Fréttablaðið - 02.10.2008, Blaðsíða 22

22 2. október 2008 FIMMTUDAGUR
hagur heimilanna
Útgjöldin
> Verð á einum lítra af súrmjólk, í ágústmánuði hvers
árs. Miðað við verðlag á landinu öllu.
HEIMILD: HAGSTOFA ÍSLANDS
kr
ón
ur
á
lí
tr
a
Ár
10
3
11
6
92 12
5
1997 2000 2004 2008
Efling staðbund-
inna matvæla
miðar að því
að byggja upp
staðbundið og
sjálfbært matvæla-
hagkerfi. Þetta felur
í sér matvælafram-
leiðslu, vinnslu, dreifingu og neyslu.
Talið er að þróun staðbundinna mat-
væla muni efla viðkomandi staði eða
svæði efnahagslega, umhverfislega
og félagslega. Þá gefa þau tækifæri
á nánari tengingu framleiðenda og
neytenda.
Breytilegt er hvaða skilning lagt
er í hugtakið staðbundin matvæli.
Yfirleitt felur þó skilgreiningin í sér þá
hugmyndafræði að matvæli séu af
betri gæðum vegna þess að þau séu
ferskari. Þá nota framleiðendur síður
efni eða aðrar aðferðir til að auka
geymsluþol. Annað markmið stað-
bundinna matvæla er að varðveita og
endurvekja staðbundnar matarhefðir
og stuðla að ræktun fjölbreyttra nytja-
plantna til að draga úr notkun varn-
arefna, áburðar og myndun úrgangs.
Þetta mun efla staðbundin hagkerfi
með því að styrkja lítil bændabýli,
staðbundin störf og verslanir.
Matarferðamennska er oft tengd
við borgarferðir, háklassa veitinga-
hús og svo kölluð „matarlönd”. Það
er því nokkur áskorun að koma á
fót matarferðamennsku í dreifbýli
Íslands. Á undanförnum árum hafa
nokkur samtök verið stofnuð til að
stuðla að framleiðslu og framboði
á staðbundnum matvælum, bæði á
landinu öllu og svæðisbundið.
Á landinu eru þrenn meginsam-
tök; Beint frá býli, Lifandi landbún-
aður og Matur-Saga-Menning sem
hafa öll það að markmiði að örva
matarmenningu á Íslandi m.a. með
því að efla framleiðslu matvæla úr
staðbundnu hráefni og stuðla að
varðveislu hefðbundinna framleiðslu-
aðferða og matargerðalistar. Þá
hefur verið þónokkur vakning meðal
hráefnisframleiðenda og ferðaþjón-
ustuaðila á Íslandi, um mikilvægi
matvæla í upplifun ferðamanna og
þá virðisaukningu sem fæst með
vinnslu og sölu hráefnis í héraði.
Hagsmunaaðilar á mörgum svæð-
um hafa efnt til samstarfs til að vinna
sameiginlega að skilgreiningu og
uppbyggingu á matarferðamennsku
og til að styðja við framleiðslu á
staðbundum matvælum. Dæmi um
slíkt samstarf eru Matur úr héraði,
Matarkistan Skagafjörður, Þingeyska
matarbúrið, Austurlamb, Suðurland
bragðast best og Ríki Vatnajökuls.
Á Vesturlandi og Vestfjörðum er
einnig hafinn undirbúningur að slíku
samstarfi. Í dag er því net, og upp-
bygging þekkingar varðandi tækifæri
í matarferðamennsku, orðið nokkuð
þéttriðið. Auk þess stuðnings, sem
slíkt samstarf veitir, er nú unnið að
uppbyggingu á alhliða vöruþróun-
arhóteli á Hornafirði. Með þessu er
markvisst reynt að hvetja til nýsköp-
unar í smáframleiðslu matvæla á
landinu. mni.is
MATUR & NÆRING ÞÓRA VALSDÓTTIR MATVÆLAFR.
Efling staðbundinnar matvælaframleiðslu
Neytendasamtökin gera á heimasíðu sinni athugasemd við
myndbandasamkeppni grunnskóla sem fyrirtækið 66° norður
stendur fyrir. Vilja samtökin meina að um dulbúna auglýs-
ingagerð sé að ræða, meðal annars þar sem myndböndin
megi aðeins vera ein mínúta að lengd, sem sé heppilegur
tími fyrir sjónvarpsauglýsingu.
Neytendasamtökin gera athugasemd við að nýta eigi
grunnskólabörn til auglýsinga og það að foreldrum forspurð-
um og að ætlast sé til að börnin eigi eða kaupi fatnað fyrir-
tækisins til gerðar myndbandanna. Með markaðssetningu af
þessu tagi sé verið að gefa visst fordæmi og engin leið sé að
sjá fyrir þær samkeppnir sem fyrirtæki geti hrint af stað meðal
grunnskólabarna í framtíðinni.
Að lokum ítreka Neytendasamtökin þá skoðun sína að skólabörn eigi ekki að
verða fyrir markaðsáreiti í skólanum.
■ Auglýsingar
Grunnskólabörn gera auglýsingar
Lára Björg Björnsdóttir,
sérfræðingur hjá Landsbankan-
um, er vandlátur neytandi. Fátt
fer meira í taugarnar á henni
en að kaupa köttinn í sekkn-
um. „Verstu kaupin eru án efa
draslið í körfunum í Lyfjum
og heilsu þar sem á stendur
„40% afsláttur““, segir Lára og
er ekki skemmt. „Vanalega eru
þetta útrunnar snyrtivörur sem
lykta eins og þránað smjör og
eiga heima í ruslagámnum í
portinu á bak við búðina. Ég
hef þó látið freistast og endað
með skærbleika kinnaliti eða
glerharða varaliti sem fimm
ára stelpur í dúkkuleik hefðu
fúlsað við. Þótt það sé dýrtíð
þarf maður ekki að láta fara
með sig eins og hund.“
Að sama skapi er fátt til þess
fallið að kæta Láru Björgu
meira en reyfarakaup, til
dæmis þau sem hún gerði í
Belgíu um árið. „Bestu kaup-
in eru pels sem ég keypti
í Brussel árið 2004 þegar
fuglaflensan ógnaði heims-
byggðinni. Hann er síður og
svartur og gengur við hvaða
dress sem er og við hvaða
tækifæri sem er. Ég dansaði
stríðsdans af gleði þegar ég
sá veðurspána fyrir næstu
daga. Veturinn er kominn og
nú dreg ég fram vin minn,
pelsinn.“
NEYTANDINN: LÁRA BJÖRG BJÖRNSDÓTTIR, SÉRFRÆÐINGUR HJÁ LANDSBANKANUM
Kasúldinn kinnalitur og skósíður pels
■ Auður Haralds rithöfundur segist
búa yfir ótal mörgum góðum húsráð-
um og enn fleiri ráðum til að spara.
„Það er til dæmis
algjör óþarfi að eiga
tuttugu mismunandi
tegundir af hrein-
gerningavökva. Það
nægir að eiga hvítt
Ajax, það dugar á
allt,“ segir Auður.
Hún kann fleiri ráð til sparnaðar.
„Fólk sem kaupir fimm plastpoka
á viku undir matvörur eyðir 3.750
krónum á ári í plastpoka. Þá þarf fólk
ekki að kaupa eldhúsrúllur, það er
mun betra að nota tuskur og þvo þær
svo. Fari menn eftir þessum húsráðum
er hægt að lifa í munaði á tekjum sem
eru undir fátæktarmörkum.“
GÓÐ HÚSRÁÐ
HVÍTT AJAX DUGAR Á ALLT
Elísabet Brekkan sendi gott
ráð og ekki veitir af þegar
íslenska krónan hrapar
daglega og allt virðist
endanlega við það að fara í
steik: „Ég ætla að segja frá
því hvar hægt er að fá ódýrt
brauð á þessum okurtímum,“
skrifar Elísabet. „Í pólsku
búðinni Mini Market í
Breiðholti er selt samloku-
brauð, bæði gróft og fínt,
heilar 23-24 sneiðar fyrir
krónur 129. Brauðin eru svo
stór að gott er að skipta þeim
í tvo hluta og frysta helming-
inn. Brauðið er nýbakað
sérstaklega fyrir hinn pólska
markað.“
Pólskar búðir á Íslandi eiga
það sameiginlegt að vera
frekar ódýrar og þar má gera
góð kaup á ýmsu eins og
dæmi Elísabetar sýnir. Fyrir
utan Mini Market í Drafnar-
fellinu eru áþekkar búðir
meðal annars í Keflavík, á
Akureyri og Reyðarfirði.
Góðu kaupin leynast víða:
Ódýrt brauð í
pólskri búð
Sendið umboðsmanni neytenda
ábendingar eða sparnaðarráð á
neytendur@frettabladid.is
DR. GUNNI
neytendur@frettabladid.is
Tryggingaiðgjöld eru oft stór liður í útgjöldum heim-
ilanna. Ágæt regla er að yfirfara tryggingar heimilis-
ins reglulega þar sem ýmislegt getur hafa breyst frá
því að síðast var gengið frá tryggingamálum. Þegar
greiðsluseðill vegna endurnýjunar eldri trygginga
berst frá tryggingafélaginu getur verið gagnlegt að
hafa samband við félagið og óska betra tilboðs.
Einnig er ágætt að leita tilboða frá öðrum trygg-
ingafélögum því þannig má oft lækka kostnað verulega. Með þessum einföldu
ráðum geta neytendur aukið líkur á að tryggingafélagið þeirra sé að bjóða
bestu mögulegu kjör á tryggingum sínum.
■ Tryggingar
Samkeppnin lækkar tryggingaiðgjöld
Á vef Neytendasamtakanna segir frá því að neytandi hafi haft samband við sam-
tökin vegna hækkunar hjá Krónunni á salatboxi. Boxið er sagt hafa hækkað úr
399 krónum í 579 krónur sem geri 45 prósenta hækkun. Neytendasamtökin ósk-
uðu skýringa á hækkuninni og í svari Krónunnar kemur fram að miklar hækkanir
hafi orðið á verði hráefna og á dreifingarkostnaði. Vegna fyrirspurna viðskiptavina
hafi hins vegar verið ákveðið að taka hækkunina til baka að nokkru leyti þannig
að verðhækkunin nemi 25 prósentum. Verð á boxi sé því 499 krónur.
■ Verðlag
Kvartanir lækka vöruverð
Belle de Jour er klassapía.
Hún velur nærfötin sín af kostgæfni.
Og hún selur sig. Dýrt. Hún heldur
dagbók á Netinu þar sem hún segir
opinskátt og án blygðunar frá upp-
lifunum sínum í kynlífi og hversdags-
lífi; hvernig það er að selja líkama
sinn til að svala fýsnum annarra.
Hneykslanleg og fyndin frásögn sem
veitir innsýn í líf símavændiskonu
í London.
Talsmaður neytenda seg-
ir bankainnistæður fólks
óbeint tryggðar af ríkinu
auk beinna lágmarkstrygg-
inga. Vernd innistæðueig-
enda er meiri en fjárfesta.
„Ég tel brýna þörf á að róa neyt-
endur,“ segir Gísli Tryggvason,
talsmaður neytenda, sem í vik-
unni ritaði grein á síðu sína þar
sem hann fjallar um tryggingar á
bankainnistæðum.
Þar segir hann að innistæðueig-
endur njóti frekari verndar en
lögbundnar tryggingar gefa til
kynna. Því þurfi sparifjáreigend-
ur ekki að óttast um hag sinn í
kjölfar ríkisvæðingar Glitnis
banka. Hins vegar tekur Gísli
fram að neytendur sem lagt hafi
sparnað sinn í áhættusamari fjár-
festingu með kaupum á hlutabréf-
um njóti ekki slíkrar verndar.
Hann segir um tvenns konar
ábyrgð að ræða. „Annars vegar er
það lagaleg ábyrgð og hins vegar
óbein ríkisábyrgð sem margir
telja fyrir hendi í vestrænum ríkj-
um og sýndi sig núna í yfirtöku
ríkisins á Glitni.“
Hann segir neytendur njóta að
lágmarki lögbundinna trygginga
gagnvart tapi á innistæðu og
verðbréfaeign sem nemi rúmum
þremur milljónum króna hjá
hverjum banka samkvæmt núver-
andi gengi. Það fé komi úr Trygg-
ingasjóði innistæðueigenda og
fjárfesta. „En ef staða sjóðsins
hrekkur ekki til þá hefur hann
heimild til að taka lán,“ segir
Gísli.
olav@frettabladid.is
Bankainnistæð-
ur eru tryggðar
HÖFUÐSTÖÐVAR BANKANNA Innistæður fólks í bönkunum eru tryggðar og er lág-
marksvernd um 3 milljónir króna á núverandi gengi.