Fréttablaðið - 12.10.2008, Blaðsíða 25

5 MENNING
Forlagið sem tók til sín í fyrra útgáfur Vöku
Helgafells og Máls og menningar tilkynnti
snemma á þessu hausti að þar yrði stofnaður
klúbbur fyrir bókmenntaáhugamenn. Nú þegar
fjármálabál æðir um lönd og markaði er komið að
stofnun hans og fyrir liggja nokkrar öndvegisút-
gáfur á merkum bókmenntaverkum: Inngöngutil-
boðið er óvenju glæsilegt; félagar sem skrá sig
geta valið sér 2 bækur á aðeins 695 kr. af þeim tíu
bókum sem þegar eru komnar út og sýna vel
stefnu Klassíska kiljuklúbbsins: Glæpur og
refsing eftir Fjodor Dostojevskí, Miðnæturbörn
eftir Salman Rushdie, Á vegum úti eftir Jack
Kerouac, Ástin á tímum kólerunnar eftir Gabriel
Garcia Marquez, Bréf til föðurins eftir Franz
Kafka, og af íslenskri klassík eru komin út Bréf til
Láru og Steinarnir tala eftir Þórberg Þórðarson,
Punktur punktur komma strik eftir Pétur Gunn-
arsson, Samastaður í tilverunni eftir Málfríði
Einarsdóttur og Bernskan eftir Guðberg Bergs-
son.
Nokkrar af þessum bókum eru stórar að
síðufjölda, eins og Bernskubækur Guðbergs og
Glæpur og refsing. Allar útgáfur undir merkjum
klúbbsins til þessa eru endurútgáfur, utan Bréfs
til föður eftir Kafka. Sumar þeirra komu á sínum
tíma aðeins út í einu upplagi og hafa lengi verið
ófáanlegar. Það er yfirlýst stefna Jóhanns Páls
Valdimarssonar að nú skuli reynt til þrautar að
halda úti endurútgáfum sígildra verka þannig að
nýir hópar lesenda og eldri eigi greiðan aðgang að
sígildum verkum á viðráðanlegu verði. Eins og
segir í tilkynningu Forlagsins: „Klassíski kilju-
klúbburinn mun einbeita sér að þeim verkum sem
staðist hafa tímans hörðu tönn, bæði í erlendum
bókmenntaheimi og íslenskum.“
Bókaklúbbarnir hafa átt sér langa sögu hér á
landi: Mál og menning kom undir sig fótunum með
félagsformati, Almenna bókafélagið byggði á
sama fyrirkomulagi sem félögin endurskipulögðu
á áttunda áratugnum. Kiljuklúbbar á þeirra
vegum gerbreyttu landslagi í útgáfu hér á landi og
víkkuðu markað með lesefni rækilega á sínum
tíma. Neon-útgáfa Bjarts, sem hefur staðið fyrir
þýðingu og útgáfu margra nýlegra öndvegisrita,
byggði á þessu forna fyrirkomulagi áskriftar. Á
fyrri tíð var sala í félagi tíð, jafnvel í örkum og
elstu útgáfur landsins: Hið íslenska bókmenntafé-
lag og Fornritafélagið starfa á sama grundvelli.
Félagar í Klassíska kiljuklúbbnum fá sex
sinnum á ári sendar tvær öndvegisbækur, eina
íslenska klassík og eina erlenda á aðeins 990 kr.
hvora bók, sem er 50% afsláttur frá markaðs-
verði. Inngöngutilboðið er kræsilegt: Veðjaðu á
sjálfan þig og veldu þér tvær sígildar bækur á
aðeins 695 krónur, segir söludeild hins nýja klúbbs
en hann er starfræktur á vefsetri Forlagsins.
Slóðin er www.forlagid.is/kiljuklubbur
Nýr bókaklúbbur um klassík
Jóhann Páll Valdimarsson segist vilja reyna til þrautar að
halda úti klúbbi sem bjóði upp á útgáfur á sígildum ritum,
bæði íslenskum og erlendum.
1960 fer Bacon í æ ríkari mæli að
mála vini sína, oft eftir ljósmynd-
um sem vinur hans, John Deakin,
tók. Hann vildi mála fólk sem hann
þekkti vel en aðeins eftir ljós-
myndum – hann nennti ekki að
hafa fólk fyrir augunum meðan
hann málaði.
Dyer og Bacon
Einn af þeim sem hann málaði
hvað oftast á þessum tíma var
ástamaðurinn George Dyer. Bacon
hélt því fram að þeir hefðu kynnst
þegar Dyer braust inn til hans.
Dyer var laglegur smákrimmi,
ómenntaður, blautur og óöruggur
með sjálfan sig innan um vini Bac-
ons sem voru listamenn og aðrir
tengdir listaheiminum.
Sambandið við Dyer var engu
rólegra en fyrri sambönd en Dyer
var ekki jafn sterkur persónuleiki
og aðrir ástmenn Bacons. Mynd-
irnar sem Bacon málaði af Dyer
virðast allar koma þessu til skila –
Dyer eins og illa gerður hlutur,
svífandi í lausu lofti eða einhvern
veginn á ystu nöf.
Kvöldið fyrir opnun á stórri
yfirlitssýningu á verkum Bacons í
París 1971 framdi Dyer sjálfsmorð
á hótelinu sem þeir Bacon bjuggu
á. Þetta var ekki í fyrsta sinn sem
Dyer reyndi slíkt en í þetta skiptið
tókst tilraunin.
Skömmu eftir dauða Dyers byrj-
aði Bacon á þrískiptingu í minn-
ingu ástmannsins, notar nú bleika
og rauða liti sem aldrei fyrr og
raunsærra umhverfi en venjulega.
Á sýningunni í Tate er eitt her-
bergið helgað þremur þrískipting-
um sem Bacon málaði næstu árin í
minningu Dyers. Nú er Dyer allt í
einu ekki eins og illa gerður hlutur
heldur situr tryggilega í myndun-
um sem markast af skekjandi
söknuði og sektarkennd.
Ró yfir kjötskrokkunum
Nokkrum árum eftir lát Dyers tók
Bacon upp samband við annan
ómenntaðan mann úr svipuðu
umhverfi og Dyer, John Edwards.
Þetta varð lengsta og líklega far-
sælasta samband Bacons. Þeir áttu
eftir að halda saman þar til Bacon
lést á ferðalagi í Madrid 1992.
Bacon hélt áfram að mála svip-
uð þemu og áður, heldur sig gjarn-
an við þrískiptingana og kjöt-
skrokkana, kynlífið og átökin og
sækir til dæmis innblástur í harm-
leiki Æskýlosar. Yfirbragð mynd-
anna breytist þó algjörlega með
tímanum. Tryllingslegur kraftur
fyrri áratuga fjarar út, æðið renn-
ur af myndunum og það fellur ró
yfir þær. Litaskalinn þenst út,
fleiri bjartir litir en þó venjulega
með ögn óhreinu yfirbragði ekki
ósvipað og við þekkjum í myndum
Svavars Guðnasonar.
Grísku harmleikirnir áttu að
veita sálarhreinsun en þrískipting-
ur Bacons eftir Oresteiu hefur ekki
þetta stormandi afl. Skrokkarnir
eru reyndar teygðir og snúnir sem
fyrr en fletirnir eru fylltir þéttum,
sléttum litum sem vekja ró og fag-
urfræðilegar vangaveltur frekar
en að feykja áhorfendum um koll
líkt og eldri myndirnar gera. Eldri
myndirnar eru algjörlega sálar-
hreinsandi – grípa í mann og rífa í
sálina: gott að þurfa ekki að ganga
sjálfur í gegnum þjáninguna held-
ur geta látið Bacon skekja sálina í
vernduðu umhverfi Tate.
eftir Jökul Jakobsson
Leikstjórn Þórhallur Sigurðsson