Fréttablaðið - 19.11.2008, Blaðsíða 25
H A U S
MARKAÐURINN 5MIÐVIKUDAGUR 19. NÓVEMBER 2008
Ú T T E K T
skipti bankanna hefðu hrun-
ið hefði erlendum viðskiptaaðil-
um bankanna orðið þetta ljóst og
spurði enn fremur: „Hvaða heljar-
tök hafði viðkomandi á bönkunum
og öllu kerfinu?“ Hver er þetta
svo? Um það sagði Davíð fátt, en
sagði þetta: „Það er meginkrafa
að það sé upplýst hver hin raun-
verulega staða bankanna var.“
SEÐLABANKINN GAT VÍST
„Á heildina litið er niðurstaða
Seðlabankans enn sú að fjármála-
kerfið sé í meginatriðum traust.
Íslenska bankakerfið uppfyllir
kröfur sem gerðar eru til þess og
stenst álagspróf sem Fjármála-
eftirlitið og Seðlabankinn hafa
gert,“ segir í Fjármálastöðug-
leika bankans frá í maí.
„Það hlýtur að hafa verið gróft
brot á starfsskyldum Seðlabank-
ans að gefa út slík heilbrigðisvott-
orð fyrir bankakerfið opinberlega
ef æðstu stjórnendur Seðlabank-
ans töldu á sama tíma að kerfið
stæði á brauðfótum,“ segir Gylfi
Magnússon, dósent.
Jón Daníelsson, hagfræðingur
við London School of Econom-
ics, bendir á að Seðlabankinn beri
ábyrgð á fjármálastöðugleika. „Er
ekki eini aðilinn sem hann þarf að
vara við hann sjálfur?“
TÆKJASKORTUR?
Yngvi Örn Kristinsson, forstöðu-
maður í Landsbanka, tekur undir
að Seðlabankinn hafi varað við.
Hann hefði þó ekki verið einn í
því, því bæði greiningardeildir,
innlendir og erlendir hagfræð-
ingar hefðu gert það líka. „Það
sem er umdeilanlegt er að Seðla-
bankinn beitti ekki þeim stjórn-
tækjum sem hann hefur til að
stöðva snjóboltann áður en hann
fór yfir okkur. Þau stjórntæki eru
auk stýrivaxtanna, bindiskylda,
sem hemur útlánsvöxt. Þá hefur
Seðlabankinn heimild til að setja
bönkunum lausafjárreglur. Þær
hafa raunar verið endurskoðaðar,
en það hefur bankinn ekki gert
í langan tíma. Þær reglur hefðu
til dæmis getað torveldað bönk-
unum að draga inn erlent láns-
fé, því það hefði mátt setja sér-
stakar reglur um erlenda lausa-
fjárstöðu og þvinga bankana til
að eiga meira lausafé, taka meiri
hluta af því sem þeir tóku að láni
erlendis og setja í lausafé. Beit-
ing þessara reglna hefði getað
stöðvað eða hægt á vexti banka-
kerfisins, eða komið honum í það
horf sem hefði verið viðráðanleg-
ur fyrir þjóðarbúið,“ segir Yngvi
Örn í samtali við Markaðinn.
ÁBYRGÐIN Á ICESAVE
Jón Steinsson hagfræðingur
nefnir einnig bindiskyldu. „Það
er lítilmannlegt af Davíð að
reyna að hvítþvo sig og Seðla-
bankann af ábyrgð í þessu máli.“
Bankinn hefði getað heft vöxt
fjármálakerfisins. „Sérstaklega
hefði Seðlabankinn átt að nota
bindiskyldu til að auka kostn-
að Landsbankans af því að vera
með Icesave-reikninga sína í úti-
búum og því á ábyrgð íslenskra
skattgreiðenda. Hefði Seðla-
bankinn gert þetta hefði hann
getað ýtt Landsbankanum í það
að setja Icesave í dótturfélag.
Það voru stórkostleg afglöp hjá
Seðlabankanum að gera þetta
ekki. Við Íslendingar súpum nú
seyðið af þessu svo um munar.“
Gylfi Magnússon bætir við um
bindiskylduna. „Þessu tæki var
alls ekki beitt, erlend útibú voru
sérstaklega undanþegin bindi-
skyldu.“ Hann segir að rétt sé að
Seðlabankinn hafi haft áhyggj-
ur og deilt þeim með ríkisstjórn-
inni. Það sé hins vegar ekki
nóg.
ÁKÆRA Á HENDUR RÍKISSTJÓRN
Ólafur Ísleifsson, kennari við
Háskólann í Reykjavík og banka-
ráðsmaður í Nýja Glitni, segir
yfirlýsingar um að Seðlabankinn
hafi varað við þróun sem síðar
varð, vekja alvarlegar spurning-
ar um af hverju bankinn brást
ekki við með öðrum hætti. „Af
hverju beitti hann sér ekki fyrir
samræmdum aðgerðum og stór-
eflingu gjaldeyrisforðans til að
afstýra efnahagslegu stórslysi
sem varð með falli bankanna?“
Upplýsingar frá viðskipta-
bönkunum um brotalamir í sam-
skiptum við Seðlabankann veki
athygli í þessu ljósi. „Bankinn
vísar frá ábyrgð á eftirliti, meira
að segja eftirliti og reglum um
lausafjárstöðu þeirra sem þó
fellur ótvírætt undir verksvið
bankans og reyndist á endanum
akkilesarhæll þeirra. Ummæli af
hálfu bankastjórnarinnar sýnist
verða að túlka sem ákæru á hend-
ur ríkisstjórninni um aðgerðar-
leysi þrátt fyrir viðvaranir bank-
ans. Svo virðist sem bankastjórn-
in geri ekki ráð fyrir að báðir
aðilar haldi áfram störfum að
óbreyttu.“
„Það er látið nægja að segja
að endurskoða beri peninga-
málastefnuna. Það er mátu-
lega þokukennd yfirlýsing til
að hún fari vel í munni þeirra
sem ekki vita nákvæmlega um
hvað þeir eru að tala.“ – Davíð
Oddsson, 18. nóvember 2008
„Það dylst engum að um-
ræða um stefnu Seðlabank-
ans í peningamálum og ein-
stakar vaxtaákvarðanir hefur
orðið háværari og gagnrýnni
eftir því sem stýrivextirnir
hafa hækkað og hávaxtatíma-
bilið lengst. … Í öllum þróuð-
um löndum fara fram fræði-
legar og gagnrýnar umræður
um mál af þessu tagi. Skil-
greining og framkvæmd pen-
ingamálastefnu verður aldrei
meitluð í stein heldur hlýt-
ur hún að þróast eftir því sem
reynslu, rannsóknum og þekk-
ingu vindur fram. Þetta gild-
ir bæði um lagaumgjörðina og
útfærsluna.“
– Geir H. Haarde forsætisráð-
herra, 28. mars 2008
„Endurskoðun peningamála-
stefnunnar er eitt stærsta
verkefnið sem við stöndum
frammi fyrir og við ætlum að
gera það sem fyrst. Um það er
enginn ágreiningur.“ – Þor-
gerður Katrín Gunnarsdóttir
menntamálaráðherra, 1. nóv-
ember 2008
„Ég tel að það verði að móta
til lengri tíma stefnu í gengis-
málum og stjórn peningamála.
Það eru sterkar vísbendingar
um að núverandi fyrirkomu-
lag sé ekki það ákjósanleg-
asta og ég tel að fara þurfi
fram ítarleg og vönduð úttekt
á framtíðarfyrirkomulagi pen-
ingamála við fyrsta tækifæri.“
– Ingibjörg Sólrún Gísladóttir,
3. september 2008.
Margt sagt