Fréttablaðið - 03.12.2008, Blaðsíða 4

MARKAÐURINN 3. DESEMBER 2008 MIÐVIKUDAGUR
F R É T T A S K Ý R I N G
Leitið tilboða,
það er þess virði að versla við okkur.
Snúðu þér til okkar
Hér eru dæmi um verð
SUÐURHRAUNI 1 210 GARÐABÆ
SÍMI 595 0300 FAX 595 0310
ISAFOLD@ISAFOLD.IS WWW.ISAFOLD.IS
A4 Bréfsefni
1000 stk. í 4 lit kr. 28.500 án vsk.
Nafnspjöld
250 stk. í 4 lit kr. 11.500 án vsk.
Umslög M65
1000 stk. í 4 lit kr. 39.000 án vsk.
Bæklingur
10x21 cm. 6 síður 1000 stk. í 4 lit
kr. 43.800 án vsk.
Ísafoldarprentsmiðja
131 ár í prenti
Stærri verkefni
Tímarita- og bæklingaprentun
(heatset)
Ísafoldarprentsmiðja
131 ár í prenti
Stærri verkefni
Tímarita- og bæklingaprentun
(heatset)
A4 Einblöðungur
1000 stk. í 4 lit beggja vegna
kr. 33.000 án vsk.
Tímarita- og bæklingaprentun (heatset)
ÍS
LE
N
SK
A
/S
IA
.I
S
/N
AT
4
40
74
1
0/
08
Munnlegt
samkomulag
„Grundvallarregla hlutafélaga-
laganna er að hluthafar beri ekki
ábyrgð á skuldbindingum félags-
ins. Ef félag verður gjaldþrota,
þá geta kröfuhafar eingöngu leit-
að fullnustu í eigum félagsins.
En í algjörum undantekningar-
tilvikum, þá getur ábyrgð náð til
hluthafa,“ segir Áslaug Björg-
vinsdóttir, dósent við lagadeild
Háskólans í Reykjavík.
Hún flutti erindi um hluthafa-
ábyrgð í háskólanum í gær. Þar
fór hún meðal annars yfir tilvik
og dóma þar sem hluthafar voru
taldir bera ríkari ábyrgð en sem
nemur meginreglu hlutafélaga-
laganna. Þetta á við í einka-
málarétti, gagnvart kröfuhöf-
um við gjaldþrot hlutafélaga. Í
þessu felst að sá sem á kröfu á
hlutafélag getur átt á hættu að fá
ekki kröfu greidda, verði félag
gjaldþrota.
UNDANTEKNINGAR
Áslaug benti á að undantekningar
væru frá reglunni um takmark-
aða hluthafaábyrgð. Þær væru
fólgnar í sjálfskuldaábyrgð, Þá
kynni stjórnanda eða hluthafa
láðst að hafa gert viðsemjanda
grein fyrir því að samið væri
fyrir hönd félags. Ábyrgð gæti
hvílt á eigendum vegna löggern-
inga sem urðu til áður en það
var skráð. Þá geti endurgreiðslu-
skylda lent á hluthafa, hafi hann
þegið fé sem honum sé ekki heim-
ilt samkvæmt hlutafélagalögum.
Þá eigi undantekningin einnig við
um riftun ólögmætra ráðstafana
fjármuna skömmu fyrir gjald-
þrot og mögulegar bótagreiðslur.
SKAÐABÓTARÉTTUR
„Árið 1994 var lögfest regla um
skaðabótaábyrgð hluthafa, þar
sem kveðið er á um að hluthafi
geti borið skaðabótaábyrgð. Ólíkt
því sem við á um stjórnanda fé-
lags, er kveðið á um stórfellt gá-
leysi eða ásetning. Því er þessi
regla augljóslega undantekning
frá meginreglunni,“ segir Áslaug.
Hún bætir því við að í þessu til-
liti séu gerðar frekari kröfur um
sök, þar sem almennt hafi hlut-
hafar ekki áhrif á rekstur félags
annars staðar en á hluthafafund-
um. „Þeir hafa þannig ekki bein-
an ráðstöfunarrétt yfir félaginu,
heldur eru sérstakir stjórnendur
valdir til að fara með málefni fé-
lagsins sem lögaðila. Þeir bera í
rauninni ábyrgð á rekstri félags-
ins frá degi til dags.“
Áslaug segir að kæmi til þess
að einhver vildi sækja skaða-
bætur vegna athafna félags,
samninga eða ráðstafana, þá
séu stjórn og framkvæmda-
stjórn ábyrg. „En síðan höfum
við í dómaframkvæmd og líka
í löggjöf nágrannalanda okkar,
undantekningartilvik, þar sem
hluthafi eða einhver annar sem
hefur haft ráðandi áhrif, sá sem
í raun hefur stjórnað félaginu,
hefur verið í þeirri stöðu að
geta gefið stjórnendum almenn
fyrirmæli og þeir hafa farið að
þeim.“ Áslaug nefnir að slík-
ir aðilar hafi til að mynda farið
með ráðandi hlut, og í krafti þess
getað skipað meirihluta stjórn-
armanna. Slíka aðila megi nefna
„skuggastjórnendur“.
TL RÚLLUR
Áslaug rakti í fyrirlestri sínum
hæstaréttardóm um félagið TL
rúllur. Félagið varð gjaldþrota og
voru gerðar kröfur í búið. Málið
fór fyrir dómstóla. Niðurstaða
dómsins varð sú að aðilar sem
hvorki voru eigendur né móður-
félag í skilningi hlutafélagalaga
voru dæmdir ábyrgir gagnvart
kröfuhöfum, þar sem sýnt þótti
að þeir hefðu tekið ákvarðanir
sem máli skiptu.
Eigendur og fulltrúar í stjórn
TL rúlla voru hinir sömu og móð-
urfélags þess. Sömu aðilar áttu
jafnframt og stýrðu Húsasmiðj-
unni.
„Þetta átti við ólögmætar til-
færslur á fjármunum, til aðila
sem ekki var hluthafi í þessu
gjaldþrota félagi.“ Umræddur
aðili í þessu dæmi var Húsa-
smiðjan. Í því dæmi hafi verið
um það að ræða að aðili varð
gjaldþrota, átti ekki fyrir skuld-
um, en upp komst að fjármun-
ir hefðu verið færðir á milli með
ólögmætum hætti.
HVERNIG?
En hvernig getur hluthafi bakað
sér ábyrgð umfram almenna
hluthafaábyrgð? „Ráðandi hlut-
hafi getur til að mynda, á hlut-
hafafundi, beitt sér fyrir því að
tekin væri ákvörðun um að út-
hluta meiri arði en lög leyfa.
Hann getur líka látið greiða at-
kvæði um sölu á eignum sem
augljóslega eru seldar á undir-
verði,“ segir Áslaug. Hún bætir
því við að lánardrottinn geti
einnig lent í þessari stöðu. „Ég
vísa aftur í málið um TL rúllur.
Mér sýnist ekki útilokað að við
þær aðstæður að lánafyrirtæki
var með samningi með slík yfir-
ráð að það réði í rauninni lögum
og lofum í félaginu. Af því má
draga þá ályktun að stjórnend-
ur félags gætu í öllu farið að fyr-
irmælum til dæmis banka. Þá sé
ekki útilokað að líta megi á bank-
ann sem skuggastjórnanda.“
MÓÐURFÉLAG SEM
EKKI VAR MÓÐURFÉLAG
„Við höfum þarna lögfesta reglu
um skaðabótaábyrgð hluthafa.
Svo höfum við dóm, þar sem
aðili sem ekki var hluthafi, var
talinn vera móðurfélag og var
gert að greiða skaðabætur,“ segir
Áslaug.
ÞARF AÐ BREYTA REGLUM?
Áslaug segist ekki hafa tekið af-
stöðu til þess hvort skýra þurfi
þetta betur með reglum eða
lögum. Þegar hafi komið fram í
dómaframkvæmd að ábyrgð hlut-
hafa geti orðið umfram hlutafjár-
eign.
Aðspurð minnist hún þess
ekki að dómar hafi fallið gagn-
vart þrotabúum almennings-
hlutafélaga eða skráðra félaga.
SKÁLKASKJÓL?
Áslaug nefnir dæmi um að hluta-
félag hafi verið stofnað, en stjórn-
endur þess og eigendur í raun-
inni aldrei farið að þeim reglum
sem um það giltu. „Þá fóru menn
ekki að neinu leyti eftir lögum
sem giltu um hlutafélög. Aðal-
fundir voru ekki haldnir, stjórn-
armenn ekki kosnir, ársreikning-
ar ekki gerðir, tilkynnt um hækk-
un á hlutafé en ekki greitt og
fleira í þessum dúr. Félagið er
hlutafélag að forminu til, en allar
reglur voru þverbrotnar,“ segir
Áslaug.
Hún vísar í dóm um að hluta-
félag hafi verið rekið með þess-
um hætti. „Það var bara skálka-
skjól hans eigin einkafyrirtæk-
is. Þess vegna átti hann ekki rétt
á takmarkaðri ábyrgð. Hann full-
nægði ekki skilyrðum laganna til
þess að geta talist vera hlutafé-
lag,“ segir Áslaug og bendir jafn-
framt á að í því tilviki hafi ekki
verið um skaðabótamál að ræða.
Hluthafar geta borið
ábyrgð umfram hlutafé
Ekki er útilokað að hluthafar geti borið ríkari ábyrgð við gjaldþrot fyrir-
tækis en sem nemur hlutnum. Þrátt fyrir það er meginreglan sú að ábyrgð-
inni ljúki þar. Ráðandi eigendur og lánardrottnar geta talist „skuggastjórn-
endur“ samkvæmt dómaframkvæmd og borið ábyrgð samkvæmt því.
FARIÐ YFIR HLUTHAFAÁBYRGÐINA Áslaug Björgvinsdóttir, dósent í lögum, bendir á dæmi þess að hluthafar beri ábyrgð umfram
hlutafjáreign sína í félögum. MARKAÐURINN/PJETUR
MARKAÐURINN
á www.visir
alla daga