Fréttablaðið - 18.10.2008, Blaðsíða 12

16 18. október 2008 LAUGARDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson bih@markadurinn.is og Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is
ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
Á þessum viðsjárverðu tímum nota hagsmunaaðilar tæki-
færið til að ota að okkur „lausn-
um“ og bjargráðum. Núna felst
hún í því að „aflétta öllum
hömlum“ og skuldsetja opinber
orkufyrirtæki sem nemur 300 til
400 milljörðum fyrir tvö til þrjú
ný álver. Þetta vilja menn gera
þegar heildarskuldir OR og LV
eru þegar orðnar 550 milljarðar –
að mestu leyti vegna Alcoa og
Norðuráls. Þetta er ástæðan fyrir
því að bankarnir boðuðu alltaf
stóriðjustefnu – meiri skuldir –
meira stuð. Það stendur upp á
álverð að endurgreiða þessi lán
en álverð hríðfellur og stigi
offramleiðslu er þegar náð.
Orkuverð til almennings hefur
verið hækkað. Þjóðin trúir því að
töfraorðið ÚTFLUTNINGSTEKJ-
UR séu gjaldeyrir sem endar í
vasa þjóðarinnar. Fréttir um
útflutningstekjur og gjaldeyris-
tekjur hafa ítrekað verið beinlínis
rangar og skaðlegar. Á súluriti í
Morgunblaðinu 11. okt. virðist
áliðnaður mikilvægari en
fiskiðnaður og mun stærri en
ferðamennska. En framsetningin
er nákvæmlega eins og hags-
munaaðilar vilja koma þeim í
fjölmiðla. Þegar Alcoa Fjarðarál
segist flytja út fyrir 70 milljarða
á ári þá halda flestir Íslendingar
að þetta sé peningur sem kemur
til Íslands. Blöðin birta tölurnar
gagnrýnislaust en hvar eru
peningarnir?
Rangfærslur um útflutningstekjur
Tekjur sem verða eftir í landinu
eru laun starfsmanna, skattar og
greiðsla fyrir orku. Fyrirtækið er
erlent og flytur allan hagnað úr
landi. Ef meðallaun eru 5
milljónir er launakostnaður Alcoa
um 2 milljarðar á ári. Innlend
aðföng eru um milljarður til
viðbótar. Alcoa greiðir c.a 6-8
milljarða fyrir orku en öll sú
upphæð fer beint úr landi til að
greiða skuldir Landsvirkjunar
næstu 40 árin. Hún kemur því
ekki inn í hagkerfið til að greiða
fyrir námslánum, neyslu, lyfjum
eða olíu. Álfyrirtækin greiddu
aðeins 1.5 milljarða í skatt á
Íslandi árið 2007 en Alcoa greiðir
aðeins 5% skatt af arði. Því má
við bæta að Alcoa fékk 2.6
milljarða króna eða 3% af
stofnkostnaði í styrk frá íslenska
ríkinu vegna byggingar verk-
smiðjunnar á Reyðarfirði -
rúmlega árslaun allra starfs-
manna. Raunveruleg áhrif Alcoa
eru því á bilinu 4 til 5 milljarðar
en ekki 70 milljarðar eins og
fyrirtækið heldur fram þegar það
státar sig af útflutningstekjum.
Mismunurinn - 65 milljarðar fara
ALLIR framhjá landinu.
Þeir koma okkur ekki við frekar
en flugvélar sem fljúga gegnum
flugstjórnarsvæðið. Það er
ósiðlegt að reyna að telja þjóð trú
um að hún lifi eða geti lifað á
fyrirtæki sem skilar jafn litlu í
þjóðarbúið. Heil þjóð mun aldrei
lifa á launum 400 verkamanna.
Þegar þingmenn segja að þetta sé
framtíðin þá hafa þeir verið
blekktir með framsetningu á
gríðarlegum útflutningstekjum.
Venjulegt fólk tekur síðan áhættu
byggða á röngum upplýsingum,
skuldsetur sig í bjartsýniskasti og
fórnar meiru en það hefði fórnað
vegna ávinnings sem er ekki fyrir
hendi. Hagfræðingar staðfesta
þessar tölur og Hagstofan getur
það sömuleiðis en það þarf ekki
hagfræðing til að reikna þetta út.
Allir sem kunna venjulegt
heimilisbókhald geta gert þessa
útreikninga sjálfir. Mismunurinn
er tvítug- til þrítugfaldur en
álfyrirtækin og orkufyrirtækin
kjósa að breiða út hærri töluna en
fela skuldirnar.
Alvarlegar blekkingar
Því miður er munurinn svo mikill
að um þessa tölfræði er ekki hægt
að nota annað orð en að hér séu á
ferðinni alvarlegar blekkingar. 70
milljarða útflutningstekjur Alcoa
er ósönn tala og ekki tæk í
opinbera umræðu vegna þess að
hún hefur ekkert með okkur að
gera. Hver sá blaðamaður sem
notar hráar tölur um útflutnings-
tekjur hefur orðið auðveld bráð
almannatengla. Hver sá sem
heldur að þessi iðnaður sé
undirstaða lífs hans ásamt fiski
hefur verið plataður.
Alcoa sparar árlega um 200
milljón dollara í orkuverði miðað
við verð til stóriðju í Evrópu og
USA. Sá sparnaður jafngildir
4.000 árslaunum og því er til
mikils að vinna fyrir þetta
fyrirtæki – að nýta sér neyðina og
gera 40 ára samninga við veika
þjóð og spara sér samtals 8.000
árslaun með álveri á Bakka,
skuldsetja þjóðina og kallast
bjargvættur hennar samtímis.
Hið sama gildir um Helguvík og
Straumsvík. Við fall krónu hefur
launakostnaður í áliðnaði fallið
um 50%. Launakostnaður Alcoa
fer úr 30 milljónum dala í 20
milljónir. Alcoa sparar því núna
árlega heilan milljarð á falli
krónunnar og því minnka
gjaldeyristekjur sem því nemur –
um 10 milljón dollara á ári. Vilji
álfyrirtækin hjálpa þjóðinni væri
nær að greiða jafn marga dollara
í laun og í fyrra frekar en að egna
okkur til frekari skuldasöfnunar
og áhættu.
Gagnsæi og lýðræði
Til samanburðar eru raunveruleg-
ar tekjur af sjávarútvegi á annað
hundruð milljarðar króna og að
frádreginni olíu verður nánast
allt eftir innanlands. Af heildar-
neyslu ferðamanna innanlands
árið 2006 námu kaup á flugþjón-
ustu um 50 milljörðum króna
segir Hagstofan. Kaup ferða-
manna á gisti- og veitingaþjón-
ustu voru um 26 milljarðar króna
og skiptist hún nánast til helm-
inga milli þessara tveggja
atvinnugreina. Nánast öll sú
upphæð verður eftir í landinu.
Áliðnaðurinn greiddi 5,6 milljarða
í laun sama ár. Það þýðir að kaffi
og veitingahús um allt land
skiluðu 4 sinnum meiri tekjum
heldur en álver Alcoa – talandi
um kaffihúsalýð – þá eru kaffi- og
veitingahúsin ein helsta gjaldeyr-
islind þjóðarinnar á eftir fiskin-
um. Kárahnjúkavirkjun og
Hellisheiðarvirkjun skila litlum
sem ENGUM gjaldeyristekjum
vegna þess að tekjurnar fara allar
beint úr landi til lánardrottna.
Fjölmiðlar þurfa að standa
vaktina þegar menn vilja nýta
óttann og óreiðuna til að efna til
umsvifa sem geta komið okkur í
enn meiri vanda. Allt tal um
afnám á lögum og reglugerðum er
ekkert annað en spilling og
viðtökur byggjast á því að fólk
hefur verið matað á röngum
upplýsingum. Ástandið er
alvarlegt, því verður ekki neitað
en hundruð milljarða skuldsetning
opinberra orkufyrirtækja getur
ekki verið svarið og verksmiðjur
sem eiga að komast í gagnið 2012 -
2015 eiga ekki erindi í umræðuna
núna.
Eina raunverulega von okkar er
að hér verði jarðvegur fyrir stór
og smá fyrirtæki, helst einhver
sem geta orðið sambærileg við
Össur, Marel, CCP eða Actavis á
næstu árum. Bankar verða áfram
til og fólk mun reka þá af meiri
skynsemi, orkan verður mikilvæg
ef hún klúðrast ekki í meðförum
smákónga í sveitarstjórnum.
Þjóðin þarf hærra orkuverð úr
núverandi virkjunum, nýta
fiskinn betur og laða gesti til
landsins en fyrst og fremst þarf
gagnsæi og lýðræði til að fólk
nenni að búa í þessu landi.
Sættum okkur við sjálfstæðið
Tilboð stóriðjunnar um frekari
skuldsetningu til að að gera Ísland
að einni stærstu álbræðslu í heimi
eru af sama meiði og þegar
bankarnir urðu 10 sinnum stærri
en Ísland. Hún er þrá manna eftir
sterkum leiðtoga, skjóli stórveldis,
göfugum auðmanni eða risa
fyrirtæki sem menn geta bent á
vegna þess að þeir trúi ekki að
þeir standi raunverulega á eigin
fótum.
Við eigum að redda okkur úr
þessu rugli, sætta okkur við
sjálfstæðið og hafna öllum sem
vilja binda okkur á frekari
skuldaklafa. Bjargráðin eru til
þess eins fallin að kljúfa þjóðina
endanlega í herðar niður. Orðspor
okkar er skaðað en ef við gerumst
slíkir ribbaldar að afnema lög og
ráðast hömlulaust inn á ósnortin
svæði verður mannorðið endan-
lega glatað.
Höfundur er rithöfundur.
ANDRI SNÆR MAGNASON
Næstu skref | Framtíð Íslands
Úr einu ruglinu í annað
Jahá!
„Til að treysta yfirsýn og tryggja betur
tengsl forsætisráðherra og ríkis-
stjórnarinnar og bæta samhæfingu
þeirra mörgu sem að starfinu koma,
hefur forsætisráðherra falið Ásmundi
Stefánssyni ríkissáttasemjara
að hafa yfirumsjón með
þeim margvíslegu starfs-
hópum sem nú starfa og
vera tengiliður á milli þeirra
innbyrðis og gagnvart
forsætisráðherra og ríkis-
stjórn.“ Svohljóð-
andi frétt sendi
forsætisráðu-
neytið frá sér
í gær. Hana
má auðveldlega skilja á þann veg að
tengsl forsætisráðherra og annarra
ráðherra hafi ekki verið næg. En sjálf-
sagt er ekki átt við það. Eða hvað?
Sláturnámskeið fyrir alla
Sandgerðisbær og veitingastað-
urinn Vitinn bjóða öllum
íbúum Sandgerðis á
ókeypis námskeið í slát-
urgerð. Hráefnið er frítt.
Þetta mættu borgaryfirvöld
í Reykjavík taka sér til
fyrirmyndar. Og svo
sem ráðamenn
annarra
sveitar-
félaga
líka. Sláturnámskeið fyrir alla, það er
krafan.
Svikin loforð
Ljóst er að fjölmargar þjóðir sem
heitið höfðu Íslendingum atkvæði í
öryggisráðskosningunni sviku lof-
orð sín. Það er afleitt. Orð eiga
að standa. Stjórnvöld hljóta
að rannsaka hverjir gengu
á bak orða sinna og í fram-
haldinu slíta stjórnmálasam-
starfi til hægri og vinstri. Við
sem stöndum við allt sem við
segjum eigum ekki samleið
með þjóðum sem segja
eitt og gera annað.
bjorn@frettabladid.isM
ikið spennufall varð í stjórnarráði Íslands í gær,
einkum og sér í lagi í utanríkisþjónustunni, eftir að
ljóst varð strax í fyrstu umferð atkvæðagreiðslu á
allsherjarþingi Sameinuðu þjóðanna að hún þyrfti
ekki að axla ábyrgð á setu í öryggisráði samtakanna
næstu tvö árin.
Hefði niðurstaðan orðið á hinn veginn hefði það orðið til þess
að mikið hefði mætt á hinni fámennu stjórnsýslu Íslands á tímum
þegar fyrirsjáanlegt er að hún þarf á öllu sínu að halda til að sinna
öðrum og satt að segja brýnni verkefnum í þágu þjóðarinnar. Því
eins rétt og það er að Ísland eigi almennt séð fullt erindi í að sitja í
öryggisráðinu eins og langflestar aðrar aðildarþjóðir SÞ hafa þegar
gert, er engum blöðum um það að fletta að það verkefni hefði vart
getað lagzt á herðar íslenzka ríkisins á óheppilegri tíma.
Reyndar hefur legið fyrir allt frá því að Halldór Ásgrímsson,
þáverandi utanríkisráðherra, tók frumkvæði að því að stefnan
var sett á þetta takmark að allmargir Íslendingar, þar með taldir
ýmsir talsmenn íslenzkra stjórnvalda, voru ekki sannfærðir um
að það þjónaði hagsmunum þjóðarinnar. Fyrir utan þá embættis-
menn sem störfuðu beint að framboðsundirbúningnum og höfðu
þannig atvinnu af því að halda á lofti rökunum fyrir því að tími
væri kominn fyrir Íslendinga að taka þetta verkefni að sér mátti
heyra efasemdaraddir úr ýmsum áttum.
Það má því gera ráð fyrir að ýmsir fagni niðurstöðunni frek-
ar en harmi hana. En auðvitað er það ekki fagnaðarefni að svona
metnaðarfullt markmið sem sett hefur verið fyrir hönd þjóðarinn-
ar náist ekki. Vert er líka að halda því til haga að með því að setja
landinu þetta takmark hefur margt jákvætt áunnizt; framboðsund-
irbúningurinn hefur gert tengsl Íslands við umheiminn þroskaðri
og fjölbreyttari, sem ekki veitti af.
En einmitt vegna smæðarinnar verður íslenzka stjórnsýslan að
forgangsraða verkefnum og seta í öryggisráðinu hefði krafizt ann-
arrar forgangsröðunar en brýnustu hagsmunir þjóðarinnar köll-
uðu á.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir utanríkisráðherra hefur sjálf bent
á, að næstu skref í viðbrögðum Íslendinga við þeirri djúpstæðu
kreppu sem landið er lent í sé til skemmri tíma litið að fá Alþjóða-
gjaldeyrissjóðinn til liðs við endurreisnarstarfið. Meira að segja
norrænir seðlabankastjórar segja að aðkoma sjóðsins sé forsenda
fyrir því að þeir geti rétt Íslendingum hjálparhönd.
Til lengri tíma litið sé aftur á móti nauðsynlegt að útvega
íslenzku hagkerfi trúverðugan gjaldmiðil með trúverðugan bak-
hjarl, og það verði ekki gert nema með aðild að evrópska mynt-
bandalaginu. Og það verður ekki gert nema að undangenginni inn-
göngu í Evrópusambandið.
Taki stjórnvöld ákvörðun um að marka þessa stefnu veitir ekki
af að stjórnsýslan hafi eins óbundnar hendur af öðrum verkefn-
um og mögulegt er til að geta einbeitt sér að því að ná sem hag-
stæðastri niðurstöðu úr aðildarsamningum við Evrópusambandið.
Í þessu ljósi er það óneitanlega léttir að ekki skyldi verða af setu
Íslands í öryggisráði SÞ að sinni.
Öryggisráðskosningin og framhaldið:
Forgangsröðun
þjóðarhagsmuna
AUÐUNN ARNÓRSSON SKRIFAR
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili
á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871