Fréttablaðið - 27.11.2008, Blaðsíða 24

24 27. nóvember 2008 FIMMTUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson bih@markadurinn.is og Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is
ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf.
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili
á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Er hægt að sjá fjármálakreppur fyrir? Já, með því að telja
byggingarkranana. Ef þeir eru
orðnir ískyggilega margir eins og í
Bangkok 1996 og í Reykjavík 2006,
þá er klár hætta á kreppu. Sumarið
2007 kom hingað til lands einn
fremsti fjármálakreppufræðingur
heims, Robert Z. Aliber, hagfræði-
prófessor í Chicago. Hann kastaði
lauslegri tölu á alla byggingar-
kranana í Reykjavík og nærsveit-
um og sagði: ég gef ykkur eitt ár.
Hann reyndist hafa á réttu að
standa.
Gengisfölsunarfélagið
er gjaldþrota
Í Taílandi féll gengi batsins um
helming í fjármálakreppunni þar
austur frá 1997, en helmingur
gengisfallsins gekk síðan til baka.
Taíland rétti úr kútnum á fáeinum
árum. Þetta er algengt munstur í
fjármálakreppum. Gengi krónunn-
ar hefur nú fallið um tvo þriðju og
á trúlega eftir að falla enn meira,
þegar krónan verður sett aftur á
flot samkvæmt áætlun ríkisstjórn-
arinnar og Seðlabankans. Síðan
mun gengið væntanlega rísa aftur
upp við dogg, en hversu mikið og á
hversu löngum tíma er ógerningur
að segja. Mér þykir líklegt, að
gengi krónunnar verði um
helmingi lægra eða þar um bil,
þegar um hægist, en það var fyrir
kreppu. Ég reisi þá skoðun m.a. á
rannsóknum Alþjóðagjaldeyris-
sjóðsins. Ef stjórnvöld reyna að
hverfa aftur til hágengisstefnu
fyrri tíðar, gæti gengisfallið um
tíma orðið minna en ég geri ráð
fyrir. Mér sýnist þó, að gamla
gengisfölsunarfélagið sé nú
loksins komið í þrot vegna þess, að
hágengisstefna með gamla laginu
útheimtir greiðan aðgang að
erlendu lánsfé. Nú er lánstraust
Íslands þrotið eða í öllu falli mun
minna en áður, svo að rétt
gengisskráning kemur ein til
greina. Annað er ekki í boði.
Raunhæf gengisskráning mun
hamla innflutningi og renna
styrkari stoðum undir útflutning,
sem þjóðin þarf nú sem aldrei fyrr
á að halda til að efla atvinnu,
treysta innviði, standa skil á
erlendum skuldum og renna
stoðum undir batnandi lífskjör í
framtíðinni.
Verkahringur
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn hefur
að undanförnu fært út kvíarnar til
að svara kalli og kröfum tímans.
Hann gætir sín nú betur en áður á
að miða efnahagsráðgjöf sína við
hvort tveggja í senn: að leysa
skammtímavandann, sem við er að
glíma á hverjum stað, til dæmis
gjaldeyriskreppu eða fjármála-
kreppu, og treysta um leið
hagvaxtargetu þjóðarbúsins til
langs tíma litið. Sjóðurinn er þó
litblindur í pólitík og verður að
vera það. Stjórnmálakreppur eru
ekki í verkahring sjóðsins. Þessu
er nauðsynlegt að halda til haga
vegna þess, að gagnrýnendur
sjóðsins lýsa honum iðulega sem
alþjóðlegri efnahagslögreglu, sem
valtar yfir grunlaus aðildarlönd og
neyðir þau í nafni vafasamrar
hugmyndafræði til að gera ráðstaf-
anir, sem þau myndu ekki grípa til
af fúsum og frjálsum vilja. Þessi
gagnrýni á sjóðinn er að minni
hyggju misráðin. Hagfræðingar
sjóðsins eru ekki í pólitík og verða
að beygja sig undir stjórnmálin á
hverjum stað, hvort sem þeim
líkar það vel eða illa. Allajafna
skiptir sjóðurinn sér til dæmis
ekki af því, hvort stjórnvöld
hækka skatta og aðrar álögur eða
draga úr útgjöldum ríkis og
byggða til að ná endum saman. Það
er innanríkismál og kemur
sjóðnum ekki við. Sjóðurinn ætlast
til þess eins, að endarnir nái
saman.
Lárétt rennibraut í boði
Sjóðurinn getur ekki heldur skipt
sér af því, hvort Ísland gengur í
Evrópusambandið og tekur upp
evru eða ekki. Ákvörðun um það er
íslenzkt innanríkismál og kemur
sjóðnum ekki við. Hefði ríkis-
stjórnin sagt við fulltrúa sjóðsins,
að hún ætlaði að sækja um aðild að
ESB og taka upp evruna við fyrstu
hentugleika, þá hefði sjóðurinn
þurft að lúta þeirri ákvörðun og
taka mið af henni. Og þá er ekki
víst, að ákveðið hefði verið að setja
krónuna aftur á flot eins og gert
var og taka þá áhættu, að krónan
eigi eftir að falla talsvert til
viðbótar við það gengisfall, sem
orðið er. Þá hefði komið til greina
að festa gengi krónunnar til dæmis
í 150 krónum á hverja evru, nota
aukinn gjaldeyrisforða Seðlabank-
ans til að halda genginu föstu þar
eða þar um bil og smíða þannig
lárétta rennibraut inn í ESB og
Myntbandalag Evrópu líkt og
Eystrasaltslöndin gerðu snemma á
síðasta áratug til að búa sig undir
inngöngu í ESB og upptöku
evrunnar við fyrstu hentugleika.
Ríkisstjórnin virðist ekki hafa ljáð
máls á þessum kosti. Hann er enn í
boði.
Hvert stefnir gengið?
Í DAG | Gengi krónunnar
ÞORVALDUR GYLFASON
UMRÆÐAN
Ástráður Haraldsson skrifar um fall
bankanna
Fall bankanna lagði próf fyrir stjórn-völd. Hvernig tekst að leysa úr ræður
miklu um hvernig okkur reiðir af á næstu
árum. Affarasælast er frammi fyrir
erfiðum verkefnum að halda haus og
vinna af einurð og heiðarleika. Það sem
átti að gera var einfaldlega að segja satt
og fara að lögum. Verkar ekki flókið.
Líklega falla stjórnvöld samt á prófinu. Í
stað þess að fara að lögum hafa þau keppst við að
hanna undanþágur frá lögum. Alþingi hefur haft það
hlutverk að ljá undanþágunum formlegt lagagildi.
Útaf þessu varð Icesave að óleysanlegu vandamáli.
Útaf þessu gæti stofnast til ótakmarkaðrar ábyrgðar
ríkisins á skuldum bankanna.
Yfirtaka FME á stjórnun bankanna varð við
aðstæður sem að lögum þýddu að þeir voru gjald-
þrota. Þá bar að taka bú þeirra til gjaldþrotaskipta.
Þetta var ekki gert og sýnist ekki standa til. FME
skipaði nýjar stjórnir og kaus að kalla þær skila-
nefndir. Það heiti er villandi. Þetta eru nýjar stjórnir
félaganna en ekki skilanefndir í skilningi laga.
Nú hafa tveir bankanna fengið „greiðslu-
stöðvun“. Ekki þó í skilningi gjaldþrotalaga.
Til þess uppfylla þeir ekki lagaskilyrði.
Greiðslustöðvunin er á grundvelli nýsettra
laga um að slík heimild skuli veitt að kröfu
FME þótt skilyrði sem fram að þessu hafa
gilt um greiðslustöðvun séu ekki til staðar.
Sömu lög banna lögsóknir á hendur bönkun-
um. Ekki hvarflar að mér að þetta standist.
Dómstólar munu ekki telja þessa reglu hafa
lagagildi og dæma án tillits til hennar.
Það sem er hættulegt við vegferð FME
með gömlu bankana er að málið er rekið á
lögfræðilegu einskismannslandi sem m.a.
leiðir til þess að margir standa í þeirri trú að ríkið
eigi nú gömlu bankana.
Hefur ríkið yfirtekið gömlu bankana? Stóð það til?
Ég held ekki. Haldi fram sem horfir er hætta á að
þetta verði eigi að síður niðurstaðan. Að stjórnvöld
með framgöngu sinni stofni til ótakmarkaðrar
ábyrgðar á skuldbindingum gömlu bankanna. Í
taugaveiklun og ógáti.
Hættum nú þessu rugli. Segjum satt og förum að
lögum. Það er alltaf best.
Höfundur er hæstaréttarlögmaður og dósent við
Háskólann á Bifröst.
Yfirtók ríkið gömlu bankana?
ÁSTRÁÐUR
HARALDSSON
ddy.is
Diddy.is
dy.is
Diddy.is
ddy.is
Diddy i.
s
sDiddy.iFallegar vörur og frábært verð, sjón er sögu ríkari
Did
Didd
Did
Stelpur á öllum
aldri ath.
Nú er búðin full af skvísufötum,
stærðir frá S - 3x.
Kjólar, mussur,skytur,toppar,
peysur,leggings,úlpur, galla-
buxur í miklu úrvali og margt fl .
Ný föt í hverri viku, og
lygilegt verð!
Nýjar vörur á vefsíðu
diddy.is
Verið velkomnar,
alltaf heitt á könnunni.
Nýju vörurnar komnar!
Alltaf sama góða verðið.
Diddy.is
Faxafeni 14 • s: 588 8400
Vetrarkosningar
Geir H. Haarde forsætisráðherra
hugnast ekki að slíta þingi og boða
til kosninga snemma á næsta ári.
Hvort það hefur eitthvað með gengi
Sjálfstæðisflokksins í skoðanakönn-
unum að gera skal ósagt en Geir
hefur svarað því til að honum hugnist
ekki að kjósa að vetri til. Hugsanlega
lumar Geir á frekari upplýsingum um
hvernig ástandið verður
á Íslandi en hann vill
láta uppi, fyrst hann
býst við að Íslendingar
verði á ný svo háðir
veðri og vindum að
vetrarkosn-
ingar komi
ekki til
greina.
Minna gjaldþrot
Fjölmenni var á borgarafundi sem
haldinn var í Háskólabíói á mánu-
dagskvöldið. Gafst almennum borgur-
um þar tækifæri til að spyrja ráðherra
milliliðalaust út í stöðu lands og þjóð-
ar og hvað ríkisstjórnin hyggist gera
til að taka á þeim vanda sem upp er
kominn í kjölfar bankahrunsins. Össur
Skarphéðinsson iðnaðarráðherra var
á fundinum og sagði hann ríkisstjórn-
ina gera margt til að einstaklingar
yrðu minna gjaldþrota. Hugs-
anlega hefur ráðherrann
mismælt sig en gjaldþrota
einstaklingum kann að
verða nokkur huggun í því
að verða þá að minnsta
kosti minna
gjaldþrota.
Öxl í öxl
Mikið hefur verið rætt um meint
dangl Steingríms J. Sigfússonar,
formanns Vinstri grænna, í öxl Geirs
H. Haarde forsætisráðherra á Alþingi
á mánudaginn. Sjálfir hafa þeir félagar
viljað gera lítið úr málinu. Af myndum
að dæma mætti þó halda að Stein-
grímur sé að vekja Geir þar sem hann
sefur undir ræðu Björns Bjarnasonar
dómsmálaráðherra. Engan skyldi
undra þótt Geir láti sér renna í brjóst
undir ræðum í þinginu eftir and-
vökunætur undanfarinna
vikna. Hvort um er að ræða
stimpingar eða annað
skal ósagt látið en aðhald
stjórnarandstöðunnar birt-
ist því með ýmsum hætti.
olav@frettabladid.isÍ
Afríkuríkinu Kongó er hættulegra að vera kona en að
vera hermaður. Þetta kom fram í máli hinnar norsku Gro
Lindstad á morgunverðarfundi UNIFEM í upphafi árlegs
16 daga átaks gegn kynbundnu ofbeldi. Gro er yfirmaður
UNIFEM á sviði samstarfs við ríkisstjórnir og þjóðþing.
Alþjóðlegt 16 daga átak gegn kynbundnu ofbeldi er nú haldið í
átjánda sinn. Alþjóðlegur baráttudagur gegn kynbundnu ofbeldi
25. nóvember markar upphaf átaksins en alþjóðlegi mannrétt-
indadagurinn 10. desember er lokadagur þess.
Markmið átaksins er að krefjast aðstoðar og stuðnings til
handa fórnarlömbum ofbeldis, styrkja forvarnastarf og þrýsta á
um breytingar á löggjöf til að bæta réttarstöðu þolenda ofbeldis.
Einnig hefur átakið verið nýtt til að stuðla að því að alþjóðleg-
um mannréttindareglum sé beitt til að vinna gegn kynbundnu
ofbeldi sem mannréttindabroti, heilbrigðisvandamáli og ógn við
mannfrelsi og frið um allan heim.
Mannréttindi kvenna eru ekki munaður! er yfirskrift 16 daga
átaksins í ár. Sjónum verður sérstaklega beint að því að standa
vörð um mannhelgi og mannréttindi kvenna í efnahagskrepp-
unni og áhersla lögð á að opinberar aðgerðir til að vernda mann-
réttindi kvenna séu ekki munaður sem má láta undan þegar
harðnar á dalnum.
Það er þekkt að efnhagslegar þrengingar geta leitt til aukins
ofbeldis gegn konum. Fyrir liggur að á þessu hausti hefur verið
metaðsókn í Kvennaathvarfið. Það er afar brýnt að fyrirhugað-
ur niðurskurður hins opinbera bitni ekki á þeim samtökum sem
sinna þeim sem orðið hafa fyrir kynbundnu ofbeldi og að þeim
verði áfram gert kleift að sinna þeim hópi sem til þeirra leitar.
Horfast verður í augu við að líkur eru á að hópurinn sem leitar
til dæmis til Kvennaathvarfsins og Stígamóta fari stækkandi.
Á upphafsdegi 16 daga átaksins var Ban Ki-moon, aðalrit-
ara Sameinuðu þjóðanna, kynntur alþjóðlegur undirskriftalisti
UNIFEM gegn ofbeldi á konum. Meira en fimm milljónir manna
og kvenna hafa ritað nafn sitt á listann og með því lýst yfir að
þau hafni ofbeldi gegn konum.
Baráttan gegn kynbundnu ofbeldi á sér stað alla daga um allan
heim. Vissulega eru viðfangsefni þessarar baráttu mismunandi
eftir heimshlutum.
Á morgunverðarfundi UNIFEM mátti heyra í hugrakkri konu
frá Eþíópíu, Emebet Merkuria, sem uppgötvaði þegar hún hafði
átt heima á Íslandi um nokkra hríð að mannréttindi hennar voru
ekki virt í hjónabandinu. Vera hennar í öðru landi veitti henni
nýja sýn á hlutskipti sitt og hér á Íslandi hafði hún net sem gat
stutt hana út úr aðstæðum sínum.
Á Íslandi er vissulega ekki jafnhættulegt að vera kona eins og
það er í Kongó. Það breytir því ekki að hér á landi eru mannrétt-
indi kvenna ekki þau sömu og mannréttindi karla. Baráttunni
lýkur ekki fyrr en því marki er náð.
16 daga átak gegn kynbundnu ofbeldi.
Það er hættulegt
að vera kona
STEINUNN STEFÁNSDÓTTIR SKRIFAR