Fréttablaðið - 16.11.2008, Blaðsíða 8

8 16. nóvember 2008 SUNNUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson bih@markadurinn.is og Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is
ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili
á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Fram undan er tímabil efnahagslegrar endurreisnar
í kjölfar hruns íslenska fjármála-
kerfisins. Verulega hefur hægst
á hjólum atvinnulífs vegna gjald-
eyriskreppu, veikingar krónunn-
ar, hnökra í erlendri greiðslu-
miðlun, skerts aðgengis að
fjármagni og almennrar óvissu
sem ríkir um rekstrargrundvöll
fyrirtækja. Til að draga megi
sem mest úr þeim erfiðleikum
sem blasa við íslenskum
fyrirtækjum og heimilum er
nauðsynlegt að þegar verði
gripið til aðgerða til að koma í
veg fyrir að hjól atvinnulífsins
stöðvist.
Lykill að lausn á vanda
atvinnulífsins er farsæl endur-
reisn bankakerfisins, en þar er
brýnt að frágangur á búum
gömlu bankanna verði í sátt við
erlenda kröfuhafa. Ef horft er til
annarra ríkja sem hafa lent í
fjármálakreppu kemur
glögglega í ljós að sanngjörn
framkoma við kröfuhafa hefur
reynst mikilvægur þáttur í
endurreisn þessara hagkerfa.
Þetta þarf ekki að koma á óvart
enda er trúverðug úrlausn
gagnvart lánadrottnum ein af
grunnforsendum þess að hægt sé
að nálgast endurfjármögnun,
hvort sem horft er til fyrirtækja
eða hagkerfa. Það er sjálfsagt
fyrir okkur að draga af þessu
lærdóm.
Misráðin ríkisvæðing
Staða Íslands er reyndar nokkuð
sérstök. Í okkar tilfelli snýr
vandinn fyrst og fremst að
úrlausn skuldbindinga þriggja
banka sem allir voru einka-
fyrirtæki fyrir um sjö vikum
síðan. Umsvif þessara banka
voru slík hér innanlands að hefð-
bundið gjaldþrot þeirra hefði
hreinlega skilið íslenskt hag-
kerfi í rústum sem ekki væri
byggjandi á aftur. Til að
bregðast við þessum aðstæðum
voru sett neyðarlög á Alþingi
þar sem Fjármála eftirlitinu var
gert kleift að taka yfir rekstur
bankanna.
Þessa aðgerð hafa erlendir
kröfuhafar túlkað sem þjóð-
nýtingu bankakerfisins. Fyrsta
skrefið í atburðarásinni var
ríkisvæðing á stærstum hluta
Glitnis, sem síðar reyndist
misráðin ákvörðun. Björgunar-
aðgerðir stjórnvalda voru tækni-
lega ekki þjóðnýting banka-
kerfis ins í heild þar sem nýir
bankar voru stofnaðir utan um
rekstur innlendrar starfsemi.
Engu að síður felst í aðgerðinni
að hluti starfsemi bankanna var
þjóðnýttur og því kannski ekki
að undra að erlendir kröfuhafar
túlki það svo. Mikilvægt er að
halda kröfuhöfum upplýstum í
gegnum allt ferlið og í þeim
efnum hefur stjórnvöldum ekki
tekist nægjanlega vel til. Í raun
má segja að þar liggi megin-
ástæða þess öngstrætis sem
samningaviðræður um alþjóð-
lega fyrirgreiðslu eru nú
komnar í.
Nauðsynleg málamiðlun
Aðgengi íslenskra fyrirtækja,
og hins opinbera, að erlendu
lánsfé mun dragast verulega
saman til frambúðar telji
lánadrottnar hættu á þjóð-
nýtingu eigna raunverulega.
Það tæki áratugi að losna við
slíkt áhættuálag enda mun
auðveldara að eyðileggja
orðspor en að byggja það upp.
Til að leysa megi þá ímyndar-
kreppu sem Ísland er nú í ættu
stjórnvöld að leita samstarfs við
erlenda kröfuhafa, hvort sem
um ræðir skuldabréfaeigendur
eða fulltrúa erlendra innstæðu-
eigenda. Þar ber fyrst að nefna
möguleika þess að semja við
núverandi kröfuhafa gamla
bankakerfisins (skuldabréfa-
eigendur) um að endurútgefa
bréfin með verulegum afslætti
á nýja bankakerfið. Afföll af
skuldabréfum bankanna voru
þegar orðin um 80% þegar
fjármálakerfið hrundi og enn
meiri í nýlegum útboðum.
Miðað við það gera kröfuhafar
ekki ráð fyrir að endurheimta
nema hluta af nafnvirði úti-
standandi bréfa. Málamiðlan af
einhverjum toga er nauðsynleg
til að tryggja möguleika á að hið
nýja bankakerfi geti yfir höfuð
átt samleið með erlendum kröfu-
höfum til frambúðar. Að sama
skapi er nauðsynlegt að sam-
tvinna hagsmuni kröfuhafa og
nýs bankakerfis til að hámarka
megi virði þeirra eigna sem til
staðar eru.
Dreifðari eignaraðild
Aðkoma kröfuhafa að rekstri
nýju bankanna sem eigendur gæti
einnig skapað sátt og stillt saman
hagsmunum kröfuhafa og
íslensks atvinnulífs enn frekar.
Þannig mætti kanna möguleika
þess að umbreyta skuldum
einfaldlega í eignarhluti. Við
upphaf einkavæðingarferlis var
árangurslaust leitað eftir
erlendum kjölfestufjárfestum í
eigendahóp íslensku bankanna.
Annað markmið einka-
væðingarinnar var að ná dreifðri
eignaraðild meðal almennings.
Hvorugt þessara markmiða
náðist á sínum tíma, sem telst til
mistaka í einkavæðingarferlinu.
Með því að erlendir kröfuhafar
gerist nú sameiginlegur eigandi
bankanna ásamt hinu opinbera
ætti að reynast auðveldara að
selja hlut ríkisins til almennings
fyrr og með einfaldari hætti.
Lokaniðurstaðan yrði þá banka-
kerfi með erlendum kjölfestu-
eigendum og dreifðri innlendri
eignaraðild.
Með þetta í huga bendir flest til
þess að úrlausn í sátt og sam-
starfi við erlenda kröfuhafa sé
mun líklegri til að skila árangri
en launung og upplýsingaþurrð.
Farsælar málalyktir eru til þess
fallnar að verja þær eignir sem
eftir standa í bankakerfinu, koma
í veg fyrir að almenningur standi
eftir með skuldaklafa til framtíð-
ar og draga úr þeim álitshnekki
sem Íslendingar hafa orðið fyrir á
alþjóðlegum lánamörkuðum.
Einkaframtak drifkraftur framfara
Hvernig svo sem endurreisn
íslensks efnahagslífs verður
háttað þá hlýtur það að vera
markmið stjórnvalda að draga
sem mest úr þeirri ríkisvæðingu
sem nú blasir við. Það er hagur
allra sem landið byggja að
kraftar einkaframtaks fái notið
sín í markaðsumhverfi sem laust
er við afskipti stjórnmálamanna.
Einkaframtakið er og verður
drifkraftur framfara og þar með
hagsældar.
Því ætti nú þegar að huga að
því með hvaða hætti megi
einkavæða ríkisbankana og að
það verði gert sem fyrst. Eins og
áður hefur komið fram er mjög
æskilegt að erlendir aðilar,
núverandi kröfuhafar í bú
bankanna, komi þar að. Slíkt felur
í sér betri úrlausn fyrir alla
Íslendinga. Þetta á ekki síst við
um ungu kynslóðirnar, en þau
lífsskilyrði sem þeim bjóðast á
næstu misserum munu ráða öllu
um hvort þær velji að byggja
landið áfram. Góð tækifæri verða
að vera til staðar, því val þessara
kynslóða kemur til með að móta
framtíð Íslands.
Höfundur er framkvæmdastjóri
Viðskiptaráðs Íslands.
Endurreisn íslenska
bankakerfisins
FINNUR ODDSSON
Í DAG | Tækifæri til framtíðar
Því ætti nú þegar að huga að
því með hvaða hætti megi
einkavæða ríkisbankana og
að það verði gert sem fyrst.
Eins og áður hefur komið fram
er mjög æskilegt að erlendir
aðilar, núverandi kröfuhafar
í bú bankanna, komi þar að.
Slíkt felur í sér betri úrlausn
fyrir alla Íslendinga.
Ísland í ESB
Miðstjórn Sjálfstæðisflokksins fund-
aði á föstudaginn og ákvað, í ljósi
aðstæðna í þjóðfélaginu, að skoða
hugsanlega inngöngu Íslands í Evr-
ópusambandið. Málið var sett í nefnd
sem skila á niðurstöðum fyrir næsta
landsfund flokksins. Um leið minntu
Geir H. Haarde, formaður flokksins,
og Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir
varaformaður á að ekki væri ýkja
langt síðan fyrri Evrópunefnd
flokksins, undir forystu Björns
Bjarnasonar dómsmálaráð-
herra, skilaði af sér niðurstöð-
um. Björn hefur, sem kunnugt
er, ekki verið meðal hörðustu
Evrópusinna. Formaður
nýju Evrópunefndarinnar
er hins vegar Kristján Þór
Júlíusson alþingismaður
og er Árni Þór Sigfússon, bæjarstjóri í
Reykjanesbæ, varaformaður hennar.
Báðir þykja þeir frekar hallir undir Evr-
ópusambandsaðild svo það eitt kann
að segja meira en margt annað til um
hverjar niðurstöður nýju nefndarinnar
kunni að verða.
Tiltekt
Viðar Þorsteinsson heimspekingur
hvatti í ræðu sinni á Austurvelli í
gær til stofnunar nýs lýðveldis á
Íslandi. Sagði hann að nú
væri tækifæri til að taka til
á Íslandi, til að byrja upp
á nýtt. Hörður Torfason,
sem stjórnaði mótmælun-
um á Austurvelli, greip
orð Viðars á lofti
og bað fólk
vinsam-
legast um að taka til eftir sig og skilja
ekkert rusl eftir á Austurvelli.
Játningar óreiðumanns
Gunnar Smári Egilsson blaðamaður
hefur að undanförnu skrifað áhuga-
verðar greinar í Morgunblaðið þar sem
hann fer yfir ýmis mál tengd útrás og
efnahagsþrengingum. Greinar Gunn-
ars Smára veita almennum lesendum
innsýn í heim útrásarvíkinga og eru í
senn upplýsandi og áhugaverðar. Ein
setning í grein hans í gær vakti
þó sérstaka eftirtekt. Þar segir
Gunnar Smári: „Ég lét færa mig
úr bisness sem ég skildi yfir
í bisness sem ég skildi ekki.“
Minnir þetta á mennina tvo
sem lentu í framhjáhaldi og lentu
í því að svíkja undan skatti.
olav@frettabladid.isE
ins og margir hafa bent á felast fjölmörg tækifæri í því
upplausnarástandi sem nú ríkir. Eitt það stærsta, fyrir
hvern og einn, er að líta í eigin barm og hugleiða mögu-
leika sína til að hafa áhrif á hvernig samfélag rís upp úr
þeim ruslahaug sem stefna síðustu sautján ára hefur skilið
eftir sig.
Í því samhengi er nauðsynlegt að hafa bak við eyrað að þjóðin á
ekki skilið aðra stjórnendur en þá sem hún kýs til að stjórna sér. Og
ekki síður að ef þeir bregðast eru kosningar eina tækifærið til að
láta þá sæta ábyrgð.
Því miður hafa íslenskir kjósendur hingað til reynst illa haldnir
af minnisleysi þegar kjördagur rennur upp. Ítrekað hafa þeir veitt
bæði heilum stjórnmálaflokkum og einstaklingum syndaaflausn með
atkvæði sínu. Í raun er ekkert skrítið að íslenskir stjórnmálamenn
telji sig geta setið sem fastast, sama hversu ævintýraleg afglöp þeir
hafa framið. Þeir eru bara svona illa upp aldir af þjóðinni.
Að næra reiðina innra með sér er ekki uppbyggilegt athæfi. Ef við
ætlum að ná fram einhverjum breytingum til batnaðar er hins vegar
algjörlega nauðsynlegt að þjóðin festi í hug sér þær tilfinningar sem
bulla nú innra með henni.
Kjósendur munu örugglega ekki þurfa að bíða til vorsins 2011
með að láta skoðun sína í ljós. Miklar líkur eru á því að kosið verði
innan sex mánaða, tæplega seinna en næsta vor.
Stjórnmálaflokkarnir eru þegar farnir að setja sig í kosninga-
stellingar. Á föstudag ákvað Sjálfstæðisflokkur að boða til lands-
fundar í janúar og í gær ákvað Framsóknarflokkurinn að halda
flokksþing í sama mánuði. Báðir eiga þessir flokkar það sameigin-
legt að innan þeirra raða ríkir glundroði um það sem lítur út fyrir
að verða eitt helsta stefnumál næstu kosninga: Hvort sækja eigi um
aðild að Evrópu sambandinu eða ekki.
Flokkarnir eiga það líka sameiginlegt að formenn þeirra eru yfir-
lýstir andstæðingar Evrópusambandsins. Það sem er á hinn bóginn
ólíkt með flokkunum er að innan Framsóknar er mun minna hik við
að taka slaginn en hjá Sjálfstæðisflokknum. Þetta sést best á þeirri
yfirlýsingu miðstjórnarfundar framsóknarmanna að á komandi
flokksþingi verður kosið um hvort ganga eigi til aðildarviðræðna við
Evrópusambandið. Hefur sú yfirlýsing yfir sér mun fumlausara og
ákveðnara yfirbragð en máttleysisleg tilkynning sjálfstæðismanna
um skipun nefndar til að fjalla um Evrópumálin fyrir landsfundinn.
Annað sem er ólíkt með þessum flokkum er að átök framsóknar-
manna um Evrópumálin snerta í raun fáa aðra en þá sjálfa. Nema
þegar þau lenda inni í stofum landsmanna sem farsi eða harmleikur,
eftir smekk hvers og eins, í leikstjórn Bjarna Harðarsonar fyrrver-
andi þingmanns.
Átökin í Sjálfstæðisflokknum koma hins vegar öllum við sama
hvaða tilfinningar fólk ber til flokksins. Þar er sjálfum Seðlabank-
anum beitt í hatrömmum innanflokksátökum, landi og þjóð til stór-
kostlegs skaða.
Á því ástandi bera ábyrgð núverandi og fyrrverandi formaður
Sjálfstæðisflokksins. Eru þeir þar samir við sig og munu aldrei
breytast. Í þeirra hug er flokkur alltaf framar þjóð.
Reynir á minni kjósenda:
Ástæða til að
næra reiðina
JÓN KALDAL SKRIFAR