Tíminn - 06.03.1982, Blaðsíða 8

Laugardagur 6. mars 1982
■ öryggismálanefnd hef-
ur nú starfaö frá 1978/ en
henni var þá komið á
laggirnar samkvæmt
stjórnarsáttmála# til þess
aðafla sem skilbestra upp-
lýsinga um varnarmál fyr-
ir íslensk stjórnvöld og al-
menning um leið. Þótti
enda mikilvægt að ekki
þyrfti að leita allra heim-
ilda um þessi markverðu
málefni erlendis og að Is-
lendingar væru ekki ein-
göngu upp á túlkun útlend-
inga á málum komnir.
Blaðamaður Tímans heim-
sótti starfsmann öryggis-
málanefndar, Gunnar
Gunnarsson, fyrir
skömmu á skrifstofu
nefndarinnar að Lauga-
vegi 170 og spurði hann
ýmissa spurninga varð-
andi nefndina og störf
hennar.
Hver voru tildrög aö stofnun

ncfndarinnar, Gunnar?
„f umræöu um öryggis- og
varnarmál hér á landi kom alloft
frprn sú tillaga aö koma þyrfti hér
á einhverri rannsóknastarfsemi
um þessa hluti. Or þessu varð þó
ekki fyrr en öryggismálanefnd
var komið á fót 1978. Sjálfur kom
ég hingað sem starfsmaöur I júli
Gunnar Gunnarsson: „Starfiö hefur smám saman falliö f lfkan jaröveg og gerist um starfsemi sömu tegundar erlendis.”
f (Tfmamynd Róbert).
MIÐUM AÐ ÞVI AÐ GEFA
77
HEILDARMYND AF ORYGGISKERF-
INll A AUSTUR-VESTUR ASNUM”
Rættvid GunnarGunnarsson um starf Öryggismálanef ndar
1979 og þá haföi nefndin þegar
starfaö frá áramótum.
Þegar ég hóf störf hjá nefnd-
inni, var hafist handa viö aö
kanna hvaö til væri hérlendis um
þessa hluti á söfnum og þótt þar
kenndi ýmsra grasa var fljótt
augljóst aö þaö var ekkert sem
nota mátti sem grunn aö kerfis-
bundnu rannsóknarstarfi. Fór þvi
i byrjun mikill timi i þaö aö koma
af staö upplýsingastreymi hingaö
til okkar og mynda gagnasafn,
sem nota mætti til rannsókna.
Viö byrjuöum á þvi aö skrifa til
fjölmargra stofnana i Bandarikj-
unum, á Noröurlöndum, viösveg-
ar i Evrópu og i Sovétrikjunum og
óska eftir gögnum. Arangurinn
varö þó ekki sem skyldi og var
ákveöiö aö ég færi til Washington
um haustiö 1979. Or þvi komst
nokkur skriöur á og viö fórum aö
ná okkar fyrstu samböndum. Hef
ég ^ftir þaö heimsótt Skandi-
naviu, einkum Sviþjóö, og aflaö
þannig smám saman fleiri sam-
banda. Má segja aö nú séum viö
þannig I stakk búnir aö þótt viö
höfum ekki öll gögn hér á staön-
um, þá getum viö náö I svo til
hvaöa upplýsingar sem er og von
er til aö ná úr opinberum heimild-
um.
Okkur berast nú bækur og gögn
frá stofnunum og fyrirtækjum i
hinum ýmsu löndum og margs-
konar „stúdiur”, timarit og tima
ritsgreinar úr fræöitimaritum og
jafnframt notum viö okkur
bandarisk þinggögn, en I þeim
koma fram margvislegar upp-
lýsingar, sem ekki er að finna
annarsstaöar. Þá höfum viö sam-
band viö fyrirtæki sem gert hefur
tölvukannanir fyrir okkur um
ýmis mál.
Hvernig er öryggismálanefnd
skipuö?
Hver þingflokkanna á tvo full-
trúa i nefndinni. Af hálfu Alþýöu-
flokksins sitja i henni þeir Björg-
vin Vilmundarson, sem er for-
maöur og Siguröur E. Guömunds-
son. Af hálfu Alþýðubandalags
eru þeir ölafur Ragnar Grims-
son, varaformaður og Einar Karl
Haraldsson. Frá Sjálfstæöisflokki
eru þeir Björn Bjarnason og
Matthias A Mathiesen og loks
þeir Þórarinn Þórarinsson og
Haraldur Ólafsson frá Fram-
sóknarflokki.
y
t þessu starfi hlýtur aö vera
meginmál aö gæta fullrar óhlut-
drægni?
„Já, þaö liggur I hlutarins eðli
aö þótt allir sem aö rannsóknum
sem þessum vinna hafi sina
ákveönu afstööu, þá veröa þeir i
öllum athugunum aö gæta fullrar
óhlutdrægni.
Markmiöiö meö þessu starfi er i
rauninni aö veita bæði stjórnvöld-
um og almenningi sem gleggsta
mynd af ástandinu á hverjum
tima?
„Starfiö hefur smám saman
falliö i likan jaröveg og gerist um
starfsemi sömu tegundar er-
lendis, þar sem sérstakar
stofnanir gefa út skýrslur og rit til
upplýsingar. Almennt er mark-
miöiö meö útgáfustarfsemi
nefndarinnarað stuöla aö aukinni
þekkingu Islendinga á þessu mál-
efnasviöi og reyna aö skapa um-
ræöu hér á landi traustari grund-
völl en veriö hefur. Ég held jafn-
framt aö óhætt sé aö fullyröa, aö
slik upplýsingastarfsemi á aö
geta komiö stjórnvöldum aö
verulegum notum.”
Beinist athygli ykkar þá ekki
einkum aö N-Atlantshafssvæö-
inu?
„Ekki eingöngu. Okkar áætlun
miöar aö þvi aö gefa heildarmynd
af öryggiskerfinu á austur-vestur
ás alþjóöastjórnmálanna m.a. til
aö gefa sem gleggsta mynd af þvi
hvernig ísland kemur inn i þaö
kerfi. Fyrirhugaö er aö gefa út
upplýsingarit um kjarnorkuvopn
og hlutverk þeirra i samskiptum
austurs og vesturs, hernaöar-
stefnur Bandarikjanna og Sovét-
rikjanna og öryggismál Vest-
ur-Evrópu. Viöhöfum þegar gefið
út yfirlitsrit um Atlantshafiö en
munum gera nánari grein fyrir
ýmsum þáttum á þvi svæöi. Þá er
ætlunin aö reyna aö setja fram
likön af hugsanlegri stööu tslands
i átökum. En jafnframt hefur
veriö og er unniö aö öörum verk-
efnum. A næstu vikum er von á
riti eftir Albert Jónsson stjórn-
málafræöing um vigbúnaö og
friöunarviöleitni viö Indlandshaf.
Kemur þaö rit til af þvi aö i
ákvæöum um starfsviö nefndar-
innar er henni faliö aö gera úttekt
á hugmyndum um friöun Norö-
ur-Atlantshafs. Þrátt fyrir ólikar
aöstæður var álitiö aö draga
mætti lærdóm af reynslunni viö
Indlandshaf. Loks hefur veriö á
döfinni skýrsla um kjarnorku-
vopnalaus svæöi. Hana hefur
Þórður Ingvi Guömundsson unniö
og er verkiö langt komiö þannig
aö vonir standa til aö þaö komi út
á næstu mánuöum.”
Þú minnist á aö þiö heföuö einn-
ig skrifaö til Ráöstjórnarrikjanna
eftir gögnum. Hvaö hefur borist
þaöan?
„Já, eins og ég sagöi þá skrif-
uöum viö til Sovétrikjanna eftir
gögnum og þaöan hefur ýmislegt
borist, en þvi miður er mest af þvi
á rússnesku, þvi þeir gefa tiltölu-
lega litiö út á ensku um þessi mál-
efni. Þó höfum viö fengiö þýöing-
ar á rússneskum timaritum frá
Bandarikjunum. Þau gögn sem
við höfum fengiö þar austan að
hafa öll verið frá Rússum, en
engu fylgirikja þeirra.
Þiö hafiö þegar gefiö út eitt
upplýsingarit um öryggismál, —
Giuk-hliöiö. Hafiö þiö oröiö varir
viö almennan áhuga á ritinu?
„Ég hef oröiö var viö nokkurn
áhuga á þessu riti, já, en ekki er
enn komin á þetta mikil reynsla.
Sala hefur veriö talsverö á ritinu
og þar aö auki höfum viö veriö
beðnir aö koma á nokkra fundi, til
þess að ræöa efni þess.”
Hvernig er stofnunin i stakk bú-
in til þess aö gegna hlutverki sinu.
Enn starfa hér ekki margir?
„Viö höfum ekki tök á þvi aö
vinna þessar rannsóknir eins og
menn gera erlendis. Þvi ber
fremur aö lita á þetta hér sem visi
aö stofnun á borö viö þær erlendu.
En á þaö er lika aö lita, aö þótt
áhugi væri á þvi hjá stjórnvöldum
aö gera stofnunina jafnoka hinna
erlendu, þá eru þau vandkvæöi á
aö viö höfum hér mjög fáa þjálf-
aöa menn i þessari fræðigrein.
Greinilegt er þó aö áhugi hefur
aukist á þessum fræöum og nú
eru menn erlendis I námi i al-
þjóöastjórnmálum, en þaö er það
svið sem þetta mundi flokkast
undir i stjórnmálafræöum. Innan
alþjóöastjórnmála mundi svo
mega greina sviö okkar stofnunar
sem „strategic studies.”
Hver er helsti ávinningurinn
fyrir tslendinga af aö reka stofn-
un sem öryggismálanefnd?
„Þaö blandast vist fáum hugur
um að viö lifum i heimi sem tekur
örum breytingum, bæöi stjórn-
málalega og hernaöarlega. Þaö
er almennt viöurkennt aö bráö-
nauösynlegt er aö fylgjast náið
meö utanrikismálum og öryggis-
málum. T.d. I Skandinaviu og
öörum Evrópulöndum hefur þetta
veriö gert i langan tima og talin
bæöi sjálfsögö og nauðsynleg
starfsemi. Það er augijóst aö viö
getum ekki rætt þessi mál aö
neinu marki né mótaö okkar af-
stööu nema hafa traustan upp-
lýsingagrundvöll um ástand mála
á hverjum tima. Ég álit aö ekkert
sé þvi til fyrirstööu aö þetta sé
mögulegt aö gera hérlendis sem
annars staðar og aöstæöur til þess
eiga eftir aö batna enn, þegar
fleiri sérmenntaöir menn koma
heim frá námi.”
Attu von á aö þetta starf sem
hér er unniö muni hafa áhrif á
umræðu um þessi mál og aö hún
breytist?
„Það fer sennilega eftir þvi
hvort menn eru tilbúnir aö ræöa
málin á þessum grundvelli eöa
ekki. Þessi mál hafa veriö tals-
verö tilfinningamál, en viö göng-
um út frá þvi aö menn vilji kynna
sér og yfirvega hinar herfræöi-
legu hliöar málanna og okkar
hlutverk veröur aö miöla þeim
upplýsingum.”
Hvaö um samstarfiö viö nefnd-
ina?
„Samstarfiö hefur veriö ágætt
viö nefndina. Nefndarmenn hafa
aö sjálfsögöu ólikar skoðanir, en
það hefur ekkert truflaö okkar
störf. Viö berum þau gögn sem
hér eru unnin, fyrir nefndina til
athugunar og hvort hún telji þau
standast gæöakröfur. Þetta hefur
allt gengiö mjög snuröulaust.”