Fréttablaðið - 04.12.2008, Blaðsíða 18

18 4. desember 2008 FIMMTUDAGUR
Þrátt fyrir hrun banka-
kerfisins má reikna með að
efnahagskreppa Íslendinga
verði ekki eins kröpp og
sú sem Færeyingar lentu í.
Tryggvi Þór Herbertsson,
fyrrverandi efnahagsráð-
gjafi forsætisráðherra, seg-
ir að svartnættið sé langt
í frá algert og þjóðarbúið
geti jafnvel komið út í plús.
„Allar tölur benda til þess að
kreppan verði ekki jafn slæm og
álitsgjafar og fjölmiðlar gefa til
kynna,“ segir Tryggvi Þór Her-
bertsson, hagfræðingur og fyrr-
verandi efnahagsráðgjafi forsæt-
isráðherra.
120 milljarðar?
Hann hefur tekið saman nokkur
dæmi, byggð á mismunandi for-
sendum, þar sem hann metur
áhrif bankahrunsins á þjóðarbú-
ið. „Það þarf að taka það með í
reikninginn að fjármögnunar-
þörfin nú er ekki endilega það
sem við þurfum að greiða þegar
upp er staðið,“ segir Tryggvi.
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn
telur að lánsfjárþörf ríkisins
vegna innstæðna Icesave, fjár-
þörf seðlabankans, eigið fé nýju
bankanna og fleira, nemi ríflega
landsframleiðslu. Hún var yfir
1.200 milljarðar króna í fyrra.
Miðmat Tryggva gerir ráð
fyrir því að kostnaðurinn verði
innan við tíu prósent af lands-
framleiðslu.
Miklar eignir í bönkunum
Tryggvi bendir á að töluverð verð-
mæti séu fólgin í hinu hrunda
bankakerfi. „Ef það tekst svo að
vinna vel úr eignunum,“ segir
Tryggvi. Hann bætir því við að
hann geri ráð fyrir að eignir yrðu
ekki seldar fyrr en eftir þrjú til
fjögur ár.
Lánardrottnar eignist hlut
Tryggvi segist fylgjandi því að
lánardrottnar eignist hluti í bönk-
unum. „Þá er virði þeirra aukið til
muna fyrir framtíðina. Þeir kom-
ast fyrr inn á erlendan fjármagns-
markað og komast þá fyrr í
erlenda fjármögnun,“ segir
Tryggvi og bætir því við að þetta
sé að sínu mati heldur raunhæft.
Lánunum ekki eytt
„Mér hefur fundist sá misskiln-
ingur útbreiddur að lánin sem
við fáum frá gjaldeyrissjóðnum,
Norðurlöndum og fleirum, fari í
að borga kreppuna. En það er
ekki svo. Það versta sem getur
komið fyrir það er að hluta lán-
anna verði breytt úr erlendri
mynt í krónur. Þær verða áfram
inni í Seðlabankanum. Þegar
gengið jafnar sig, þá er þessu
skipt aftur í erlenda mynt og
lánin endurgreidd. Lánið tapast
því ekki.“
Tryggvi segir einnig að áhætta
vegna jöklabréfa sé ekki eins
mikil og margir óttist. „Ef öll
höft yrðu afnumin, þá tel ég að
þetta yrðu tvö til þrjú hundruð
milljarðar sem streymdu út og
ekki nærri allt vegna þeirra. Ég
tel að við ættum að taka þetta
högg á okkur strax og nota hluta
af gjaldeyrisforðanum í það. Þá
lagast gengið fyrr en ella.“
Tryggvi segir að því blasi lang-
tímaskuldsetning ekki við.
Ný Seðlabankastjórn
„Stjórnvöld verða að endurvinna
trúna á peningmálastefnuna. Það
gerum við með því að endur-
vinna traust á Seðlabankanum og
eftirlitsstofnunum. Þetta má að
hluta gera með því að sameina
bankann og Fjármálaeftirlitið.
Það er um leið algerlega ljóst að
þeir sem nú stýra í Seðlabankan-
um njóta ekki trausts hjá þjóð-
inni. Þaðan af síður erlendis. Til
breytinga þarf að finna rétta tím-
ann.“
Til framtíðar segir Tryggvi að
treysta verði krónuna til muna.
Að öðrum kosti verði að ganga í
Evrópusambandið og taka upp
evru.
Erlendu lánin lækki
En hvað með almenning? „Mynt-
körfulánin hafa hækkað gríðar-
lega mikið og húsnæðisverð
lækkað og á líklega eftir að
lækka meira. Þá stendur fólk
frammi fyrir því að hafa tapað
öllu eigin fé sem það átti í hús-
næðinu. En allar þessar aðgerðir,
til að mynda með Alþjóðagjald-
eyrissjóðnum, miða að því að
koma genginu í lag. Gengið verð-
ur ekki eins og það var á gósen-
tímanum. Það verður á hins
vegar mun hagstæðara en það er
nú. Lánin eiga eftir að lækka og
eigið fé kemur aftur. Fólk er
mjög svartsýnt núna. Það heldur
að þessi staða eigi eftir að standa
á lánunum til framtíðar. Það er
ekki rétt, því þetta mun jafna
sig.“ Hann trúi því að sú geti
orðið raunin eftir hálft ár og ef
til vill dugi að frysta lán í þann
tíma.
Hvað með verðtryggðu lánin?
Tryggvi Þór er þá spurður um
verðtryggðu lánin. „Aðgerðirnar
miða að því að koma hagkerfinu í
lag og þegar svo verður, mun
kaupmátturinn aukast á ný. Hann
er að falla núna, en hann mun auk-
ast, hvort sem það verður eftir eitt
ár eða tvö. Þá vinnum við væntan-
lega aftur upp það sem við nú
töpum í verðbótum,“ segir Tryggvi
og vísar meðal annars vegar til
þess að Alþjóðagjaldeyrissjóður-
inn spái hagvexti eftir tvö ár. Þá sé
því spáð að verðbólgan verði undir
fimm prósentum eftir ár. Vextir
lækki samhliða. „Ef fólk getur, þá
er rétt að bíta á jaxlinn og sjá
hvort það komist ekki í gegnum
þetta. En ég tel ekki að fólk eigi að
reyna að selja eignir á brunaút-
sölu. Verði slíkt algengt þá gæti
það eitt og sér dýpkað kreppuna.“
Hver treystir spánum?
Spár um minni verðbólgu og
vaxtalækkun hafa ekki gengið
eftir. Af hverju ætti fólk að
treysta því að þær gangi eftir
nú?
„Nú þurfum við að hafa í huga
að ástæður verðbólgunnar og
þenslunnar voru útlánaaukning,
verðhækkun húsnæðis, mikil
neysla og eftirspurn. Við sjáum
ekki fram á svona útlán. Hús-
næðisverð lækkar svo verð-
bólgan hjaðnar. Þegar gengið
styrkist þá lækkar innflutnings-
verð sem hefur líka áhrif til að
minnka verðbólgu. Laun eru líka
að lækka svo eftirspurnarþrýst-
ingur hverfur.“ Tryggvi bendir
einnig á að vöruskiptahallinn sé
nú orðinn jákvæður og viðskipta-
hallinn hafi minnkað. „Ástæðan
fyrir því að spárnar gengu ekki
eftir var sú að það var alltaf sett
meiri olía á bálið. Núna er ekki
verið að því. Fólk mun á næstu
tveimur, þremur fjórum árum,
eignast aftur hlutinn sinn í hús-
næðinu. Því er ekki ástæða til að
örvænta.“
Stendur atvinnulaus í skilum?
En ef fólk missir vinnuna og getur
ekki staðið í skilum. Getur það
búist við því að þegar þar að
kemur verði til eitthvert afsal með
sínu nafni, sem það geti gert ráð
fyrir að verði aftur eign?
„Forsvarsmenn ríkisstjórnar-
innar hafa talað skýrt um að heim-
ilin fái hjálp. Ríkið getur ekki sagt
sem svo að fólk fari á hausinn og
verði gert upp. Þá sitja bankarnir
og Íbúðalánasjóður uppi með
hundruð eða þúsundir íbúða og
það gengur bara ekki upp.“
Tryggvi segir að háar tölur um
atvinnuleysi, allt upp í fimmtán
prósent, standist ekki. Alþjóða-
gjaldeyrissjóðurinn spái upp undir
sex prósenta atvinnuleysi en það
sé nú þegar komið upp í fjögur
prósent. Tryggvi segir að erlendi
hluti vinnuaflsins hverfi væntan-
lega úr landi. „Þetta fólk fer bara
heim. Síðan eru margir sem hverfa
af vinnumarkaði og í nám,“ segir
Tryggvi.
Eigi að bæta við tíu prósenta
atvinnuleysi við þetta, verði 50
þúsund manns án vinnu. „Það
stenst ekki og hér verður ekki
þetta ótrúlega atvinnuleysi sem
sumir óttast.“
Fjárfestar tapa
Tryggvi segir að þeir sem tapi
mestu séu fyrst og fremst fjár-
festar. Félög eins og Stoðir,
Exista og Milestone. „Það er
hlutabréfatapið.“ Lífeyrissjóðir
tapi nokkuð en það nemi þegar
upp er staðið raunávöxtun und-
anfarin tvö til þrjú ár.
Tryggvi nefnir einnig skulda-
bréfatap og Seðlabankans.
Tekjur ríkisins minnki. Aðgerð-
ir kosti á sama tíma mikið. Þá
þurfi ríkið að taka þátt í að snúa
hjólunum í gang. Ríkissjóður
verði því í slæmri stöðu næstu
tvö til þrjú ár. „Ef við gefum
okkur að skuldabagginn verði
svona 40 prósent nettó, þá er sú
staða ekki alslæm sé miðað við
flest ríki Evrópu.“
Minni en í Færeyjum
Gert er ráð fyrir því að lands-
framleiðslan minnki um tíu pró-
sent á næsta ári. „Ef við berum
þetta saman við kreppuna sem
varð í Færeyjum. Þar féll lands-
framleiðslan um þriðjung. Þri-
svar sinnum meira en hér.
Atvinnuleysi var tuttugu prósent
og fimmtungur þjóðarinnar flutti
úr landi. Þannig að sú kreppa var
miklum mun dýpri en sú sem við
stöndum frammi fyrir.“
ingimar@markadurinn.is
FRÉTTAVIÐTAL: Tryggvi Þór Herbertsson, fyrrverandi efnahagsráðgjafi forsætisráðherra
FRÉTTAVIÐTAL
INGMAR KARL HELGASON
ikh@markadurinn.is
MAT TRYGGVA ÞÓRS
Í allra versta falli fáist 60 prósent upp í Icesave reikninginn en ekki nema rúm-
lega eitt og hálft eigið fé erlenda hluta bankanna. Slíkt mat skilar útgjöldum
um hátt í helmingi landsframleiðslu. Í allra besta falli greiða eignir Landsbank-
ans Icesave reikninginn að fullu og töluvert meira fæst fyrir eignir bankanna.
FJÁRMÖGNUNARÞÖRF SAMKVÆMT MATI AGS: milljarðar hlufall*
Endurfjármögnun banka 385 26%
Endurfjármögnun Seðlabanka Íslands 150 10%
Bætur til erlendra innstæðueigenda 705 47%
Vaxtakostnaður vegna bóta til innstæðueigenda 90 6%
Samtals: 1330 89%
MIÐMAT TRYGGVA
Eignir milljarðar hlutfall*
Endursala banka 770 51%
Eignir upp í bætur til innstæðueigenda
(60% endurheimtur)
423 28%
Samtals: 1193 80%
FORSENDUR
1. Lágt mat: Beinn kostnaður við hrun banka nettó
(60% innheimtur, 1,5 x eigið fé):
715 48%
2. Miðmat: Beinn kostnaður við hrun banka nettó
(60% innheimtur, 2 x eigið fé):
137 9%
3. Hátt mat: Beinn kostnaður við hrun banka nettó
(100% innheimtur, 2,5 x eigið fé):
-826 -55%
*af vergri landsframleiðslu
Ekki ástæða til algerrar svartsýni
EFNAHAGSRÁÐGJAFINN FYRRVERANDI Tryggvi Þór Herbertsson segir að kreppan
verði ekki jafn slæm og hún varð vinum okkar í Færeyjum. FRÉTTABLAÐIÐ/STEFÁN
Framtíðin
- með eða án krónu
Opinn fundur á vegum BSRB í dag
kl. 16:00 – 17:30 í BSRB – húsinu Grettisgötu 89
Á fundinum verður fjallað um framtíðarþróun efnahagsmála
á Íslandi. Hvert stefnir og hversu löng verður kreppan?
Framsögu hafa
Gylfi Zoëga prófessor við Háskóla Íslands
Jón Þór Sturluson aðstoðarmaður viðskiptaráðherra
Fundarstjóri
Helga Jónsdóttir framkvæmdastjóri BSRB
Að loknum framsöguerindum verður opnað fyrir fyrirspurnir úr sal