Tíminn - 28.02.1982, Blaðsíða 8

8
Sunnudagur 28. febrúar 1982
Utgefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Johann H. Jónsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur
Gislason. Skrifstof ustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreiöslustjori: Sig
uröur Brynjolfsson. Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson/ Elías Snæiand Jóns-
son. Ritstjórnarfulltrúi: Oddur V. Olafsson. Fréttastjóri: Páll Magnússon.
Umsjonarmaöur Helgar Timans: lllugi Jökulsson. Blaðamenn: Agnes
Bragadóttir, Bjarghildur Stefánsdóttir, Egill Helgason, Friörik Indriöason,
Heiður Helgadottir, Jonas Guömundsson, Kristinn Hallgrimsson, Kristin
Leifsdóttir, Ragnar orn Pétursson (iþróttir), Skafti Jónsson. Utlitsteiknun:
Gunnar Trausti Guöbjörnsson. Ljósmyndir: Guöjón Einarsson, Guöjón
Róbert Agústsson, Elin Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Próf-
arkir: Flosi Kristjansson, Kristin Þorbjarnardóttir, Maria Anna Þorsteins-
dottir.
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar: Siöumúla 15, Reykjavik. Simi:
86300. Aualýsinqasimi: 18300. Kvöldsimar: 86387, 86392. — Verö i lausasölu
s.00. Askriftarqjald á mánuöi: kr. 100.00— Prentun: Blaöaprent hf.
Stefnan í land-
búnaðarmálum
„Á undanförnum tveimur árum hefur stefnan
verið skýr i meginframleiðslumálum land-
búnaðarins. Hún hefur miðast við það að
mjólkurframleiðslan væri sem næst við hæfi inn-
lenda markaðarins, sauðfjárframleiðslan i
svipuðu horfi og verið hefur, en jafnframt leitast
við að efla aðrar búgreinar og nýjar tekju-
öflunarleiðir i sveitum. Um þessa stefnu hefur
verið fullt samkomulag milli landbúnaðarráðu-
neytisins og bændasamtakanna. Þótt ef til vill
megi deila um einstök atriði i framkvæmd stefn-
unnar, hafa þessi markmið náðst”, sagði Pálmi
Jónsson, landbúnaðarráðherra, i ræðu sinni á
Búnaðarþingi i vikunni.
Hann sagði ennfremur:
„Landbúnaðurinn hefur frá öndverðu verið
kjölfesta þessa þjóðfélags. Svo mun áfram verða.
Grundvallarskiiyrði landbúnaðarins felast auð-
vitað i landinu sjálfu. Við þessi grundvallarskil-
yrði höfum við sett okkur markmið i framleiðslu-
málum, sem i megindráttum hafa náðst. Bænda-
stéttin og forystumenn hennar hafa hlotið
virðinguaf þvi, hvernig á þeim málum hefur ver-
ið tekið.
Þrátt fyrir að erfiðlega horfi um sölu á sauð-
fjárafurðum erlendis verða ný markmið um auk-
inn samdrátt i sauðfjárframleiðslu bænda ekki
sett, fyrr en aðrar leiðir eru þrautreyndar, og
komist hafa til aukins vegs þær búgreinar sem
enn eru á bernskuskeiði. Við munum þvi áfram
stefna að þvi að framleiða landbúnaðarafurðir til
neyslu innanlands, til iðnaðar og til sölu erlendis
með þeirri fjölbreytni, sem landkostir, veðurfar
og markaðsskilyrði frekast leyfa. Við þurfum
áfram að stefna að þvi að tryggja efnahagslegt
sjálfstæði og félagslegt jafnrétti bændafólks og
óskertan umráða- og eignarétt þess á bújörðum,
en jafnframt að tryggja þörf þéttbýlisbúa til um-
gengni um landið og náttúru þess.
Við þurfum áfram að leggja áherslu á varð-
veislu náttúruauðæfa landsins, landkosta, hlunn-
inda bújarða og eðlilega byggð i landinu. Við
þurfum að tryggja það, að landbúnaðurinn og úr-
vinnslugreinar landbúnaðarafurða leggi fram
sinn skerf til vaxandi þjóðartekna með hag-
kvæmri nýtingu landsgæða i aukinni framleiðni
vinnu og fjármuna. Þessi markmið þurfa að
haldast i hendur við þau grundvallarskilyrði sem
landbúnaðinum eru búin af landinu sjálfu og
markaði fyrir framleiðsluvörur hans. En til þess
að gera þau virk þurfum við auk stjórnvalds-
ákvarðana að efla fjölþætta menntun bændaefna
að byggja á siaukinni þekkingu sem vinnst með
reynslu, tilraunum og visindaþekkingu, og við
þurfum leiðbeiningaþjónustu til þess að koma
þeirri þekkingu til skila. En við þurfum umfram
allt að byggja á bændunum sjálfum og félaga-
samtökum þeirra. Markmið i landbúnaði nást
ekki án þess að bændurnir sjálfir leggi þeim lið
með atorku sinni, hugkvæmni og hagsýni og
viljanum til þess að búa sifellt i haginn fyrir
framtiðina. Þessi sannindi eru forystumönnum
bænda auðvitað ljós, en þau þurfa lika að vera
allri þjóðinni kunn”. —ESJ
skuggsjá
Spádómar
um dökka
framtíð
mannkyns
Hvekt stefnum vid a næstu arum og
ARATUGUM? Og ekki aðeins við á þessari eyju
heldur jarðarbúar yfirleitt? Eru lausnir á ýmsum
helstu vandamálum okkar handan við næsta horn,
eða þar næsta, eða biða enn ný vandamál, stærri og
alvarlegri en þau, sem við eigum við að glima nú?
Slikar spurningar hafa vafalaust oft vaknað i
hugum margra fyrr og siðar, og svaranna hefur
verið leitað með ýmsum hætti. Fyrr á árum var
einkum spáð um framtiðarþróun mála með „yfir-
náttúrulegum” hætti alla vega að áliti þeirra sem á
slikt trúa og enn I dag eru menn að baxa við að lesa
út úr véfréttarlegu rugli slikra spámanna. Nægir
þar að minna á karl nokkurn sem lagðist undir
græna torfu fyrir nokkrum öldum, en enn lifir i hug-
um margra og ber þá nafnið Nostradamus. Hann
setti á blað ýmsa óskiljanlega spádóma, sem eru
þeim kostur gæddir að hægt er að lesa úr þeim nán-
asthvað, sem lesandinn vill og hafa ýmsir stundað
þá iþrótt óspart siöan. Samkvæmt þeirra leskunn-
áttu er ljóst, að okkar biður ekkert annað en stór-
styrjöld um næstu aldamót, þ.e. eftir tæpa tvo ára-
tugi og hananú.
Spádómar af þessu tagi hljóta auðvitað að byggja
á tveimur forsendum að minnsta kosti. Annars veg-
ar aö þróun mála hér á jörðinni, og almennt i
alheiminum, sé fyrirfram ákveðin i smáatriðum, aö
það sé nánast verið að spila fyrirfram gerða dag-
skrá, sem engu verði breytt um. Og i öðru lagi, að
einstaka menn hafi þá náðargáfu að geta kikt inn i
þann hluta dagskrárinnar sem enn á eftir að renna
gegnum sýningarvélina. Hvorugt er sennilegt.
iSpadómar NUTÍMAMANNA eru með
NOKKUÐ ÖÐRUM HÆTTI. Visindamenn setjast
niður, búa til flókin reiknismódel og reikna siðan út
frá þeim, með tölulegum staðreyndum af margvis-
legu tagi, hvað liklegt sé að gerist á hverju sviði
fyrir sig á gefnu timabili. Þessi aðferð er að sjálf-
sögðu betri en hinar fyrri, en þó er hún siður en svo
gallalaus. Meginannmarkinn er auðvitað sá, að við
áætlun fram i timann verður yfirleitt að gera ráð
fyrir þvi, að þróun undanfarinna ára haldi áfram
spátimabilið. Þegar litið er til sögunnar, einkum þá
siðustu hundrað árin eða svo, verður augljóst, að
mjög óskynsamlegt er að gera ráð fyrir þvi, að
þróun næstu tuttugu árin verði aöeins beint fram-
hald þess, sem gerst hefur siðustu tvo áratugina.
Sagan sýnir, að ávallt og reyndar með sifellt styttra
millibili, gerast byltingarkenndir hlutir á ýmsum
sviðum og gjörbreyta ástandi mála á þvi tiltekna
sviði.
Engu að siður er ljóst, að þessi spáaðferð er
skárri en hindurvitnin og getur i það minnsta verið
til leiðbeiningar.
Á liðnum árum hafa ýmsar spár af þessu tagi séð
dagsins ljós. Frægust þeirra er án efa skýrslan
„Takmörk vaxtar”, sem gerð var á vegum Rómar-
klúbbsins og birtist árið 1972. Sú skýrsla varð mjög
umdeild, þar sem i henni fólst að margra áliti mjög
mikil svartsýni um framtiðarhorfur. Aðrir töldu
það hins vegar raunsæi.
Siðan hafa ýmsar aðrar spár verið gerðar. Sú
viðamesta er án efa mikil skýrsla, sem gerð var á
vegum Bandarikjastjórnar og nefnistá ensku „The
Global 2000 Report to the President”. Það var
Jimmy Carter, þáverandi forseti Bandarikjanna,
sem fyrirskipaði þessa úttekt árið 1977, en þegar
verkinu var lokið og skýrslan afhent var nýr forseti
tekinn við, Ronald Reagan.
Jtessi skýrsla er litlu bjartsýnni en
FYRRI SPAR.Hún lýsir ástandi mála árið 2000 á
ýmsum sviðum, ef ekkert ófyrirséð gripur inn i þró-
unina, svosem breyttstefna i mikilvægum atriðum,
störfelldar tækninýjungar eöa þá meiriháttar
styrjaldir eða hamfarir og bendir til þess, að þá
verði enn meiri þrengsli, mengun og fátækt i heim-
inum.
Litum á nokkrar niðurstöður þessarar skýrslu.
Mannfjöldinn i heiminum mun halda áfram að
vaxa með svipuðum hraða og nú árið 2000. Fólki
mun fjölga úr 4 milljörðum áriö 1975 i 6.35 mill-
jarða, en það er rúmlega 50% aukning. Aukningin
hlutfallslega minnkar aðeins (1.7% i stað 1.8% nú),
en tölulega séð verður hún auövitað mun meiri, þar
sem um aldamótin munu um 100 milljónir manna
bætast við á ári, en „aðeins” 75 milljónir áriö 1975.
Og það,sem gerirþessa fólksfjölgun enn alvarlegra
vandamál: niutiu prósent aukningarinnar mun eiga
sér stað i fátækustu löndunum.
Sé litið enn lengra fram i timann stefnir i 10
milljarða manna árið 2030 og um 30 milljarða i lok
tuttugustu og fyrstu aldarinnar.
Þaö mikla bil, sem er á milli fátækra þjóða og
rikra, mun breikka, segir i spánni. Að visu er spáð
meiri hagvexti i þróunarlöndunum en iðnþróuðum
rikjum, en eftir sem áður munu þjóðartekjur á
mann verða mjög lágar i flestum þróunarrikjum,
nema einna helst i Suður-Ameriku. í hinum þéttbýlu
löndum Suður-Asiu er t.d. áætlað, að þjóðartekj-
urnar verði innan við 200 dali á mann árið 2000.
Ojöfnuðurinn milli rikra og fátækra kemur skýrt
fram þegar litið er á þróun matvælaframleiðsl-
unnar. Aætlað er að heildarframleiðsla matvæla
muni aukast um 90% ef miðað er við þrjátiu ára
timabil 1970-2000. Það þýðir um 15% aukningu á
mann sem væri kannski ekki svo slæmt ef ekki væri
talið vist að mestur hluti þessarar aukningar fram-
leiðslu matvæla verði i þeim löndum þar sem neysla
matar á mann er þegar mjög mikil. Hins vegar mun
matvælaneysla á mann annað hvort standa i stað
eða hreinlega minnka i flestum löndum Suður-Asiu
Mið-Austurlanda og Afriku.
HoRFUR t ELDSNEYTISMALUM ERU DÖKK
AR. Sérstaklega á þetta við um þróunarrikin.
A siðasta aratugi þessarar aldar mun oliufram-
leiðsla komast i hámark þess sem talinn er kostur á
jafnvel þótt gert sé ráð fyrir að oliuverð hækki veru-
lega. Skýrslan spáir þvi, að riku þjóðirnar geti orðið
sér úti um nægjanlega oliu og annað eldsneyti allt til
aldamóta en hins vegar munu þróunarrikin eiga þar
i vaxandi erfiðleikum vegna verðhækkana. Og fyrir
þann fjórða hluta mannkynsins sem enn notar fyrst
og fremst við sem eldsneyti er útlitið svart þar sem
áætlað er að eftirspurnin verði komin 25% fram úr
framboði áður en öldin er úti.
1 þessu sambandi skal þess getið, að bandariska
skýrslan telur sérstaklega illa horfa með gróður
jarðar fram að aldamótum. Þetta á bæði viö um
skóg sem annan gróður. Sem stendur minnka
skógar heimsins á hverju einasta ári um sem nem-
ur 18-20 milljónum hektara en það mun vera álika
jarðsvæði og hálft Kaliforniuriki. Þróunin verður
sérstaklega alvarleg i þróunarrikjunum hvað þetta
varðar þar sem þvi er spáð að árið 2000 verði um
40% af skógi þessara landa horfinn.
Jafnframt mun gróðurlendi halda áfram að
breytast i eyðimerkur i vaxandi mæli af margvis-
legum ástæðum, mörgum þeirra beinlinis af
mannavöldum. Allar þessar breytingar á jarð-
veginum, einkum þó minnkandi skóglendi, mun svo
hafa slæm áhrif á vatnsrennsli oe öflun neyslu-
vatns.
Það er svo i samræmi við það, sem þegar hefur
verið sagt, að skýrslan gerir ráð fyrir þvi, að út-
rýming plöntu- og dýrategunda mun fara vaxandi.
1 Fullyrt er, að hundruð þúsunda tegunda, ef til vill
allt að 20% allra tegunda á jörðinni, munu hverfa á
þessu timabili, þar sem umhverfi það, sem þær lifa
i, verði úr sögunni. Þetta mun einkum eiga við um
plöntu- og dýrategundir i hitabeltisskógum.
Og svo segja þeir visu menn, sem skýrsluna
sömdu að þessi framtiðarspá sé sennilega bjart-
sýnni en efni standa til!
En þá er bara að muna það, að þróun þessara
mála fer að verulegu leyti eftir aðgerðum, eða
aðgerðarleysi mannanna sjálfra. Ög gagnsemí
slikra skýrslna verður aðeins metin af þvi, hvort
þær hafi einhver áhrif á ákvarðanir, áður en það er
orðið um seinan. Mannkynið hefur framtið sina i
hendi sér. Sama er ekki hægt að segja um ýmsa
fyrri herra jarðarinnar, sem horfið hafa af sjónar-
sviðinu, svo sem eins og risaeðlurnar. Það er þvi
ástæða til aö vona að örlög mannanna verði ekki
þau sömu og þessara risavöxnu undanfara okkar.
— ESJ.
Elías Snæland
Jónsson
skrifar