Fréttablaðið - 24.10.2008, Blaðsíða 16

18 24. október 2008 FÖSTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson bih@markadurinn.is og Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is
ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili
á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
UMRÆÐAN
Helgi Hjörvar skrifar um Evrópumál
Samskipti Íslendinga við útlönd á stuttu lýðveldisskeiði okkar einkennast iðulega
af því viðhorfi að við eigum að fá allt fyrir
ekki neitt. Hvers vegna okkur þykir það eft-
irsóknarvert er athyglisvert íhugunarefni.
En það ber líka vitni um einfeldningslega
afstöðu ungrar þjóðar til heimsins.
Skýrasta dæmið um þetta voru auðvitað samskipti
okkar við bandaríska herinn. Annað skýrt dæmi er
samningurinn um Evrópska efnahagssvæðið – EES
samningurinn. Þegar hann var gerður og allt fram á
þennan dag hafa fjölmargir málsmetandi Íslending-
ar keppst við að skýra hann þannig að þar höfum við
fengið allt fyrir ekki neitt. Þ.e.a.s. að við fáum í
gegnum samninginn aðgang að mörkuðunum sem sé
hið eftirsóknarverða en sleppum við þátttöku í
stofnanahlutanum, skrifræðinu og kostnaðinum. En
eins og jafnan er þetta sjálfsblekking, enda bara
börn sem trúa því að hægt sé að fá allt fyrir ekki
neitt.
Með því að gerast aðili að Evrópska efnahags-
svæðinu hófst bylting í atvinnuháttum á Íslandi.
Okkar litla samfélag varð hluti af markaði hundraða
milljóna manna og tileinkaði sér leikreglur þess
stóra markaðar og alþjóðavæddist með undraskjót-
um hætti, af því kappi sem aðeins Íslendingar geta
sýnt. Og það var gaman.
Lærdómsrík er lýsing Stefan Zweig í Veröld sem
var á Vínarborg í aðdraganda fyrri heimsstyrjaldar-
innar. Þar töldu menn sig hafa fundið hið endanlega
samfélag alþjóðaviðskipta og frjálsrar
verslunar, unnu í bönkum á daginn en voru í
óperunni á kvöldin og höfðu helst áhyggjur
af tryggingum og því að leggja inn á söfnun-
arreikninga fyrir kornabörn. Í reynsluleysi
okkar höfðum við svipaðar ranghugmyndir
100 árum síðar og töldum okkur geta spilað
á evrópska markaðnum en þyrftum hvorki á
evrunni né Evrópusambandinu að halda því
við værum að fá allt fyrir ekki neitt.
Evruvæðing atvinnulífsins, amatörismi
Seðlabankans og vanmáttur ríkisstjórnarinnar
afhjúpa nú þegar kreppir að hve tilfinnanlega við
höfum einangrað okkur. Engum blandast nú hugur
um að við hefðum þurft öfluga mynt, stuðning
sterkra stofnana, raunverulegan seðlabanka og
aðild að samfélagi þeirra þjóða er mynda markað
okkar, Evrópusambandið, til að takast á við það flóð
sem á okkur skall. Það er nefnilega ekki hægt að fá
allt fyrir ekki neitt og það er ástæða fyrir því að yfir
markaði skipuleggja menn stofnanir, skrifræði,
öryggisventla og pólitíska stjórn. Því með regluleg-
um hætti bresta markaðir.
Við höfum nú sótt eitt dýrasta námskeið sögunnar
um þessi grundvallaratriði. Lærum af þeim og
byggjum nýtt Ísland upp í samfélagi við þær þjóðir
sem við viljum deila mörkuðum með. Því það er líka
auvirðilegt gildismat að vilja græða á aðild að mark-
aði, en sniðganga samfélagsstofnanir hans. Svolítið
eins og að vera fullfrískur á sósíalnum. Sæmir okkur
ekki og sem aldrei fyrr þurfum við nú að gæta sóma
okkar.
Höfundur er alþingismaður.
Allt fyrir ekkert
HELGI HJÖRVAR
SPOTTIÐ
M
örg þeirra bjargráða sem nú er verið að véla um
munu hafa áhrif langt inn í ófyrirséða framtíð.
Eins er með hugarástand eins og réttláta reiði
heillar þjóðar. Hún getur að vísu eftir eðli sínu
verið skammvinn. Áhrif hennar eru á hinn bóginn
líkleg til langlífis verði hún allsráðandi um ákvarðanir.
Flest bendir til að fjármálakreppan hér heima rétt eins og
erlendis eigi að einhverju leyti rætur í gáleysi eða einhvers
konar óðagoti við hagnýtingu tækifæra. Í þessu ljósi ætti að vera
auðsætt að viðbrögðin við þeim vanda sem af hefur hlotist þurfa
að byggjast á hófsemd og yfirvegun. Viðurkenna verður um leið
að það er því vandasamara sem aðstæður allar kalla á skjót ráð;
og gremju þarf að ræða en ekki bæla niður.
Gott væri ef reiðin vegna þess sem á hefur dunið kallaði fram
endurmat á ráðandi gildum. Vaxandi vægi ráðdeildar, hagsýni og
hófsemi væri góður ávöxtur viðbragða og nýrrar hugsunar. Hitt
væri lakara ef hún leiddi þjóðina af þeirri braut sem líklegust er
til að bæta og styrkja efnahag hennar til lengri framtíðar.
Reynslan sýnir nú að alþjóðavæðing fyrirtækjanna gekk í
ýmsum efnum hraðar fram en lýðræðisleg umgjörð þjóðríkjanna
og samtaka þeirra réði við. Það þýðir hins vegar ekki að hug-
myndin sé dauð eða gagnslaus og einangrunarstefna og sjálfs-
þurftarbúskapur eigi að taka við. Þvert á móti þarf að berja í
brestina og hagnýta áfram þau lögmál sem vænlegust eru til að
laða fram hagkvæmni í rekstri og auka verðmætasköpun.
Að sönnu er rétt og vitað að bankarnir voru of stórir fyrir
íslenska peningakerfið. Það þarf ekki sjálfkrafa að þýða að stór
fyrirtæki eigi ekki rétt á sér á Íslandi. Hinn kosturinn sem kemur
eins til skoðunar er að tengjast stærra peningakerfi í þeim til-
gangi að geta notið ávaxta af öflugum alþjóðlegum fyrirtækjum
sem kalla á menntað fólk og lyfta launakjörum.
Satt best að segja þarf á ný að plægja frjósaman jarðveg fyrir
slík fyrirtæki svo að við getum í framtíðinni náð þeim þjóðum
sem við viljum jafna okkur til um lífskjör. Opið trúverðugt efna-
hags- og peningakerfi sem laðar að erlent fjárfestingarfjármagn
er einnig nauðsynlegt. Uppbygging sem einvörðungu á að byggj-
ast á erlendum lánum verður einfaldlega ótraust og of hæg.
Þeir sem eiga sparifé í bönkum og peningamarkaðssjóðum eiga
ríkra hagsmuna að gæta að það brenni ekki upp. Mesti þjóðhags-
legi ávinningurinn af ábyrgð ríkisins felst þó í þeirri staðreynd
að hún er forsenda fyrir framtíðarsparnaði komandi kynslóða.
Án hans verður takmörkuð frjáls efnahagsstarfsemi. Á sama
hátt er brýnt að virða eignarréttinn í þessum hamförum. Áhættu-
fjárfestingar verða áfram forsenda efnahagslegrar nýsköpunar í
stóru sem smáu, nýjum greinum jafnt sem hefðbundnum. Traust-
ið þar að baki má ekki brjóta niður.
Eitt af stærstu og heitustu viðfangsefnum næstu daga verður
meðferð á kröfum Breta. Þar er í tímaþröng glímt við gríðarlega
framtíðarhagsmuni. Mikilvægt er að undirgangast ekki þyngri
byrðar en lög og alþjóðasamningar kveða á um. Óviðunandi er að
aflsmunur ríkja ráði lyktum slíkra mála. Forsætisráðherra hefur
því réttilega bent á að dómstólar eru best til þess fallnir að leysa
úr slíkum ágreiningi.
Heitar tilfinningar eru góðra gjalda verðar. Köld rökhyggja er
þó gæfulegri vegvísir inn í nýja framtíð.
Heitar tilfinningar:
Köld rökhyggja
ÞORSTEINN PÁLSSON SKRIFAR
Óvænt ánægja
Björgvin G. Sigurðsson viðskipta-
ráðherra var viðstaddur flokksþing
breska Verkamannaflokksins þegar
Gordon Brown tók við af Tony Blair,
enda hafa löngum verið tengsl á milli
Samfylkingarinnar og Verkamanna-
flokksins.
Björgvin var ánægður með nýja
leiðtogann. „Brown mun að
mínu mati koma á óvart á
jákvæðan hátt og reyn-
ast öflugur foringi og
sigursæll,“ skrifaði hann
á heimasíðu sinni.
Brown kom vissulega á
óvart þegar hann beitti
hryðjuverkalögum
á Ísland, en áhöld
eru um ánægju
viðskiptaráðherra.
Holdtekja stöðugleikans
Björgvin fór ekki í grafgötur með
ástæðuna fyrir aðdáun sína á Brown.
„Brown er holdtekja hins efna-
hagslega stöðugleika og góðu
fjármálastjórnar sem
einkennt hefur
tíu ára stjórnartíð
Verkamannaflokks-
ins.“
Nú reynir á hold-
tekju stöðugleikans
í samningum
við Íslendinga.
Kannski var það
vegna svona
ummæla sem
Björgvin lokaði
heimasíðu sinni?
Rýjum þá!
Það er kannski ljótt að gera grín að
aðdáun viðskiptaráðherra á Bretum,
margir deildu henni fyrir ekki svo
löngu. Nær er að snúa sér að þjóð-
legri iðju, þó með alþjóðlegu ívafi.
Vestur í Dölum fer fram Meist-
aramót Íslands í rúningi, nánar
tiltekið að Skörðum í Miðdölum.
Dómari keppninnar er breskur og
með honum verða tveir efnilegustu
rúningsmenn Bretlandseyja.
Bretarnir geta lært ýmis-
legt hér; við Íslendingar
kunnum ekki bara að rýja
kindur heldur einnig breska
sparifjáreigendur inn að
skinni.
kolbeinn@frettabladid.is
Opið virka daga kl. 8:00 til 18:00
www.velaland.is
VESTURLANDSVEGUR
VAGNHÖFÐI
VÉLALAND
HÚSGAGNA-
HÖLLIN
TANGARHÖFÐI
BÍlDSHÖFÐI
H
Ö
FÐ
A
B
A
K
K
I
REYKJAVÍK
Vélaland - VAGNHÖFÐA 21
Sími 577-4500
Vélaland sérhæfir sig í tímareimum.
Komdu í Vélaland og fáðu ráðgjöf um skiptingu
á tímareim. Vélaland skiptir fljótt og vel um
tímareimina fyrir þig, á föstu verði.
Fáðu ráðgjöf um tímareimaskipti
Er tímareimin komin á tíma?
Fast verð hjá Vélalandi
Skoðaðu fast verð hjá Vélalandi. Hringdu
núna í síma 577-4500 og pantaðu tíma.
Verðdæmi um tímareimaskipti:
Nissan Patrol 2,8 dísil Árgerð 1992-2000
Heildarverð, varahlutur og vinna: 34.606 kr.
Toyota Land Cruiser 90 3,0D Árgerð 1997-2002
Heildarverð, varahlutur og vinna: 34.427 kr.
Toyota Corolla 1,6 bensín Árgerð 1997-2001
Heildarverð, varahlutur og vinna: 34.212 kr.
VW Golf 1,6 bensín Árgerð 1997-2006
Heildarverð, varahlutur og vinna: 36.213 kr.
Ford Focus 1,6 bensín Árgerð 1998-2005
Heildarverð, varahlutur og vinna: 39.958 kr.
Sjáðu hvar við erum. Hringdu núna í síma
577-4500 og pantaðu tíma.