Fréttablaðið - 26.09.2008, Blaðsíða 48

28 26. september 2008 FÖSTUDAGUR
Lesandinn er vitaskuld alveg gátt-
aður á þessari bók, hún er svo fal-
leg og vel úr garði gerð í alla staði,
svo vönduð og smekkleg að maður
er alveg stúmm, eins og nafntogað-
ur listmunur á fínu listasafni eða
háð, maður þorir varla að fletta og
lesa ljóðin og þýðingarnar, en þá
heldur ævintýrið áfram eins og
ekkert sé, gefur skít í efann, sér
ekki fyrir endann, þetta batnar
bara, meira eða minna.
Bókin er afrakstur alþjóðlegrar
ljóðahátíðar, safnrit átján höfunda,
tólf íslenskra, sex erlendra, öll ljóð-
in birt bæði á frummáli og í þýð-
ingu (stundum jafnvel fleiri en
einni), allt til fyrirmyndar. Bókin
er til vitnis um mikla grósku, borin
uppi af sýnilegri trú á hlutverk
ljóðsins, sígilt og síungt, rödd þess í
skarkalanum, viðspyrnu þess og
sjón-varp í samtíma, svar þess við
klisjum fjölmiðla og dómara, trú á
útúrsnúninga þess og orðumorð.
Allir sem fæddir eru fyrir miðja
síðustu öld ættu að lesa þessa bók
til þrautar, aðrir gera það óumbeðn-
ir vænti ég. Bókin er framhald,
ekki nýtt upphaf, því síður órar um
framtíð, tekur við því sem er og
gerir við það eitthvað nýtt.
Eru þetta tilraunaljóð? Hvað eru
tilraunaljóð? Í „Hátíðarkveðju“
bjóða forsprakkar forlags og hátíð-
ar lesendum að „kynnast því besta
sem nú er á seyði í íslenskri ljóð-
list“ – mér finnst þessi setning
besta tilraunaljóðið í bókinni, auð-
mýkt setningarinnar undirstrikar
dramb ljóðanna ef maður les hvort
tveggja sem íróníu frá rótum, og
mistekst. Í skóla heyrði ég þessa
skilgreiningu á tilraunaljóði: „Til-
raunaljóð eru tvenns konar, tilraun
sem tekst og tilraun sem mistekst,
og ef tilraunin tekst er ljóðið ekki
(lengur) tilraunaljóð“. Í þessu felst
að tilraunaljóð er bara „eins konar“;
ljóð sem mistekst. Þetta hlýtur að
vera bull. Hvað er þá tilraunaljóð?
Eitthvað nýtt sem á eftir að vaxa og
sanna sig (eða afsanna)? Veit ekki,
segir hver?, held samt að í þessari
bók séu ekki tilraunaljóð, minnir of
mikið á verklega eðlisfræði, þetta
eru ekki skóla(stofu)ljóð. Hómó
sapíens er tilraun, það var kennt í
mínu ungdæmi, annars féll maður
á landsprófi.
Það eru nokkur frábær ljóð í
þessari bók og fallegar, tilgerðar-
lausar og blátt áfram þýðingar, víð-
ast, (á einstaka stað ber þó á þeim
leiða sið að leita samheita þegar
skáldið beitir endurtekningum),
spennandi skáldskapur og fagleg
vinnubrögð – dæmi um fyrirmynd-
arþýðingu á íslensku eru „Rótandi
skepna“ (Kári Páll Óskarsson),
„Pan fafla“ (Eiríkur Örn Norðdahl)
og „Ef Helsinki“ (Kristín Eiríks-
dóttir) – allt eru þetta líka æðisleg
ljóð. Konur fara á kostum í þessari
bók, hver án kapps við aðra, „Stóri
hvíti maður“ (Kristín) er t.d. magn-
að ljóð sem beitir lesandann líkam-
legum klækjum, sér í gegnum hann
eins og þriðja augað í draumi, skek-
ur með því vídd hans og skerpir
sýn hans á eigin skilning, „Neyt-
endalögin“ (Börjel) eru drepfyndin
og eitruð, „Yrðing“ (Cotten) er
fagur sköpuð og klár, „Ég hef mínar
efasemdir...“ (Kristín Svava), ég
ekki, áleitið ljóð með einkar bragð-
vísu myndmáli, „Hótel Blizz“
(Linda) sprengir stríð með friði,
kveikir mannkyni von á eigin kostn-
að, ég tárast, „Ox“ (Una Björk) er
ljóð sem mig langar sjálfan að
dreyma, hvernig sem fer ... og „Ef
Helsinki“ (Nina Søs); gamanleikur
ársins, skellið ykkur strax, áður en
það er of seint.
Svo gefa strákarnir þeim ekkert
eftir, „hreinustu ljóð í heimi“, ég
segi það satt (núna).
Sigurður Hróarsson
Fyrirmyndarbók
BÓKMENNTIR
Gáttir
Safn nýrra ljóðaþýðinga ásamt
frumtextum
Nýhil 2008
★★★★
Allir sem eru fæddir fyrir miðja
síðustu öld ættu að lesa þessi ljóð til
þrautar.
Leikhúsunnendum sem misstu af
Engisprettum á liðnu leikári gefst
nú tækifæri til að sjá þessa róm-
uðu leiksýningu, en efnt verður til
fimm aukasýninga á verkinu nú í
haust. Sýningar hefjast í Þjóðleik-
húsinu um helgina. Engisprettur
voru frumsýndar seint á síðasta
leikári. Þetta heillandi verk serb-
neska leikskáldsins Biljönu
Srbljanovic vakti mikla athygli á
liðnu leikári og gagnrýnendur lof-
uðu sýninguna í hástert. Sýningin
var tilnefnd til fimm Grímuverð-
launa á liðnu vori. Þórhildur Þor-
leifsdóttir var tilnefnd fyrir leik-
stjórn og Guðrún S. Gísladóttir
fyrir leik, en einnig hlutu útlits-
hönnuðir sýningarinnar allir til-
nefningu; leikmyndahöfundurinn
Vytautas Narbutas, búningahöf-
undurinn Filippía I. Elísdóttir og
Lárus Björnsson ljósahönnuður.
Biljana Srbljanovic er eitt
athyglisverðasta leikskáld samtím-
ans, en í leikritum sínum nær hún á
einstæðan hátt að sameina leiftr-
andi húmor, bráðskemmtilega per-
sónusköpun, næma skoðun á mann-
eskjunni og skarpa þjóðfélagsrýni.
Í Engisprettum er fjallað um fjöl-
skylduna, átök ólíkra kynslóða og
viðleitni mannsins til að komast af,
á snjallan og meinfyndinn hátt. Við
kynnumst fjölda litríkra persóna
og fylgjumst með því hvernig örlög
þeirra tvinnast saman. Einvala lið
leikara túlkar persónur verksins,
þau Anna Kristín Arngrímsdóttir,
Arnar Jónsson, Eggert Þorleifsson,
Friðrik Friðriksson, Guðrún Snæ-
fríður Gísladóttir, Gunnar Eyjólfs-
son, Hjalti Rögnvaldsson, Pálmi
Gestsson, Sólveig Arnarsdóttir,
Þóra Karítas Árnadóttir og Þórunn
Lárusdóttir. Þýðandi verksins er
Davíð Þór Jónsson.
Aðeins fimm sýningar verða á
verkinu en nánari upplýsingar má
finna á heimasíðunni www.leik-
husid.is.
- pbb
Engisprettur
koma aftur á svið
LEIKLIST Þetta samtímaverk frá Serbíu var ein athyglisverðasta sýning á liðnum vetri
og nú er það tekið upp á ný. MYND/ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ – EDDI
Í tilefni af degi heyrnar-
lausra verður leikritið Við-
talið sýnt í Þjóðleikhúsinu í
kvöld.
Viðtalið hefur áður verið sýnt við
góðar viðtökur í Hafnarfjarðar-
leikhúsinu. Í leikritinu er fylgst
með uppgjöri mæðgna; dóttirin er
heyrnarlaus og er jafnframt fræg
leikkona. Til stendur að blaðamað-
ur taki viðtal við hana og er því
fenginn táknmálstúlkur til þess að
gera viðtalið mögulegt. Á meðan
mæðgurnar bíða eftir blaðamann-
inum fara þær, með aðstoð túlks-
ins, að eiga í einlægum samskipt-
um í fyrsta skipti á ævinni.
Laila Margrét Arnþórsdóttir er,
ásamt Margréti Pétursdóttur, höf-
undur leikgerðarinnar. Laila
starfar jafnframt sem ráðgjafi hjá
Félagi heyrnarlausra og segist í
því starfi hafa kynnst sögu heyrnar-
lausra hér á landi. „Heyrnar lausir
eru miklir sögumenn og hafa frá
mörgu að segja. Þegar ég hafði
heyrt margar sögur, og allar
áhugaverðar, langaði mig til að
fara að vinna úr þeim. Þannig varð
Viðtalið til, en í því steypti ég brot-
um úr sögum margra saman í sögu
þessarar einu konu.“
Leikritið er leikið bæði á íslensku
og á íslensku táknmáli og gerir því
bæði heyrandi og heyrnarlausum
kleift að njóta þess á jöfnum
grundvelli. Leikritið tilheyrir
þannig leikhúshefð sem kallast
döff-leikhús, eða leikhús heyrnar-
lausra. Að sögn Lailu er döff-leik-
hús í sókn hér á landi. „Til stendur
að hefja samstarf við Þjóðleikhús-
ið um uppsetningu fleiri döff-leik-
verka. Við verðum þó að taka tillit
til þess að hér á landi er samfélag
heyrnarlausra svo lítið að döff-
sýningar verða að geta höfðað
jafnt til heyrnarlausra og heyr-
andi.“
Viðtalið hefur þegar verið selt
til Danmerkur þar sem leikhús
heyrnarlausra vinnur nú að þýð-
ingu þess. Einnig hefur skoska
leikhúsið Solarbear, sem sérhæfir
sig í sýningum fyrir heyrnarlausa
og daufblinda, sýnt því áhuga að
setja verkið upp. Það er því ljóst
að íslenskt döff-leikhús er í sókn á
fleiri vígstöðvum en hér heima.
Viðtalið verður sýnt í Kúlunni,
sviði Þjóðleikhússins, í kvöld kl.
20. Draumasmiðjan setur sýning-
una upp. vigdis@frettabladid.is
Heimur heyrnarlausra
DÖFF-LEIKHÚS Atriði úr leikritinu Viðtalið.
Ástin er diskó, lífið er pönk
Hallgrímur Helgason
Ekki missa af eldfjörugum söngleik
sun. 28/9 örfá sæti laus
Klókur ertu, Einar Áskell
Bernd Ogrodnik
Heillandi og krúttleg brúðusýning fyrir yngstu börnin
sun. 28/ 9 þrjár sýningar, örfá sæti laus
Nánar á www.leikhusid.is
Skilaboðaskjóðan
Þorvaldur Þorsteinsson og Jóhann G. Jóhannsson
Geysivinsælt ævintýri fyrir alla fjölskylduna!
sun. 28/9 kl. 14 örfá sæti laus
Engisprettur
Biljana Srbljanovic
Einstakt tækifæri, aðeins fimm sýningar!
fös. 26/9, lau. 27/9 örfá sæti laus
Opið kort
Áskriftarkort
Forskotskort
Þú sparar í allan vetur!
Kortasalan í fullum gangi
ÞJÓÐLEIKHÚSIÐ
Þjóðleikhúsið
Miðasala í síma 551 1200 og á www.leikhusid.is
Katrín Elvarsdóttir ljósmyndari
hefur verið tilnefnd til Deutsche
Börse Photographic Prize fyrir
sýningu sína Margsaga sem nú er
uppi í Gallerí Ágúst á Baldurs-
götunni í Reykjavík. Verðlaunin
eru veitt fyrir framúrskarandi
framlag til samtímaljósmyndunar
í Evrópu á síðastliðnu ári. Meðal
þeirra sem hlotið hafa verðlaunin
eru listamennirnir Esko Männikkö,
Rineke Dijkstra og Andreas
Gursky.
Tilnefning til verðlaunanna er í
höndum alþjóðlegs faghóps. Dóm-
nefnd velur fjóra úr hópi hinna til-
nefndu og verður sýning með
verkum þeirra sett upp í hinu virta
Photographers’ Gallery í London á
næsta ári. Fyrstu verðlaun nema
rúmlega fimm milljónum íslenskra
króna en það mun vera með hæstu
verðlaunaupphæðum í listheimin-
um.
Um þessar mundir eru tvær
sýningar í Reykjavík á ljósmynda-
verkum Katrínar sem er einn af
eftirtektarverðustu ljósmyndur-
um okkar en hún sýnir líka ljós-
myndir sínar af flóttamönnum á
Íslandi í Ljósmyndasafni Reykja-
víkur. Í tilefni af tilnefningu Katr-
ínar mun sýningin Margsaga
verða framlengd til 14. október.
Gallerí Ágúst er opið miðvikudaga
til laugardaga kl. 12-17, en sýning
þeirra Sigrúnar Sigurðardóttur,
Heima - heiman í Ljósmyndasafn-
inu er opin til 23. nóvember og er
opin frá 12-19 virka daga, en frá
13-17 um helgar. - pbb
Katrín á sigurbraut
LJÓSMYNDIR Katrín Elvarsdóttir ljós-
myndari.