Fréttablaðið - 26.11.2008, Síða 4
MARKAÐURINN 26. NÓVEMBER 2008 MIÐVIKUDAGUR4
Ú T T E K T
Takmarkaðar upplýsingar eru um lánveit-
ingar til eigenda í uppgjörum bankanna.
Gömlu bankarnir þrír lánuðu eigendum
sínum og félögum þeirra hundruð millj-
arða króna, samkvæmt uppgjörum, en
lengra verður ekki komist eftir þeirri leið.
Lánabækur bankanna búa væntanlega yfir
fyllri mynd af stöðu mála.
Birtar hafa verið upplýsingar um ýmsar
lánveitingar Glitnis. Umfjöllun Morgun-
blaðsins á dögunum vekur spurningar um
hvort þar og víðar í bankakerfinu hafi allt
verið með felldu. Lárus Welding, fyrrver-
andi bankastjóri Glitnis, og Jón Ásgeir Jó-
hannesson, athafnamaður og helsti eig-
andi Fréttablaðsins, fordæma meint brot
á lögum um bankaleynd.
HVAÐ ER BANKALEYND?
Bankaleynd merkir í raun þagnarskyldu
stjórnarmanna fjármálafyrirtækja, fram-
kvæmdastjóra, endurskoðenda, starfs-
manna og hverra þeirra sem taka að sér
verk í þágu slíkra fyrirtækja, „um allt
það sem þeir fá vitneskju um við fram-
kvæmd starfa sinna og varða viðskipta-
eða einkamálefni viðskiptamanna þeirra,
nema skylt sé að veita upplýsingar sam-
kvæmt lögum“, segir í þingskjali. Sama
gildir um þagnarskyldu um persónuleg
málefni fólks, þar á meðal fjárhag, einnig
er getið um þagnarskyldu í lögum um lög-
menn og endurskoðendur. Í frumvarpi til
laga um fjármálafyrirtæki er í skýringum
rætt um að þar séu „almennar reglur um
bankaleynd“.
Í hinum sömu lögum er raunar undan-
þága frá bankaleynd. Hún er bundin sam-
þykki þess sem upplýsingarnar eiga við.
Rætt var um bankaleynd á fjölmennum
borgarafundi í Háskólabíói í fyrrakvöld.
Einn fyrirspyrjandi undraðist að hún væri
nú fyrir hendi. Fyrirspyrjandinn tók þar
undir með Davíð Oddssyni seðlabanka-
stjóra, og raunar dómsmálaráðherra einn-
ig. Davíð sagði á fundi Viðskiptaráðs fyrir
viku, að bankaleynd ætti ekki við vegna
gömlu bankanna. Upplýsa þyrfti hvers
vegna þeir hefðu hrunið. Björn Bjarnason
dómsmálaráðherra segir ekki ásættanlegt
að mál sem koma upp vegna bankakrepp-
unnar séu sveipuð leyndarhjúp. Hugtök
eins og þagnarskylda og bankaleynd eigi
að heyra sögunni til þegar jafn mikilvæg-
ir hagsmunir séu í húfi og nú. Ágúst Ól-
afur Ágústsson, þingmaður Samfylkingar
og formaður viðskiptanefndar Alþingis,
hefur enn fremur rætt um bankaleynd við
þessar aðstæður. „Í mínum huga er tómt
mál að tala um að gera málið upp og varpa
ljósi á álitamál ef menn geta falið stór og
smá mál í bankaleynd.“
LITLI BANKAMAÐURINN
Í frumvarpi um sérstakan saksóknara
vegna bankahrunsins, sem Björn Bjarna-
son hefur mælt fyrir á Alþingi, kemur
fram að starfsmaður banka sem veitir
upplýsingar, verði ekki sóttur til saka. Með
öðrum orðum, sé grunur um alvarlegt brot,
eigi bankaleyndin ekki við. Þá taki heim-
ildir saksóknarans til efnahags-, auðgun-
ar- og skattabrota, jafnframt þeirra brota
sem Fjármálaeftirlitið og Samkeppniseft-
irlitið rannsaka. Þannig geti starfsmenn
bankanna öðlast stöðu „whistle blower“
eins og það heitir á ensku og hefur stund-
um verið kennt við starfsmann Landsím-
ans, sem upplýsti um sitthvað misjafnt þar
á bæ og var í framhaldinu nefndur „Litli
Landsímamaðurinn“.
BRÝTUR MARKAÐURINN LÖG?
Markaðurinn og Fréttablaðið hafa lagt sig
fram um að afla gagna úr gömlu bönkun-
um, meðal annars um lánveitingar til fyrr-
verandi eigenda þeirra. Spyrja má hvort
þannig brjóti blaðið lög, eða í það minnsta,
með augljósa hagsmuni lesenda í huga,
leggi sig fram um lögbrot. Skrifað hefur
verið til viðskiptaráðherra, Seðlabanka,
auk Fjármálaeftirlitsins og allra bankanna
þriggja og skilanefnda þeirra.
Efnisleg svör bankanna við beiðni um
upplýsingar úr lánabókum eru skýr: Nei!
Engin svör hafa borist úr Seðlabanka.
Viðskiptaráðherra þegir þunnu hljóði og
Fjármálaeftirlitið var enn að hugsa þegar
þessi grein rann undir valsana í prent-
smiðjunni.
AF HVERJU?
Morgunblaðið hefur þegar komist yfir
upplýsingar úr lánabókum Glitnis gamla
og birt. Í fréttaskýringu blaðsins sagði
frá ýmsum lánum til ýmissa aðila, þar
á meðal félaga sem fáar skýringar virð-
ast vera á. Blaðamaður Morgunblaðsins
fullyrðir raunar að mörg lán og há, hafi
verið veitt í trássi við útlánareglur bank-
ans og að helstu eigendur bankans hafi
verið þar að baki. Lárus Welding, fyrrver-
andi bankastjóri, og Jón Ásgeir Jóhannes-
son hafa sagt að þar hafi bankaleynd verið
brotin. Birna Einarsdóttir brýnir banka-
leyndina fyrir starfsfólki í bréfi sem hún
sendi í vikunni.
Markaðurinn greindi frá því í Frétta-
blaðinu í gær að lán bankanna til eig-
enda sinna hefðu samkvæmt bókum bank-
Hundruð milljarða lán í þagnargildi
Seðlabankastjóri, dómsmálaráðherra og formaður viðskiptanefndar Alþingis telja að banka-
leynd eigi ekki við vegna gömlu bankanna. Útlán gömlu bankanna til eigenda sinna námu
hundruðum milljarða króna. Ingimar Karl Helgason spurðist fyrir um málið og komst að því að
bankamenn óttast fangelsisdóma verði almenningur upplýstur um málið.
Davíð Oddsson seðlabanka-
stjóri var skýr um bankaleynd
gagnvart gömlu bönkunum í
ræðu sinni hjá Viðskiptaráði á
dögunum:
„En við þau tímamót sem nú
hafa orðið, þegar talað er um
rannsóknir og að velta eigi við
hverjum steini, af hverju er
þá ekkert upplýst um hvers
vegna bankarnir hrundu?
Af hverju fær almenningur,
sem á að borga brúsann, og
sá brúsi er engin smásmíði,
engar gagnlegar upplýsingar
þótt allt ætti nú að vera á borð-
inu hjá þeim sem hafa mál
hinna föllnu banka í höndun-
um og allt að blasa við eins og
opin bók. Niðurfelling forráða-
manna Kaupþings á ábyrgðum
sínum og annarra hafði legið
fyrir vikum saman án þess að
nokkuð væri um það upplýst.
Það var ekki fyrr en hneyksl-
aðir starfsmenn láku þessum
upplýsingum út sem þær urðu
almannaeign. Og síðan hefur
ekkert verið upplýst, hvernig
því máli verður fylgt eftir.
Ábendingar sem bárust um
að kalla til lögreglu strax í
upphafi hafa ekki fengið
brautargengi. Eru menn að
bera fyrir sig bankaleynd í
þessu sambandi? Bankaleynd
á ekki lengur við hvað þessi
atriði varðar.“
Af hverju
bankaleynd?
DAVÍÐ ODDSSON
VIÐ GJALDKERABORÐIÐ Trúnaður banka við viðskiptavini kann að hafa skírskotanir við annan trúnað, svo sem
læknis við sjúkling sinn, eða prests við sóknarbarn. Eftir hrun bankanna hefur ágerst umræða um hvort aflétta
beri bankaleynd. MARKAÐURINN/ARNÞÓR