Fréttablaðið - 05.11.2008, Blaðsíða 12
12 5. nóvember 2008 MIÐVIKUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson bih@markadurinn.is og Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is
ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili
á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Skáldsagan „Prinsessan af Cleves“ eftir Madame Lafay-
ette, sem kom út 1678, er jafnan
talin eitt af meistaraverkum
franskra bókmennta, og auk þess
brautryðjandaverk á sínu sviði;
þarna kemur nefnilega fram á
sjónarsviðið fyrsta „sálfræðilega
skáldsagan“ sem rituð var á
frönsku, og vafalaust fleiri
tungumálum, sem sé skáldsaga þar
sem leitast er við að lýsa tilfinn-
ingum manna og kafa niður í
sálarlífið. Átti þessi bókmennta-
grein síðan mikla framtíð fyrir sér,
eins og mönnum er kunnugt.
Madame Lafayette lætur sögu sína
gerast einni öld áður en hún
stingur niður penna, á rétt rúmu
ári frá október 1558 til nóvember
1559, inn í hana fléttast raunveru-
legir sögulegir atburðir sem eru til
viðmiðunar í framvindu söguþráð-
arins en hafa einnig áhrif á það
sem þar gerist, og saman er
blandað raunverulegum persónum
og tilbúnum.
Sagan gerist við hirð Frakk-
landskonungs og segir frá ástum
ungrar konu, Mademoiselle de
Chartres. Hún giftist prinsinum af
Cleves, sem er búinn flestum þeim
kostum sem einn mann geta prýtt,
en hún getur bara ekki elskað
hann. Hins vegar verður hún
ástfangin af hertoganum af
Nemours, sem er einnig mann-
kostamaður en þó ekki meira en
eiginmaðurinn, og hefur verið
dálítið laus í rásinni, og við þeim
tilfinningum fær hún ekkert gert.
Það getur virkað fráhrindandi á
nútímalesanda hve mikilli
glansmynd er brugðið upp af þessu
hirðfólki í byrjun, af glæsileika
þess og galanteríi, en þegar
sögunni vindur áfram og farið er
að lýsa nánar miskunnarlausu
undirferlinu þar sem saman
blandast ástarbrall og valdabarátta
fer lesandinn æ meir að skynja
glansmyndina sem kaldhæðni.
Móðir prinsessunnar af Cleves
segir líka við dóttur sína: „Á
þessum stað er það sem sýnist
næstum aldrei sannleikurinn.“
Prinsessan reynir nú eftir megni
að fela tilfinningar sínar og berjast
gegn þeim, en með takmörkuðum
árangri. Hertoginn af Nemours
sem leggur ást á móti skynjar
nokkurn veginn hvað er að gerast,
og prinsessan segir manni sínum
sannleikann, að hluta til, þótt
reyndar hafi aldrei neitt gerst
milli hennar og hertogans. Margt
gerist og alls kyns flækjur koma
upp, en að lokum deyr prinsinn af
Cleves úr sjúkdómum og hugarvíli.
Prinsessan af Cleves er þá frjáls
að ganga að eiga hertogann, enda
er ljóst að enginn maður hvorki í
hirðinni né annars staðar muni
hafa nokkuð við það að athuga. En
þá ber svo við að hún hafnar því,
hún telur að hinn látni eiginmaður
hennar muni ævinlega vera á milli
þeirra, og það sem verra er, hún
trúir ekki lengur á ást af þessu
tagi, sem hljóti alltaf að vera
stormasöm, hún óttast að tíminn
muni má hana burtu og hún sér
fyrir kvalir afbrýðiseminnar. Hún
ákveður því að fara burt og draga
sig í hlé úr hirðinni.
Það er til marks um vinsældir
þessarar skáldsögu að hún hefur
oftar en einu sinni freistað
kvikmyndahöfunda. Árið 1961 var
gerð eftir henni kvikmynd undir
sama heiti, sem fylgdi henni
nokkuð nákvæmlega og gerðist á
16. öld. Fyrir nokkrum árum tók
hinn aldni portúgalski meistari
Manoel da Oliveira sig til og gerði
kvikmyndina „Bréfið“ þar sem
hann staðfærir söguþráðinn og
lætur hann gerast í París nútím-
ans. Og þessa stundina er verið að
sýna í frönskum kvikmyndahúsum
enn eina mynd eftir þessari
skáldsögu, „Fallegu stúlkuna“ („La
belle personne“) eftir Christophe
Honoré. Þar er gengið enn lengra,
ef hægt er, í að færa söguna til
nútímans. Hún er þar látin gerast í
menntaskóla í París, Madamoiselle
de Chartres og prinsinn af Cleves,
sem er „Ottó“ í myndinni, eru þar
nemendur, en Nemours er ungur
og svarthærður ítölskukennari.
Eins og ég heyrði einn áhorfand-
ann segja: „Í staðinn fyrir að
gerast við konungshirð þar sem
allir njósna um alla gerist sagan í
menntaskólabekk þar sem allir
njósna um alla,“ og er skemmst að
segja að staðfærslan er með
ólíkindum sannfærandi, ekki er
annað að sjá en söguþráðurinn,
sem fylgt er nokkuð nákvæmlega
nema hvað Ottó er látinn farga sér,
sé frásögn úr okkar tíma.
En á bak við þessa nýju frönsku
kvikmynd er undarleg saga. Fyrir
nokkru var skáldsaga Madame de
Lafayette sett á námskrá fyrir
eitthvert samkeppnispróf, eins og
gerist og gengur. Hinn munnvíði
Frakklandsforseti fann þá hjá sér
þörf fyrir að gera athugasemd við
það, og hann sagði: „Sá sem hefur
sett „Prinsessuna af Cleves“ á
þessa námskrá er annaðhvort
sadisti eða fífl.“ Þetta fannst
sumum staðfesta verstu grun-
semdirnar um menningarstig
forsetans, en í viðtölum hefur
kvikmyndahöfundurinn nú skýrt
frá því að þessi orð hafi verið
kveikjan að myndinni, hún sé
nokkurs konar svar við þeim. Mér
er nú sagt, að síðan þessi vísdóms-
orð voru mælt hafi lesendum
skáldsögunnar fjölgað til muna, og
er kannski að hefjast með þessu
móti ný tegund af andspyrnu. En
þeir sem eru jákvæðir gætu velt
fyrir sér áhrifum Sarkozys á
franskt menningarlíf.
Andspyrnuhreyfing
UMRÆÐAN
Björg Magnúsdóttir skrifar um kjör
stúdenta
Aktívisminn blómstrar, fólk flykkist út á götu og tún til að mótmæla seðlabanka-
stjóra, verri kjörum, auknu atvinnuleysi í
landinu og almennar bollaleggingar eru
daglegt brauð. Stúdentar sitja ekki flötum
beinum í þannig árferði enda væri slíkt á
skjön við þá iðandi flóru sem Háskólann fyllir og
framtíðarlandið byggir.
Umbjóðendur Stúdentaráðs velta nú fyrir sér
kostum þeirra og kjörum hjá Lánasjóðnum, knýja
fram breytingar og bætur hjá honum og íhuga hvort
vinnu sé að fá að háskólaprófi loknu. Mikið er
skrafað um það hvort Ísland sé yfir höfuð fýsilegasti
kostur til framtíðarbúsetu. Sumir lýsa yfir litlum
áhuga á að sjá skattgreiðslur sínar til ríkisins næstu
áratugi hverfa beint í körfu afborgana risalána.
Stúdentaráð Háskóla Íslands bregst við ástandinu
með sínum bestu vopnum, opinni umræðu og
stefnumótun framtíðarinnar. Allt undir
yfirskriftinni Stúdentatíð í kreppuhríð en um
er að ræða hrinu hádegismálþinga á háskóla-
svæðinu. Fyrsta málþingið er í dag, miðviku-
dag, og skal ræða stúdenta og peninga. Þar
verður staða LÍN reifuð og rædd, breytingar
á sjóðnum, hækkandi stýrivextir og almenn
peningamál. Á morgun, fimmtudag, er
áætlað að ræða stúdenta og atvinnu.
Mikilvægi Háskóla Íslands og opinni
menntun á tímum sem þessum, atvinnuhorf-
ur nýútskrifaðra og háskólafólks yfir höfuð sem og
yfirvofandi tilfærslu vinnuafls. Síðasta málþingið
verður á föstudag og þá eru stúdentar og framtíðin
útgangspunktur umræðna. Á hverju viljum við að
þjóðfélag morgundagsins sé byggt, ef ekki því sem
var? Hvers konar siðfræði ætti að brúka og hvaða
hugsjónir skyldi setja í forgrunn? Úrvalsgestir úr
röðum Íslendinga verða á málþingum Stúdentaráðs
og hvetur ráðið námsmenn og þjóðina til þess að
fjölmenna, spyrja og hlusta, ræða og móta.
Höfundur er formaður Stúdentaráðs.
Stúdentatíð í kreppuhríð
BJÖRG
MAGNÚSDÓTTIR
®
VG víkkar út umræðuna
Allt er víst breytingum undirorpið
og er Ísland engin undantekning.
Þannig er Hannes Hólmsteinn
Gissurarson skyndilega farinn að
skrifa af velþóknun um „beislaðan
kapítalisma“ og Vinstri græn lýsa
yfir áhuga á að „víkka út umræðuna
um Evrópumál og aðild Íslands að
Evrópusambandinu“.
Í tilefni af því hafa Ung vinstri græn
fengið Baldur Þór-
hallsson til að halda
erindi á opnum
fundi annað kvöld,
þar sem hann mun
reifa ýmis álitamál
tengd Evrópu-
samband-
inu.
Vinstri snúningur?
En hví boða Vinstri græn útvíkkaða
umræðu um ESB og inngöngu
Íslands í sambandið einmitt núna?
Nema ef Vinstri græn eru í leit að
fleiri flötum á andstöðu sinni við inn-
göngu Íslands í ESB verður ekki betur
séð en að fullkominn viðsnúningur
hafi orðið á nokkrum gömlum
og grónum gildum í íslensku
samfélagi.
Fulltrúinn fannst
Sagt var frá því á þess-
um stað í gær að nýr
fulltrúi Samfylkingar-
innar yrði kjörinn í
bankaráð Seðla-
banka Íslands í
stað Sigríðar
Ingibjargar
Ingadóttur. Látið var í veðri vaka að
Samfylkingin myndi lenda í erfið-
leikum við að finna einhvern innan
sinna vébanda sem hefði geð í sér
til leysa Sigríði Ingibjörgu af hólmi, í
ljósi harðorðra yfirlýsinga hennar um
afglöp seðlabankastjóra og van-
traustsyfirlýsingar Samfylkingarinnar
á hendur sömu mönnum. En
viti menn, Samfylkingunni
varð ekki skotaskuld úr
því. Valgerður Bjarnadóttir
varaþingmaður er nýr fulltrúi
Samfylkingarinnar í bankaráði
Seðlabankans.
bergsteinn@frettabladid.is
Þ
að verður allt að koma upp á borðið,“ sagði Þorgerður
Katrín Gunnarsdóttir menntamálaráðherra í gær og
krafðist þess að allir tali „hreint út“ og segi „hvernig
málum er háttað“.
Þetta eru tímabær og uppörvandi orð hjá Þorgerði
Katrínu. Stjórnvöld hafa undanfarnar vikur staðið sig afleit-
lega við að koma upplýsingum á framfæri. Þessi afdráttarlausu
orð ráðherrans benda til þess að breytinga til hins betra sé að
vænta.
Ummæli Þorgerðar Katrínar snúa reyndar að einu afmörkuð
máli, sem hún tengist persónulega í gegnum eiginmann sinn. Engu
að síður eru orð hennar í takt við þá þungu og vaxandi kröfu í sam-
félaginu að stjórnvöld verði að bæta upplýsingagjöf sína.
Þorgerður Katrín sagði í gær að óþolandi væri að líða fyrir tor-
tryggnina í samfélaginu, en eiginmaður hennar er í hópi Kaup-
þingsmanna sem áttu stóran hlut í bankanum fyrir ríkisvæðingu
hans. Þetta er hárrétt hjá Þorgerði Katrínu. Það hlýtur að vera
ömurlegt að sitja undir kjaftagangi og getgátum.
Stjórnendur þessa lands verða hins vegar að gera sér grein fyrir
að slök upplýsingamiðlun þeirra hefur skapað kjöraðstæður fyrir
kjaftasöguframleiðendur og samsæriskenningasmiði. Að því sögðu
þá eru þær sannarlega ekki allar bull og vitleysa sögurnar, sem
ganga manna á milli um meinta vafasama gjörninga fyrir og eftir
hrun bankanna. Vandamálið er að ráðherrar, formenn skilanefnda,
nýir stjórnendur bankanna, svo ekki sé minnst á fyrrverandi
stjórnendur bankanna, eru gjarnan alls ekki til viðtals eða ákaflega
tregir til svars þegar til þeirra er leitað. Afleiðingarnar eru að fólk
fær á tilfinninguna að viðkomandi hafi eitthvað að fela.
Það er svo sem lítið við því að gera ef fyrrverandi stjórnendur
bankanna vilja ekki standa fyrir máli sínu, en hinn hópurinn er í
vinnu hjá skattborgurum og hann þarf að gera betur.
Stjórnmálamenn hafa margir líkt fjármálakreppunni við nátt-
úruhamfarir. Það er ekki fráleit líking. En þeim mun erfiðara er að
skilja af hverju stjórnvöld hafa ekki stuðst við svipað verklag og ef
yfir landið hefðu riðið náttúruhamfarir á borð við mikið eldgos eða
harðan jarðskjálfta.
Í slíku tilfelli hefði Samhæfingarmiðstöð almannavarna í Skógar-
hlíð verið virkjuð. Þar væru samankomnir á einum stað allir þræð-
ir, yfirsýn yfir aðgerðir og upplýsingaveita. Ekkert slíkt „stríðs-
herbergi“ hefur verið sett upp í stjórnkerfinu í þessum hamförum.
Fyrir vikið höfum við mátt horfa upp á svo grátlegt samræmingar-
leysi að tveir hinna nýju ríkisbankastjóra þráuðust um tíma við að
gefa upplýsingar launin sín, svo aðeins eitt léttvægt en þó lýsandi
dæmi sé tekið. Mun alvarlegra dæmi er algjör skortur á vörnum í
Bretlandi þegar þarlendir stjórnmálamenn hjóluðu í landið. Þeirri
árás var mætt með nánast algjörri þögn af hálfu stjórnvalda.
Því miður hafa undanfarnar vikur ekki aðeins fært okkur stað-
festingu á því að forysta landsins er veikburða, eins og hefur verið
haldið áður fram á þessum stað, heldur eru verkstjórnarhæfileikar
hennar einnig af mjög skornum skammti.
Stjórnvöld verða að bæta miðlun upplýsinga.
Veikburða forysta
og verri verkstjórn
JÓN KALDAL SKRIFAR
EINAR MÁR JÓNSSON
Í DAG | Munnvíður forseti