgja með sögunni að ríkissjóður eigi að borga brús-
ann hvort sem um opinberan „seljanda þjónustu“
væri að ræða eða einkarekinn. Jafnan yrði hins vegar
leitað að hagstæðasta tilboði.
En hvers vegna hefur það þá ekki verið gert?
Hvers vegna hafa ríkisstjórnir og bæjarstjórnir
þar sem flokkur Geirs H. Haarde hefur ráðið
ítrekað gert samninga við fyrirtæki sem eru
dýrari fyrir skattborgarann en buðust af hálfu
opinberra aðila? Aulagangur? Varla. Einka-
vinavæðing? Líklegra.
Ef það er stefna Sjálfstæðisflokks og Sam-
fylkingar að heilbrigðisþjónustan sé borguð
með skattfé, eins og klifað er á meðan verið er
að koma kerfisbreytingum í gegn, hvers vegna
er heilbrigðisþjónustan þá ekki gerð gjald-
frjáls? Hvers vegna þetta ósamræmi á milli
orða og athafna? Hvers vegna hefur verið bætt í
gjaldtöku í heilbrigðiskerfinu? Hvers vegna vinnur
nú nefnd undir verkstjórn Péturs H. Blöndals að því
að dreifa kostnaði á milli sjúklinga í kerfinu en ekki
draga úr honum gagnvart sjúklingum sem heild?
Fyrir kjósendur Samfylkingarinnar hlýtur það að
vera umhugsunarefni þegar flokksforystu þeirra er
klappað á kollinn á þeim forsendum sem nú er gert.
Getur verið að Samfylkingarforystan vilji raunveru-
lega markaðsvæða heilbrigðiskerfið eða er löngunin
til að fá að halda sig innan veggja Stjórnarráðsins
svo rík að öllu sé fórnandi; jafnvel að gerast þjónn og
meðhjálpari við einkavæðingu heilbrigðiskerfisins á
Íslandi.
Höfundur er alþingismaður.
Meðhjálpari fær klapp á kollinn
ÖGMUNDUR
JÓNASSON
Á þessu ári, þann 13. október, hefði Steinn Steinarr orðið
hundrað ára en þann 25. maí
síðastliðinn voru fimmtíu ár liðin
frá dauða hans. Borgaryfirvöld
ætla að minnast þessara tímamóta
með því að láta reisa enn eina
styttuna af Tómasi Guðmundssyni.
Þannig halda þeir áfram að
þvælast hvor fyrir öðrum, Steinn
og Tómas. Sagan segir að Steinn
hafi sent Tómasi fyrstu bókina
sína með áletruninni: með þökk
fyrir lánið, svo mjög gæti áhrifa
frá Tómasi á ljóð Steins. Sjálfur
hef ég ekki komið auga á þau að
öðru leyti en að ljóðin gerast
mestan part á götum Reykjavíkur
eins og eldri ljóð Tómasar gerðu
sum, hafa langar ljóðlínur og
einhvern svolítið hátíðlegan og
íronískan samræðutón – og þar eru
stundum ungar stúlkur sem
vindurinn leikur sér hlæjandi í
hárinu á....
Sagan segir líka að í einhverju
stórafmæli Tómasar hafi Steinn
látið ganga til hans miða gegnum
hendur allra gesta svo að allir gátu
lesið: „Hér situr Tómas skáld með
bros á brá, / bjartur á svip sem
fyrsta morgunsárið. / Ó hve mig
vinur tekur sárt að sjá / að sálin
skyldi grána fyrr en hárið.“
Og ólíkir voru þeir. Glettni
Tómasar var græskulaus en húmor
Steins svo beittur að naumast er
hægt að kalla hann glettni; Tómas
var andvígur háttleysu ungur
skáldanna en Steinn fagnaði
nýjungunum og gaf meira að segja
út dánarvottorð hins hefðbundna
ljóðforms – tók þátt í hræringum
tímans. Þótt hann væri í rauninni
síðasta skáld gamla tímans var
hann líka fyrsta skáld nýja tímans.
Tómas var skáld stúdentshúfunnar,
hinna rallhálfu lögfræðinga sem
tóku bóhemískar rispur frá
landstjórninni en fundu kannski
ekki eldinn á ný. Steinn var skáld
þess fólks sem enga stúdentshúfu
átti og þeirra sem ekkert áttu
nema eldinn; lesendahópur hans
voru „tvö fátæk börn“ sem sátu í
garðinum; hann var skáld þeirra
umkomulausu, blönku, ungu,
svöngu – og næmu. Hann sagðist í
ljóði sínu vera „réttur og sléttur
ræfill“ en hljómaði í stoltu
allsleysi sínu eins og aristókrat.
Ljóð hans voru „söngur hins þjáða,
/ hins sjúka, hins vitfirrta lífs / í
sótthita dagsins“ eins og segir í
Ljóði án lags.
Þar klykkir hann út með línunni:
„En þið heyrðuð það ekki“. Og
samt varð hann vinsælasta skáld
aldarinnar, þótt valdaöflin í
menningarlífi landsmanna séu enn
í hálfgerðu basli með hann ef
marka má hina opinberu þögn um
hann.
„Inn um bakdyr eilífðarinnar“
Í mínu ungdæmi og lengi fram
eftir virtust allir fá Kvæðasafn og
greinar í fermingargjöf og gátu
þar með byrjað sjálfan fermingar-
daginn á þessu guðspjalli hins
guðlausa exístensíalisma.
Furðu margir fóru að blaða
bókinni á á gráum rigningardögum
fyrir tölvuöld, sumir gutlandi á
gítar um leið (ekkert skáld hefur
fengið við ljóð sín fleiri vond lög).
Glottandi tómhyggjan og absúrd-
húmorinn var svar við gluggaveðri
og gráma viðreisnaráranna,
súldinni og soðnu ýsunni. Þver-
sagnirnar nærðu hugann eins og
heilabrot; óvænt tilfinningasemin
og töffaraleg viðkvæmnin ýfði
geðið, og hnífsbragð hinnar
hárbeittu lokalínu gat breytt
gjörvallri sýn manns á heiminn –
og náttúrlega allar þessar
„bláfextu hugsanir“ sem hverfa
„inn um bakdyr eilífðarinnar“
„eins og blóðjárnaðir hestar“...
Í þessum ljóðum var einhver
æska. Einhver kraftmikil upp-
reisnargirni sem rímaði vel við
vaknandi rokkmúsík þessara ára –
eitthvert sambland af kæruleysi
og heift sem lýsir sér í línunni „En
þið heyrðuð það ekki“ og minnir á
attitúdið sem við sáum í myndum á
borð við Rebel Without a Cause og
heyrðum í bítlagarginu.
Auðvitað fullmikið sagt að
Steinn Steinarr hafi verið fyrsti
rokkarinn – en er ekki viss
skyldleiki?
„Ekkert ekkert...“
Steinn var hvað sem öðru líður
skáldið sem færði okkur tilgangs-
leysið á tímum þegar hugmynda-
fræði hins gamla var á hverfanda
hveli. Hann tókst á við guðlausa
veröld af æðruleysi, húmor og
fullkomnu vonleysi. Ljóð eftir ljóð
endar á dimmum hlátri eða holum
rómi sem drynur í: ekkert, ekkert.
Skáldið berst um á hæl og hnakka
en bíður ósigur.
Og hann kvaðst á við fjandann.
Og smám saman skynjar maður að
til einhvers er ort. Eða öllu heldur
– hann sleppur um síðir undan
holum rómi Einskis og inn í ljóð
sitt þar sem er Allt. Tíminn og
vatnið er ballett gerður úr orðum
þar sem hversdagmerking er leyst
upp og orðin dansa: gildi ljóðanna
felst í þeim sjálfum og fegurð
þeirra. Og þar með axlar skáldið
ábyrgð sína í guðlausum heimi – að
nýta frelsið og skapa heim.
Á ári Steinsins
GUÐMUNDUR ANDRI THORSSON
Í DAG | Steinn Steinarr
Heilræði
Á forsíðu Morgunblaðsins á sunnudag-
inn var sagt frá því að fundist hefðu
áður óþekktar heilræðavísur eftir Hall-
dór Laxness og að þar væri fundinn elsti
varðveitti kveðskapur Halldórs. Haft er
eftir Halldóri Guðmundssyni rithöfundi
að um heilræðavísur í þjóðkvæðastíl
sé að ræða en sá svipur sé einmitt
á þekktustu vísu Laxness frá æsku-
árunum, sem finna má í bókinni
Barn náttúrunnar. Þá segir
að blaðið hafi haft samband
við fjölmarga sérfræðinga í
kveðskap og þjóðháttum en
enginn þeirra hafi heyrt vísurnar.
Því bendi allt til þess að Halldór
Laxness sé höfundurinn. Á
bloggsíðu sinni bendir
Guðmundur Magnússon
hins vegar á að hann hafi
fundið hluta vísunnar á vef Skjalasafns
Skagafjarðar þar sem hún sé eignuð
Þorleifi Jónssyni á Hjallalandi í Vatnsdal.
Guðmundur skaut þar fjölmörgum sér-
fræðingum í kveðskap og þjóðháttum
ref fyrir rass með einföldu gúgli.
Meirihlutinn
Bjarni Harðarson alþingismaður gerir
á heimasíðu sinni athugasemd við að
talað sé um að aldrei fyrr hafi fleiri
Íslendingar verið hlynntir aðild
að Evrópusambandinu. Segist
hann hafa séð á heima-
síðu Samtaka iðnaðarins
sannanir fyrir því að árið
2002 hafi 67 prósent
landsmanna
verið hlynnt
aðild en nú
vilji aðeins
sextíu prósent landsmanna að Ísland
sæki um aðild að ESB.
Skjótt skipast veður í lofti
Björgvin G. Sigurðsson viðskiptaráð-
herra veitti í gær Fjármálaeftirlitinu
heimild til að banna skortsölu ef slíkt
ógnaði fjármálastöðuleikanum. Hins
vegar minnir Andrés Jónsson á það á
bloggsíðu sinni að fáeinar vikur séu frá
því að forstjóri Kauphallar Íslands
sagði í blaðaviðtali það standa
Íslendingum fyrir þrifum að
íslenskir lífeyrissjóðir mættu
ekki lána bréf til skortsölu.
„Hann kallaði eftir breytingu
á þessum reglum, því það
myndi dýpka markaðinn,“
segir Andrés og spyr hvað
forstjórinn segi nú.
olav@frettabladid.is