Tíminn - 21.02.1982, Blaðsíða 15

14
Sunnudagur 21. febrúar 1982
Sunnudagur 21. febrúar 1982
15
1 UiH'íi*!
■ tir Rokk i Reykjavik: Hljómsveitin Sjálfsfróun, fulltrúar hins grófasta
pönks.
■ A sunnudaginn var frumsýndi
sjóvarpiö kvikmyndina Eld-
smióurinn um járnsmiðinn, upp-
finiúngamanninn og völundinn
Sigurft Filippusson: Höfundur:
Friftrik Þór Friftriksson. i sumar
var sýnd i Háskóiabiói kvik-
myndagerft Brennu-Njálssögu
þar sem bökmenntaarfinum var
fletti rólegheitum og siftan borinn
eidur aö bókinni þegar kom aft
hápunkti sögunnar, brennunni
sjálfri, sumir hldgu, öftrum
gramdist tiitækiö. Höfundur:
Friftrik Þór F'riftriksson. Þeir
sem ástunda rokkhljómleika hér I
borg hafa fleslir orftift varir vift
(stundum óþægilega) óvígt lift
kvikm>iidamanna meft skær Ijós
og flóknar maskinur sem filmar
hamslaus poppgoftin á sviftinu I
bak og fyrir. Þar er verift aft taka
tónlistarmyndina Rokk í Reykja-
vfk módel 1981. Höfundur: sá
samiFriftrik Þór. Ætli ofanskráft-
sé ekki nægileg ástæöa til aft eiga
vift manninn vifttal...
— Friftrik, hvernig stóft á þvi aö
þú réöist í aft gera þessa mynd,
Eldsmiftinn?
,,t upphafi haffti ég hugsaft mér
aft gera mynd um annan mann
sem ég þekkti betur og heffti
kannski getað framkallaft álika
ljóftrænt andrúmsloft. En þegar
ég heyrfti um Sigurö Filippusson
fannst mér ekki annar koma til
greina. Ég hafði lika verift meft
hugmyndir um aö gera mynd um
fjóra sérstæða menn og taka þá
jafnvel einn i hverri árstift, einn
aft vori, annan aft sumri, þann
þriftja aö hausti og þann fjórfta at>
vetri. Heffti þaö orftift úr þá heföi
ég gert myndina fyrir kvik
myndahús, ekki fyrir sjónvarp,
ogþáheffti hún liklega verift tekin
á 16 mm filmu, blásin upp i 3S
mm' og sýnd i kvikmyndahúsi,
En ég átti aldrei von á aft mynd
um einn mann eins og Eldsmiftur-
inn gæti borgaft sig og sú hefur
lika orftift raunin, þaft er ekki
nema um 40 prósent af kostnaðar-
veröi sem við fáum fyrir sýningu I
sjónvarpi.
Daginn eftir aft Brennu-Njáls-
saga var sýnd siftastliðiö sumar
var ég svo aftleita aftmanni sem
gæti tdiiö myndina. Af tilviljun
hitti ég Ara Kristinsson niðri i' bæ,
þaö var einmitt daginn eftir aft
hann haffti lokift vift aft kvik-
mynda Jón Odd og Jón Bjarna.
Viö löbbuftum inn á kaffihUs og
stofnuftum fyrirtækift Hugrenn-
ingu. Þetta var á föstudegi og
næsta mánudag héldum við af
staö.vorum þá búnir aft redda
filmum, vélum, lánum, sendi-
ferftabil meft innbyggftu eldhUsi
og öllu draslinu. Þannig aft það
var mjög spontant ákvörftun aft
taka þessa mynd”.
■ Rokk i Reykjavik: Seiftmagnaft augnablik hjá hljómsveitinni Tappi
tikarrass.
■ Rokk i Reykjavík: Einar örn söngvari Purrks Pillniks málar Ijóttá
vegg.

,r y/ . > J ,J ' - / . 2 fM J : V | / -

0 r /— - / .
(f m m
/ /
rætt við Friðrik Þór Friðriksson um Eld-
smiðinn, Brennu-Njálssögu og Rokk í Reykjavík
Á undan sinni
samtíð
— En hver er þá tilgangurinn
meft þvi aft gera mynd um sér-
stæftan mann eins og Sigurft, ertu
aft reyna aft varftveita einhverja
fortift?
„Af hverju gera menn
heimildamyndir? Og kannski eru
engar raunverulegar heimilda-
myndir til, höfundurinn kemur
alltaf sinum skoftunum á fram-
færi.hvafta leift sem hann velur til
þess. Þegar vift komum á staftinn
hjá Siguröi vorum vift engan veg-
inn vissir um hvers konar mynd
vift ætluftum aft gera, hvort vift
ætluftum til dæmis aft gera
gamaldags heimildamynd, láta
þul mala yfir myndinni og út-
skýra þaft sem fyrir augu ber,
sem heföi verift mjög auftveld aft-
ferö. Þetta gerfti Ómar Ragnars-
son til dæmis i' m yndinni um Gísla
i Uppsölum, þótt vift vissum ekk-
ert af þvl á þeim tima, hann fer
meft texta frá eigin brjósti og
leggur siftferftilegt mat sam-
félagsins á þaft sem hann er aft
taka fyrir. Þetta vildum vift
forftast.
Sigurftur Filippusson er lika svo
sterkurpersónuleiki aö allar hug-
myndirum aft nota þul þurftu aft
látaundan si'ga: Hann talar mjög
fallegt mál og mér fannst alveg
nóg aft heyra hann tala sjálfan.
Svo er hann mikill og sjaldgæfur
húmoristi, segir mikift af sögum
ogfermeft visur, sem mann grun-
ar aö séu sumar eftir hann sjálf-
an. Þaft eru lika fjölmörg dæmi
um hvaö hann er langt á undan
sinni samtift: áöur en sláttu-
vélarnar komu i sveitina var
hann til dæmis búinn aft hanna
sláttuvél sem gekk fyrir manns-
afli, þaft var mafturinn sjálfur
sem átti aö knýja vélina. Svo
fannst Sigurfti vélin of þung I
meöförum. En hestur hljóp meft
hana um öll tún eins og ekkert
væri. En þaö fannst Sigurfti ekki
nógu gott, hugmyndin gekk ekki
upp, vélin var hugsuft fyrir mann-
inn, svo hann bræddi hana bara
upp. Allar þessar klippur hans og
lyklar eru lika alveg einstakir,
eins og til dæmis klippurnar sem
klippa aftur á bak eftir striki,
sfftasta áhaldift sem hann haffti
smiftaft i myndinni, þær eru ein-
stakar bæfti i' formi og fúnksjón.
Og lykillinn sem hann notar á
mótorhjólift er alveg stórmerki-
legur, miklu merkilegri en svona
skrolllyklar sem ganga fram og
aftur, miklu einfaldari. Ég hugsa
aft svona lykill sé ekki til, alla
vega ekki til þessara nota. Ef ein-
hver tæknimenntaftur heffti áhuga
gætí hann liklega fengift einka-
leyfi á þessum lykli og orftift stdr-
ríkur. Girahjóliö sem hann
hjólafti á I myndinni er lika hans
hugsun...”
Tengslin við
frumefnin
— Atriöift þar sem hann hjólafti
var einmitt mjög sniftugt...
„Þaft var soldið vandamál aft
koma þvi i kring. Hjólift er á
byggöasafninu og Sigurftur haffti
ekki hjólaft á þvi i mörg ár. Viö
spurftum hann hvort þaft væri
mögulegt aft hann gæti hjólaft
þennan smáspöl. Þá vpr hann bú-
inn aft segja okkur þessa flugsögu
sem vift hefftum aft öftrum kosti
þurft aft sleppa, sagan er svo
löng. Enum leift og vift sáum hjól-
ift lá þaft I augum uppi aft láta
hann hjóla og segja söguna undir.
Svo vift keyrftum út á byggftasafn
og Sigurftur lærfti aft hjóla aftui'.
Slöustu árin hefur hann alltaf
verift á mótorhjóli og ekki hjólaö i
30 ár, en þaö var furftulegt hvaft
hann var fljótur aft komast upp á
lagift. I fyrstu studdum viö hann
af staft, en hann var bara rétt
sestur upp á hjólift þegar hann
sagfti ,,nú” og vift slepptum hon-
um.”
— Hvernig gekk aö láta Sigurft
tala sjálfan?
„Fyrst gekk þaft heldur stirft-
lega og hann þreyttistmjög fljótt.
Vift vorum þarna yfir honum i tiu
daga og undir lokin var hann
oröinn mjög þreyttur. En hins
vegar er ótrúlegt hvaft hann tók
okkur vel, hann var uppfullur af
samstarfsvilja. Þess vegna held
ég aft myndin hafi heppnast nokk-
uft vel, aö okkur hafi tekist aft
koma honum nokkum veginn til
skila. Kannski heffti mátt skýra
betur Ut alla þessa hluti sem
Sigurftur hefur smiftaö — en þá
held ég aö vift heföum bara veriö
farnir aö gera þurra heimilda-
mynd”.
— Þift hafift lagt meiri áherslu á
hift ljóöræna?
,,Já, á eitthvaft sem Werner
Herzog heffti liklega orftift hrifinn
af. Tengsl Sigurftar vift frumefn-
in, hvernig hann vinnur Ur frum-
efnunum, eldinum i smiftjunni,
loftinu í vindrafstöftinni. Þaft er
vissmystfk yfirSigurfti og aft visu
meiri en kemur fram ímyndinni,
þaft er ekki nema rétt i' lokin aft
þetta mýstiska i fari hans er gefift
i skyn. Sjálfur var Siguröur
heldur mótfallinn þvi aft sú hlift
kæmi fram”.
— Rétt i lokin?
„Þar sem hann segir aft þaft sé
heimskur maftur sem trúi afteins
þvi sem hann getur snert og séft”.
Heimildamyndir
— t umræöu um kvikmynda-
gerft i Helgar-Timanum fyrir
nokkrum vikum var nokkur
ágreiningur um heimildamyndir.
Hvafta rétt finnst þér aft
heimildamyndir eigi aft hafa, til
dæmis gagnvart Kvikmynda-
sjófti?
„Ég er sammála mörgu sem
kom fram þarna i umræðunum
um heimildamyndir. Þaft verftur
aft gera sterkan greinarmun á
heimildamyndum. Náttúrulega
másegja aft allar kvikmyndir séu
heimildamyndirum samtimann á
einn veg efta annan, hvort sem
þær eru leiknar efta ekki. En fólk
má ekki rugla saman heimilda-
myndum eins og þessari og svo-
kölluftum fræftslumyndum. ís-
lendingar hafa veriö mjög iönir
vift aft búa til myndir þar sem
eitthvaft er sýnt og siöan gubbaft
út upplýsingum á færibandi. Oft-
ast eru þaft einhverjar stofnanir
sem láta gera slikar myndir og
þessi grein á alls ekki aft heyra
undir Kvikmyndasjóft, en hik-
laust myndir eins og Eldsmiftur-
inn. Slikar myndir eru alltaf viss
undirstafta undir leiknar kvik-
myndir. Hins vegar þyrfti aft
komast á einhver samvinna milli
sjónvarpsins og Kvikmyndasjófts
um aö gera svona myndir. Eins
og ég sagöi er þessi mynd gerft á
mettima og er þvi tiltölulega
ódýr, kostar um 150 þúsund. En ef
menn vilja gera stærri heimilda-
myndir, sem taka lengri tima og
sýna kannskieinhverja þróun, þá
þurfa þeiraft liggja svo lengi meft
mikinn kostnaft aft þaö er
ógemingur nema i samvinnu vift
einhverja sterkari aftila. Og i
flestum tilvikum er sjónvarpift
eini markaöurinn fyrir myndir af
þessu tagi”.
— Þú segir aö þiö eigift i erfift-
leikum meö aft ná inn kostnaöin-
um vift Eldsmiftinn?
,,Vift vorum þrir i félagi sem
gerftum Eldsmiöinn og lögftum
þrir Ut í kostnaftinn á bankalánum
sem nú eru flest fallin. En vift er-
um búnir aft ná inn þessum 40
prósentum og ég á fastlega von á
aft Kvikmyndasjóftur leggi eitt-
hvaftaf mörkum.Siftan heldég aft
þaft sémögulegtaft selja myndina
á Norfturlöndum, þó þaft séu
reyndar mjög litlir fjármunir
sem þar kæmu inn, afteins hálft
kópiuverft fyrir eina sýningu i
sjónvarpi. En ef okkur tekst aft
selja hana á öllum Noröurlöndun-
um og i Þýskalandi þá ná endar
saman”.
Sólarhringur
á filmu
— Fyrirtækiö Hugrenning er aft
gera aöra heimildamynd, reynd-
ar af nokkuft öftrum toga, Rokk I
Reykjavík.
Rokk i Reykjavik: Illjómsveitin Þeyr lætur allt flakka.
Friftrik Þór og Ari Kristinsson viö klippiborftift
„Satt aft segja veröur Rokk i
Reykjavík byggft upp á svipaftan
hátt og Eldsmifturinn. Þaft verftur
enginn þulur, heldur bara vifttöl
sem vift tókum vift hljómsveitar-
meftlimi. Siöan klipptum vift
spurningarnar burt þannig aft aft-
eins þeirra orö standa eftir, viö-
horf þeirra til rokksins og lifsins
en vift forftumst aft leggja okkar
mat á hlutina. En mestan hluta
myndarinnar er tónlistin keyrft i
botni þannigaö hún verftur meira
i ætt vift tónlistarmynd en
heimildamynd. Vift höfum filmaft
20 hljómsveitir.en nú erum viö aö
klippa myndina og hálshöggvum
eina og eina hljómsveit i leiftinni.
Þaft komast ekki allir meft sem
vift höfum tekift upp. Efnift er
orftift tröllaukift/vift erum komnir
meft sólarhring á filmu,til saman-
burftar má nefna aft Woodstock-
hátiftin var filmuft eins og hún
lagfti sig og þaö urftu tveir sólar-
hringar, rétt um 100 þúsund fet.
En þaö er varla hægt aft gera
þetta öftruvisi. í upphafi notuöum
viö bara eina vél en undir lokin
vorum vift farnir aö nota sex vél-
ar, sex vélar sem kvikmynduftu
sama hlutinn”.
— Til hvers aft gera mynd eins
og Rokk i Reykjavik?
„Þaft má segja aö þar séu viss
verndunarsjónarmift á ferftinni,
vift teljum aft þaft sem er nUna aft
gerast i rokkinu sé talsvert
merkilegt og gæti auftveldlega
fjaraft Ut. Hámarkift var senni-
lega i haust. Vift getum imyndaö
okkuraft svipuft mynd heffti verift
gerft um 1966, þegar voru hljóm-
sveitir i öftrum hverjum bflskúr,
þaö heffti verift mögnuft heimild
um þaö timabil. t upphafi vorum
vift aft hugsa um afthafa myndina
sögulega i bland, vorum jafnvel
aft hugsa um aft flétta inn i'efni frá
7da áratugnum, sem vift höföum
orftift okkur úti um i svarthvitu.
Siðan sáum vift aft margir af þeim
tónlistarmönnum sem þá voru aft
leggja upp eru enn i bransanum
og aft þaft væri hægt aft afgreifta
fortíftina í vifttölum viö þá. En all-
ar hljómsveitirnar sem koma
fram eru starfandi i dag eöa voru
starfandi i haust”.
— Þaft er þá ekki bara nýbylgj-
an sem á fulltrúa í myndinni?
„Nei, hljómsveitirnar koma úr
öllum áttum, þaft má næstum
segja aft þetta sé þverskurftur af
þvf sem er aft gerastí rokktónlist i
heiminum i' dag. Vift höfum verift
meft tvo útlendinga sem hafa unn-
iö vift klippingu myndarinnar og
þeir hafa verift snarhissa á þvi
hvaft fjölbreytnin er mikil hérna.
Hljómsveitirnar i myndinni
spanna allt frá klassisku rokki,
eins og tíl dæmis Friöryk, til
bárujárnshljómsveita eins og
Start og svo allt Ut i grófasta pönk
sem mundi vera Sjálfsfróun, full-
trúar yngstu kynslóftarinnar”.
Eskimóarokk
— Reyniö þiöá einhvern háttaft
sýna andrUmsloftift kringum
rokkift?
„Þaft kemur einna helst fram 1
vifttölunum efta þessum mónólóg-
um, þar er meftal annars talaft
um dóp, kynferftislegar hliöar
hljómsveitalífsins, gömlu dagana
o.sv.frv...”
— En þift gerift áhorfendunum
ekki skil?
„Nei, þaft miöast allt vift hljóm-
sveitirnar, vift erum eiginlega aft
reyna aft þræfta veginn milli tón-
listarmyndar og heimildamynd-
ar. Vift förum ekki sömu leift og
var til dæmis farin i myndinni
PönkiLondon, þarsem reyntvar
aft kryfja ástandift og fyrirbærift
rokk til ma^gjar. HeRium vift
ætlaft aft gera þaft hefftum vift
jiurft aft sleppa mestallri tónlist-
inni sem er kannski þaö merki-
legasta i þessu. Sem fyrirbæri
finnst mér rokkiö ekkert sér-
deilislega intressant”.
— Einhverjarsögusagnir hef ég
heyrt um stórmerkilega byrjun á
myndinni. Mann á hundaslefta
sem kemur aft snjóhúsi þar sem
dunar tónlist, síftan fer hann inn
og stendur þá allt I einu á Hótel
Borg...
„Ég hef ekki heyrt þessa út-
gáfu. Hins vegar vorum viö aft
gæla vift þá hugmynd aft gera er-
lenda útgáfu af Rokk i Reykjavik
sem héti Eskimóarokk og myndi
staftfesta allar mýtur sem ganga
erlendis um Island og i upphali
myndarinnar átti aft vera snjóhús
i snjóbyl, sföan drifur liftiö aft á
hundasleöum, skri'ftur inn i kúlu-
laga snjóhús og þá er klippt beint
inn á Hótel Borg. Þaft var ekki
mikil alvara á bak vift þetta”.
— Er ekki erfitt aö kvikmynda
rokktónleika ,hóp af mönnum aft
spila án þess aft þaft verfti ein-
hæft? Erlendis hefur þetta tekist
misvel — mynd Scorseses um
siftustu hljómleika The Band, The
Last Waltz, þykir til dæmis til
fyrirmyndar en flestar tónlistar-
myndir aftur siftri.
„JU vissulega geta sumar
hljómsveitir verift mjög
mónótóniskar og litiöaft gerast á
sviftinu. En samt má eiginlega
segja aft áhorfendurnir héma séu
verri. A sviftinu er kannski allt á
fullu en i salnum eru eintómir
steingervingar, þar hreyfir sig
ekki nokkur maftur. Erlendu
klippararnir voru einmitt
hneykslaftir á þessu, fannst þetta
bara tóm sóun á kröftum hjá tón-
listarmönnunum. Ef þessar
hljómsveitir væru aft spila i' Bret-
landi efta Bandarikjunum væri
allt á suftupunkti, allir hoppandi
en hér sitja allir pent vift borft og
sötra Ur glasi. En til aö koma i
veg fyrir aft myndin verfti mjög
mónótónisk eru lögin mjög stutt, i
mesta lagi þrjár minútur, ég held
aft þaö sé ekkert lag m ikift lengra
enþrjárminútur. 1 Woodstock og
Last Waltz voru lögin oft fimm
minútur og þar yfir.
En reyndar er þaö ekki satt aft
áhorfendurnir séu alltaf jafn stif-
ir. A tónleikum hjá Sjálfsfróun og
Vonbrigftum i Hafnarbiói voru til
dæmis allir hoppandi i sætunum.
Þaft er yngsta fólkift. Borgarliftift
er eldra og settlegra”.
Dúndurhljóð
— Hvenær verftur Rokk i
Reykjavik fullgerft:
„Vift frumsýnum á annan i
páskum i Tónabiói”.
— Helduröu aft hún komi til meft
aft trekkja aft áhorfendur?
„Hún verftur aö gera þaft,
kostnaðurinn er kominn upp í 2
milljónir og til þess aft þaft skili
sér þurfum vift um 40 þUsund
áhorfendur. Myndin varft
auftvitaft ekki ódýrari þegar vift
ákváftum aft hafa hljóftift i Dolby-
stereói. Eins og menn vita hefur
hljóöift verift upp og ofan i þessum
Islensku myndum og vift töldum
aft fólk kynni aft meta þaft aft
þarna kæmi loks ein mynd meft
dúndurhljófti. Hljómgæftin eru
kannski ein af ástæftunum fyrir
þvi aft vift tökum frekar þann val-
kost aft gera tónlistarmynd en
heimildamynd. Hún verfturbæfti i
Dolby og á fjórum rásum eins og
Last Waltz og fleiri myndir. Þaft
eru sömu menn og siftast sáu um
hljóftift á Hvell-Geira sem nú eru
aft vinna hljóftiö úti. Svo þaö
verftur örugglega fyrsta flokks.
En jafnframt held ég aft þessi
mynd verfti feiknarlega mikil
heimild og spái þvi aft eftir þrjú
árverfti hægt aö lita á hana sem
heimildamynd”.
— Þift hafift tekiö hljóöift á
staftnum?
„Já, vift höfftum alltaf meft okk-
ur átta rása stúdi'ó, fyrir utan
staftina hefur verift sendibill sem
er tengdur meö kapli beint i
mixerinn hjá hljómsveitunum.
Stúdió á hjólum. Þaft er Þursa-
flokkurinn sem er nýbúinn aft
eignast stúdió sem hefur séft um
alla hljóftupptöku i myndinni”.
— Hvaö meft plötuútgáfu?
„Þaft kemur Ut tvöföld plata
meö um klukkutima músfk. Þaft
er ákveftiftþótt ekki sé ennþá vist
hvafta lög verfta á plötunni. Um
leift og vift ljúkum vift aft klippa
myndina í byrjun mars verfta
hljóftrásirnar sem eru mixaftar Ut
sendar f plötugerft. Plöturnar
munu lika hafa sitt heimildagildi
sem þverskurftur þeirrar tónlist-
ar sem er efst á baugi i dag, allir
sem verfta i myndinni verfta líka
meö á plötunni.
Þaö má kannski geta þess aö
klippingin i myndinni er nokkuft
frábrugftin þvi sem er venjulega.
Þaft eru sex menn sem klippa
myndina, einn frá Hollywood,
einn frá Bretlandi en hinir fjórir
eru tslendingar. Meft þessu erum
vift aft reyna aft hafa myndina
fjölbreyttari, hafa ekki sama
kJippistílinn yfir allri myndinni.
Margir mundu örugglega telja
þetta vitlaust farift aft en vift höld-
um aft þaö gæti komift í veg fyrir
aft myndin yrfti mónótónisk eins
og viö vorum aft tala um áöan”.
Brennu-
Njálssaga
kvikmynduð
— Vikjum aft öftru, f sumar var
sýnd eftir þig myndin Brennu-
Njálssaga sem vakti talsverfta at-
hygli, jafnvel hneykslun sumra?
„Brennu-N jálssögu útgáfan
sem var sýnd i Háskólabiói var i
raun bara grunnurinn aft miklu
stærri hugmynd. 1 fyrstu ætlafti
ég aö taka bókina eins og hún er,
fletta henni si"ftu fyrir siöu taka
svo eitt atriöi úr hverri opnu og
filmaþaft í réttri sviösmynd.Tök-
um til dæmis kaflann þar sem er
setift fyrir Gunnari og þaft fer allt
i einu aft blæfta úr atgeirnum.
Þegar kæmi aft þeirri slftu væri
mynd af atgeir sem spýtir blófti
siftan er flett upp á næstu siöu þar
sem er bardagalýsing, þá væri
nærmyndaf spjóti semfer Igegn-
um mann, siöan er flett á næstu
siftu og svo koll af kolli. Sumsé —
eitt leiftur af hverri opnu allt þar
til kemur aft sjálfri Njálsbrennu,
þá kveiki ég f bókinni. Ég filmafti
grunninn fyrst, höndina sem flett-
ir bókinni, en svo fannst mér
grunnurinn bara svo fallegur aft
ég vildi ekki eiga neitt meira vift
hann. Svo var þetta lika ágæt
lausn á þessu máli þvi ég vissi aft
ég mundi aldrei fá peninga til aft