Fréttablaðið - 03.10.2008, Blaðsíða 45

FÖSTUDAGUR 3. október 2008 25
UMRÆÐAN
Emil Als skrifar um Evrópu-
mál
Í fyrstunni las ég mér til ánægju bakþankadálk Jóns Sigurðar
Eyjólfssonar í Fréttablaðinu
þann 2. september sl. Vel skrifuð
hugleiðing og tímabært að taka
til skoðunar eitthvað af því hug-
myndadóti og þeim orðaleppum
sem fara um þjóðarhugann eins
og faraldrar. Það er helst ef rætt
er um boltaleiki að einn skilur
annan.
Jóni er annt um „ímynd þjóðar-
innar útávið“ og ræður þá sjálf-
ur talsverðu um útlit þeirrar
myndar þegar hann kemur á
fundi með framandi þjóðum.
Innan um fákæna meginlands-
búa í Evrópu virðist höfun dur
hafa kynnt sig sem Skandinava
og er sorglegt á að sjá. Það er
ekki fráleitt að telja mikla for-
ræðishyggju og lágkúrulega
„vínmenningu“ einkenna íslenskt
þjóðlíf. Það má einnig leiða að
því líkum, að þessi einkenni beri
svip af skandinavískum uppruna
og þaðankomandi áhrifum á
Íslandi, en ýmis hæpin tiltök
okkar ættuð frá Skandinövum
gera ekki Íslendinga að skyldu-
fulltrúum viðhorfa þeirra né
heldur að þegnum í löndum
þeirra.
Alvaran í dæminu er sú að
hinn íslenski maður sýnist gera
sér að góðu að kynna sig erlend-
is sem Skandinava sem hann er
þó alls ekki sé hann íslenskur
þegn og ríkisborgari. Íslending-
ar vilja væntanlega þekkjast af
eigin ásýnd
meðal þjóða,
bera eigin svip
og ráða eigin
orðspori. Það
hefur svosem
heyrst, að
íslensk ung-
menni sum
kynni sig
erlendis sem
Scandinavian,
þessu fólki þarf
að hjálpa heim
til sín. Við þekkj-
um vel ofurkapp Skandinavanna
að komast í sviðsljósið og á fjal-
irnar og því hreinasti óþarfi að
Íslendingar séu að draga fyrir
þá vagninn. Hérlend þjóð hlýtur
að ala með sér háfleygari draum-
sýn en þá að týna sjálfri sér á
ströndum Eyrarsunds.
Þrái menn yfirleitt að eiga
hugfestu í stærri einingum ættu
þeir að líta vel í kringum sig en
gleyma því ekki að við erum
Vesturlandabúar og svo lánsamir
að horfa til beggja handa á megin-
þjóðir okkar virðingarmestu
gilda, þjóðir sem eru sífellt
reiðubúnar að færa fórnir í því
skyni að stöðva sálsjúka valda-
ræningja og tefja framsókn
öfgahreyfinga sem engu eira.
Það má greina einhvern skyld-
leika með hinum hugdaufu sem
leita skjóls undir hinum sjálfum-
glaða skandinavíska anda og
þeirra sem nú opinbera þá van-
trú sína og eymd að vilja þvæla
okkar þjóð inn fyrir múra Evr-
ópubandalagsins. Íslendingar
eru í flokki nær tvöhundruð
sjálfstæðra þjóða í heiminum
sem láta ekki teyma sig í þess-
konar sambönd sem svifta þær
dýrkeyptu frelsi undir merkjum
einhverrar hagfræðikenningar
sem mun innan skamms víkja
fyrir einhverri annarri kenn-
ingu. Þær 26 sem eru innan Evr-
ópubandalagsins hafa fórnað
meginþáttum sjálfákvörðunar
en taka við æ fleiri skipunum frá
„stjórnlyndum kaþólikkum í
Frakklandi“. Sótt er að þeim sem
vilja sem víðtækast sjálfstæði
þjóðarinnar og þeir stimplaðir
gamaldags þjóðernissinnar sem
hræðist samstarf við aðrar þjóð-
ir. Þarna fara menn vísvitandi
með rangt mál og öfugmæli.
Sjálfstætt Ísland tekur fúslega
og í vaxandi mæli þátt í allskyns
samvinnu við aðrar þjóðir og
hefur þegar sýnt tilþrif og
dirfsku á þeim leiðum. Ef það
ólán hendir þjóðina að verða
fjötruð til vistar í hólfum gæslu-
stjóranna í Brussel þurfa Íslend-
ingar að taka fram gömlu bæn-
arskrárnar sínar og rifja upp
orðalagið sem hentaði gagnvart
nýlendustjórninni í Kaupmanna-
höfn, það verður væntanlega
keimlíkt á kontórum Evrópu-
bandalagsins.
Íslendingar þurfa ekki að setja
á sig skandinavískan svip eða
bera grímu ætlaða meginlands-
búum í Evrópu svo að einhverjir
gosar í þeirra löndum komist „til
aukinna áhrifa í heiminum“ og
telji sig kjörna til að gefa út
digur barkalegar yfirlýsingar á
blaðamannafundum; það getum
við gert sjálfir.
Höfundur er læknir.
EMIL ALS
Af Íslendingum og Skandinövum
UMRÆÐAN
Einar Kvaran skrifar um
Alþjóða geðheilbrigðisdaginn
Alþjóða geðheilbrigðisdagurinn er haldinn víða um lönd þann
10. október. Að mínu mati er eitt af
lykilmarkmiðunum með deginum
að brjótast út úr þeirri hugsun, sem
hefur verið ríkjandi, að geðheil-
brigðismál snúist fyrst og fremst
um geðræn vandamál. Með þessu
er ekki verið að gera lítið úr geð-
sjúkdómum og þjáningum af þeirra
völdum heldur er verið að minna á
þá staðreynd að andleg heilsa hvers
og eins er nauðsynleg undirstaða
fyrir farsæld viðkomandi. Geðheil-
brigðisdagurinn er dagur allra.
Annað markmiðið með geðheil-
brigðisdeginum er að koma ákveðn-
um skilaboðum á framfæri á sem
markvissastan hátt. Þessi skilaboð
eru mismunandi frá ári til árs. Í ár
var ákveðið að Geðheilbrigðis-
dagurinn skyldi fást við andlegt
heilbrigði barna og ungmenna.
Þetta var síðast gert árið 2003.
Þrátt fyrir það var ákveðið að endur-
taka leikinn nú, í ljósi mikilvægis
þessa málaflokks. Til þess að
umræðan í kringum daginn sé sem
markvissust var ákveðið að vinna
útfrá sérstöku þema, þ.e. öðru geð-
orðinu: „Hlúðu að því sem þér þykir
vænt um“. Okkur í undirbúnings-
hópnum finnst þetta geðorð vera
lýsandi fyrir uppbyggjandi sam-
verustundir foreldra og barna.
Fjöldi rannsókna er til sem stað-
festir hve mikilvæg góð tengsl milli
foreldra og barna eru. Það er fátt
sem styrkir slík tengsl betur en
uppbyggileg samvera.
Í dag erum við að upplifa kreppu
þar sem fólk mun mögulega missa
vinnuna í meiri mæli en þekkst
hefur lengi. Hvernig komum við í
veg fyrir að slík staða komi niður á
börnum? Þessi staða vekur upp
spurningar eins og hvaða áhrif það
hefur á börnin ef foreldrar hafa
ekki nægan tíma til þess að sinna
þeim? Annað atriði sem einnig er
mikilvægt ef litið er til andlegrar
heilsu barna er hvernig börn ná að
fóta sig í félagahóp. Einelti og
félagsfælni eru til dæmis vanda-
mál sem geta haft
mikla erfiðleika í
för með sér fyrir
ungt fólk, sem er
yfirleitt háðara
félagahópnum en
fullorðnir. Dagur-
inn er kjörinn til
að velta þessum
spurningum og
fleirum fyrir sér.
Þrátt fyrir að það
sé nauðsynlegt að koma með upp-
byggilega gagnrýni er mikilvægt
að festast ekki í því að tala um
vandamál og gleyma ekki að horfa
til þess sem vel er gert.
Að lokum er geðheilbrigðisdag-
urinn ákveðið tækifæri fyrir þá
fjölmörgu aðila sem tengjast mála-
flokknum, þ.e. fást við andlegt heil-
brigði, með beinum eða óbeinum
hætti að koma fram og vekja athygli
á því sem þeir eru að gera og mikil-
vægi þess. Til dæmis með því að
skrifa í blöð, á netið, með því að
taka þátt í undirbúningsvinnunni
fyrir 10. október, eða með einhverj-
um öðrum hætti.
Við sem höfum tekið þátt í undir-
búningnum fyrir 10. október áður
höfum fundið fyrir miklum meðbyr
í samfélaginu. Nánast allir sem
hefur verið leitað til, s.s. skemmti-
kraftar og fyrirlesarar hafa fallist
á að koma fram í tengslum við dag-
inn án þess að þiggja fyrir það
greiðslu. Það hefur verið auðvelt að
fá styrktaraðila og fjölmiðlar hafa
sýnt málefninu áhuga. Miðað við
hversu langt undirbúningsvinnan
er komin nú þegar er allt útlit fyrir
að 10. október haldi áfram að festa
sig í sessi í ár.
Höfundur er verkefnastjóri hjá
Geðhjálp.
Hlúðu að því sem
þér þykir vænt um
EINAR KVARAN
Í dag erum við að upplifa
kreppu þar sem fólk mun
mögulega missa vinnuna í
meiri mæli en þekkst hefur
lengi. Hvernig komum við í veg
fyrir að slík staða komi niður á
börnum?
UMRÆÐAN
Margrét Jónsdóttir skrifar um
sorpeyðingu
Nú hafa forráðamenn Sements-verksmiðjunnar á Akranesi
pakkað sorpinu í silki með því að
segja að bruni á hvers konar elds-
neyti sé nú orðinn grænn og
umhverfisvænn þegar búið er að
flokka það og plokka duggunarlít-
ið. Góð tilraun til að fegra bruna á;
olíu, kolum, bíldekkjum, plasti,
timbri, pappír, beina- og kjötmjöli
og öðrum lífrænum úrgangi. Bara
muna að brenna eldsneytið í „lok-
uðu kerfi“. Reyndar er þetta fyrir-
bæri aðeins leyft í fáeinum löndum
svo ég skil ekki hvernig umheim-
urinn hefur misst af þessari lausn
alls vanda hans. Nefnilega að losna
við mengun af bruna eldsneytis
með því að stinga því inn í þessi
„lokuðu kerfi“.
Í gamla daga fór allt sorp á haug-
ana, hvort sem það var timbur,
pappír, lífrænn úrgangur, bíldekk
eða eitthvað annað. Og þá hét það
líka sorp, rusl eða úrgangur. Allt í
einn haug og síðan kveikt í. Ösku-
haugar var þetta fyrirbæri kallað.
Upp reis þykkur, illa lyktandi
reykur með ótal eiturefnum og í
vissum vindáttum blés Kári þessu
yfir bæinn. En eftir að farið var að
flokka sorpið í Sorpu, og tæta það
niður, heitir það „grænt eldsneyti“
að sögn Sementsverksmiðjusinna
og er afskaplega „umhverfisvænt“,
einkum ef bruninn fer fram í „lok-
uðu kerfi“.
Sem sagt, ef þetta er satt og rétt
sem menn segja, ætti mannfólkið
hér á jörðinni að fara að geta andað
léttar, vegna hættu
á hlýnun andrúms-
loftsins af völdum
bruna hvers konar.
Skella bara skítn-
um í skrautpappír
(helst grænan),
kveikja í og loka
kerfinu. Og hviss,
bang: engin meng-
un... eða bara
voðalega lítil.
Hvað þær
þjóðir, sem nota kol til rafmagns-
framleiðslu, geta slappað af í fram-
tíðinni. Lokað kerfi og allt elds-
neyti verður grænt.
Annars verð ég að viðurkenna að
ég skil ekki hvað þetta þýðir þetta
„græna eldsneyti“. Í umsókn for-
ráðamanna Sementsverksmiðjunn-
ar, um breytt starfsleyfi, er ekki
minnst einu orði á grænt eldsneyti,
en m.a. óskað eftir að fá að brenna
lífrænt, eða eins og stendur á blöð-
unum sem úthlutað var á fundi
Umhverfisstofnunar um daginn;
„brenna beinamjöl og/ eða kjötmjöl
og ANNAN LÍFRÆNAN ÚRGANG“.
Ekki orð um að það þurfi að flokka
það neitt frekar. Er ekki verið að
reyna að komast inn bakdyra megin
með þessu? Fyrst fá leyfi og svo að
færa út kvíarnar?
Ja, ég segi nú bara fyrir mig að
þegar bruni á olíu, kolum, bíldekkj-
um, plasti, lífrænum úrgangi og
fleiru er orðinn umhverfisvænn
með því einu að láta það í „lokað
kerfi“ þá þarf ekki lengur að hafa
áhyggjur af hlýnun andrúmslofts-
ins á blessaðri jörðinni okkar.
Höfundur er aðstoðarmaður
húsamálara.
Sorp í silki
MARGRÉT JÓNS-
DÓTTIR