Tíminn - 19.03.1982, Blaðsíða 9

Föstudagur 19. mars 1982
'

Guðjónsson, kennara i mennta-
skóla (Þjóðv. 16. febr. ’82) þar
sem hann kemst svo að orði: Það
er eitthvað alvarlegt sem gerist i
skólakerfi okkar i efstu bekkjum
grunnskólans. Krakkarnir byrja
yfirleitt full áhuga og bjartsýni i
grunnskólanum, en þegar þau út-
skrifast má segja að þau skyrpi á
skólann sinn og þegar þau koma
til okkar er raunverulegur áhugi
á námi vart merkjanlegur. Ég er
þeirrar skoðunar, að samræmdu
prófin eigi stóran þátt i að drepa
niður námsáhugann.”
Hvað er að?
Þetta segja þeir sem taka við
nemendum úr grunnskólanum,
sem hefur það yfirlýsta markmið
,,að haga störfum sinum i sem
fyllstu samræmi við eðli og þarfir
nemenda og stuðla að alhliða
þroska, heilbrigði og menntun
hvers og eins: „Hér er eitthvað
að. Hér er mikið að. En hvað er
að?
Éger alveg sammála Hafþóri i
að samræmdu grunnskólaprófin
eiga sinn þátt og þau móta starf
grunnskólans alltof mikið og þvi
meira sem ofar dregur. Það ætti
hreinlega að leggja þau niður,
eins og landsprófin forðum. Þau
virðast torvelda mjög að mark-
miðum námsuppeldis sé náð, þ.e.
að fá börnin til að hugsa. Galli
okkar skóla, vesturlandabúa, er
að börnum er kennt að hlýða og
meðtaka gagnrýnislaust, en
hugsa sem minnst sjálfstætt.
Þetta er ákaflega leiðigjarnt til
lengdar, sbr. námsleiði og stór-
varasamt. (?) 1 skólastarfi náum
við ekki árangri nema við reyn-
um að nýta það sem hver ein-
staklingur býr yfir og hvetja
nemendur til að hugsa og skapa.
Viðurkenna barnið með sinn
styrk og vanmátt og takast á við
nútiðina, þvi aðeins með þvi tök-
um við á einhverju sem hefur
raunverulegt gildi fyrir barnið.
„Kennarinn á fyrst og fremst að vera
næmur mannþekkjari, góður verkstjóri
og skipuleggjari, sem sé fær um að til-
reiða námsefnið fyrir hæfileika og getu
hvers og eins. Auk þess þarf hann að vera
bæði fús og fær um að meta nám og hafa
eftirlit með námi hvers og eins. Þessi
atriði sýna best, hvort kennslan er vönd-
uð eða ekki.”
En hvað er maðurinn að fara
kann einhver að spyrja. Á að
sleppa þessu aðhaldi sem sam-
ræmdu grunnskólaprófin veita?
Ef við hugsum okkur að skólinn
starfi i þeim anda sem hér hefur
verið boðaður, þarf raunverulega
engin sérstök próf. Próf og eink-
unnir hafa nefnilega verið mis-
notuð sem hvatning til „páfa-
gaukavinnu” og til að sveigja
nemendur til hlýðni og þagnar.
Andi grunnskólalaganna gerir
ráð fyrir starfslega vel menntuð-
um kennurum og kennarahópum,
sem geta skynjaðog metið þroska
og þarfir hvers nemanda og þeir
geti innan rúmrar námsskrár
lagað námsefni, þyngdarkröfu
þess og aðferðir að áhuga- og
getustigi hvers einstaklings og i
samvinnu við nemandann og
heimili hans, fundið honum sess
og starf i þjóðfélaginu sem honum
hæfir og áhugi hans geti beinst að.
Einkunnakapphlaup getur að
minumati veriðháskalegt og haft
skaðleg áhrif á geðheilsu nem-
enda.
Frummerking orðsins:
skóli — er næði
Ýmsir m.a. sumir kennarar
halda þvi fram að þessi aðferð, að
sleppa samræmdu grunnskóla-
prófunum bjóði hættunni heim að
þvi leyti, að kröfur til nemenda
verði of litlar, agi lélegur og
vinnufriður litill. Vissulega geta
vinnubrögð orðið með þessum
hætti, en þau þurfa alls ekki að
verða það. Hér ræður starfshæfni
kennarans úrslitum. Agi og að-
hald eru alltaf nauðsynlegir þætt-
ir i námi og kennslu, en þeim má
ná betur með ýmsu öðru en próf-
um.
Kennarinn á fyrst og fremst að
vera næmur mannþekkjari, góð-
ur verkstjóri og skipuleggjari,
sem sé fær um að tilreiða náms-
efnið fyrir hæfileika og getu hvers
og eins. Auk þess þarf hann að
vera bæði fús og fær um að meta
nám og hafa eftirlit með námi
hvers og eins. Þessi atriði sýna
best hvort kennslan er vönduð eða
ekki. Þegar á allt er litið, sést vei
hve kennarinn er mikilvægur i
skólastarfinu og ábyrgð hans
verulega mikil. Þess vegna
verður að bæta starfskjör hans,
þ.m.t. að hann hafi tækifæri til
siðmenntunar fækka skyldu
kennslustundum og hækka laun
hans. Gera starfskjör hans á all-
an hátt eítirsóknarverð. Hann
þarf að hafa gott næði til að sinna
sinum vandasömu og viðkvæmu
störfum. Enda er naumast tilvilj-
un að frummerking orðsins skóli
sem komin er úr grisku er næði.
Utanaðbókarlærdómur, þurr
einhliða þekking um tiltekin efni,
oft fengin úr einni kennslubók.
Kennsla miðuð við alla einstakl-
inga fædda sama ár. Þeir sem
falla utan rammans stimplaðir
„afbrigðilegir”. Stuðlar ekki að
menntun i anda grunnskólalaga.
Þess i stað skal taka mið af
nemandanum sjálfum, þroska
hans og getu, fást við verkefni
dagsins en ekki það sem hann
kynni að hafa gagn af i framtið-
inni. Kenna nemandanum að lifa.
Vernda hann f'yrir þeim áhrifum
sem hindrað gætu vöxt hans og
þroska, andlegan og likamlegan.
Aðminumati hefur engum tek-
ist betur i fáum orðum að orða
kjarna heillavænlegrar mennta-
stefnu, en Stephani G. Stephans-
syni i þessari visu sinni:
Þitt er menntað afl og önd
eigirðu fram að bjóða,
hvassan skilning, haga hönd,
hjartað sanna og góða.
Maður búinn þessum hæfileik-
um ætti að vera lokatakmark
hverrarskólagöngu og ef það tak-
mark næðist þyrfti enginn að
kviða framtiðinni.
Bergsveinn Auðunsson
skólastjóri.
þvi á sama tima og fólk er hálf
verkefnalaust útá landsbyggðinni
á stofunum þar, þá auglýsir Ala-
foss dag eftir dag eftir saumakon-
um á saumastofuhjá sér, þeir eru
semsagt i harðri samkeppni við
sina skjólstæðinga og bæta gráu
ofaná svart þegar þeir selja úr
landi f hundraða tonna tali litt
unniðhráefni sem er lopi og band,
svo Danir o.fl. geti framleitt
samskonar vörur og við til að
undirbjóða islenska framleiðslu,
það er ljótt að þetta skuli vera
staðreynd.
Ég leyfi mér að taka hér upp
tölur frá Útflutningsmiðstöð
Iðnaðarins, þar stendur orðrétt.
Otflutningur iðnaðarvara janúar-
desember 1980-81. Verðmæti i
þús. nýkr. magn i tonnum,ár 1980
ullarlopi og band 666 tn kr.
32.774,- ár 1981 890 tn. kr. 61.382,-
Á þessu sést að hér er um veru-
lega aukningu á útflutningi að
ræða. Það er tilgangslaust að
snúa út úr þessu dæmi,þetta er
staðreynd. Maður hefur heyrt að
mikið af þessum lopa fari i hand-
prjón, það er engin afsökun.
Svona erum við tslendingar ófor-
sjálir á fleiri sviðum, flytjum út
úrvals hráefni litt eða óunnið. Á
sama tíma og við erum að tala
um að stórauka iðnaðinn i land-
inu. Þetta hlýtur að vera meira en
litið brenglaður hugsunarháttur,
sem ber að laga. Með þessu
óheillaflani er verið að kippa fót-
unum undan islenskum stofnun-
um sem eru að reyna af veikum
mætti að styrkja sina tilveru.
Stofnanir sem útvega miklum
fjölda fólks ágætis atvinnu fyrir
utan önnur gjöld og greiðslur sem
inntar eru af hendi beint og
óbeint. Vissulega eru slik fyrir-
tæki máttarstoðir hvers byggðar-
lags, reyndar þjóðinni allri horn-
steinn i uppbyggingunni. Það
væri hægt að ætlast til þess af
fyrirtækjum sem hlotið hafa
styrk frá rikinu sem erum við öll,
fyrirtæki sem hafa þar að auki
fengið drottnunarvald i hendur,
sæi sóma sinn i þvi að standa vörð
um framgang sinna viöskiptavina
sem eiga ekki i mörg hús að
vernda, verða þvi að treysta á þá
sem völdin hafa. Þarna þarf að
koma til meiri ráðdeild og fyrir-
hyggja. Eigin hyggja á ekki alltaf
rétt á sér nema að vissu marki,
litli bróðir á lika nokkurn tilveru-
rétt.
Ég er allvel kunnugur i fyrir-
tæki á Akranesi sem Akraprjón
heitir. Fimm áhugasamir Akur-
nesingar sýndu það framtak og
manndóm að byggja myndarlega
yfir þetta fyrirtæki sitt sem
prjónar úr Álafossbandi, ýfir
voðir, sniður og saumar i full-
komnum nýtisku vélum af vönu
kunnáttufólki, sumt hefur unnið
þarna i þau nærri 12 ár sem fyrir-
tækið hefur starfað. Þarna hefur
starfsfólk komist yfir 70 manns,
að visu allmargar hálfsdagskon-
ur. Á þessum vinnustað rikir
góður samstarfsandi, ég er
hræddur um að einhver saknaði
þess ef þessi starfræksla
stöðvaðist. En þessi stcía á sitt
lif undir öðrum, Álafoss er stóri
viðskiptaaðilinn þvi fer mikið
undir þvi hvernig þau viðskipti
verða á komandi timum, reyndar
fleiri söluaðiljum, Hildu h.f. o.fl.
Hver maður hlýtur að sjá þörf á
nægu verkefni á slikum stað
þarna er búið að fjárfesta i dýr-
mætum eignum. Það er meira en
tjón þeirra sem eiga og þeirra
sem þarna vinna, það er tjón
þjóðarinnar allrar að láta áhuga-
verðar atvinnustofnanir búa við
erfiðleika. Hér riöur á að þeir
sem valdið hafa láti sitt ekki eftir
liggja. Ég vil ekki trúa þvi að Ála-
foss geri ekki sitt besta til að
koma betri skipan mála hér á
varðandi útflutning litt unninna
hráefna ættu þeir einnig að taka
til endurskoðunar stjórnmála-
mennirnir, sem völdin hafa. Á
Akranesi býr fólk sem vill vinna,
byggja upp og standa vörð á
framfarabraut, það skal virt.
Alafoss h.f. er að þessu sinni inni
dæminu, vissulega þurfa önnur
slik fyrirtæki að athuga sin mál
einnig varðandi útflutning o.fl.
Gefjun er þar stór.
Ég er ekki alveg ókunnugur
Alafossviðskiptum, sem bóndi i
nærri þrjá áratugi, svolitla
viðskiptasögu á ég i hugskoti
minu frá ýmsum timum, hún
biður frásagnar að sinni.
Akranesi 12. mars 1982
Valgarður L. Jónsson
frá Eystra-Miðfelli
9
erlendar bækur
Böll,
Burck-
hardt og
Gydingar
Die Juden als Minderheit in
der Geschichte. Herausgege-
ben von Bernd Martin und
Emst Schulin.
Deutscher Taschenbuch Ver-
lag 1981.
373 bls.
■ Gyðingar, saga þeirra og
örlög, hafa lengi verið vinsælt
umræðuefni. Sérstaða gyðinga
i trúarlegum efnum, sérstakur
menningararftur osamheldni
hafa orðið til þess að þeir hafa
öldum saman hai't mikla sér-
stöðu I Evrópu, hafa orðið að
þola ofsóknir meiri en aðrar
þjóðir, en jafnframt náð að
skara framúr öðrum á mörg-
um sviðum.
1 þessari bók eru birtir
fimmtán fyrirlestrar, sem
haldnir voru við hringborðs-
umræður i háskólanum i Frei-
burg im Breisgau fyrir tæpum
tveim árum siðan. Fyrirlestr-
amir voru opnir fólki úr öllum
deildum háskólans og fyrirles-
ararnirsem allir eru sérfróðir
um sögu gyðinga fjölluðu um
stöðu þeirra allt frá elstu tið
og fram á dag Þriðja rikis-
ins.
Fyrirlestrar þessir eru allir
fróðlegir aflestrar og opna
mönnum sýn inn i lif gyðinga i
Evrópu á ýmsum timum. Hér
er fjallað um stöðu gyðinga á
rómverskri fornöld, um stöðu
þeirra gagnvart fornkirkjunni
á krossferðatímunum, á
Iberfuskaga i upphafi nýaldar,
i Mið-Evrópu á 17., 18. og 19.
öldog loks f Þýskalandi allt til
loka Þriðja rikisins.
Það sem einkennir alla
fyrirlestrana er sérstaða gyð-
inga allt frá elstu tið, öfund
fólks í garö þeirra, hræösla við
þá og ofsóknir á hendur þeim.
Kom þá oft fyrir litið þótt
voldugir kóngar og keisarar
hétu gyðingum vernd sinni.
Gyðingar voru sérstök þjóð
innan þeirra rikja sem þeir
byggðu, minnihluti, sem oftar
en ekki var látinn gjalda
slæmrar samvisku samborg-
aranna og mistaka stjórn-
valda. Þetta er bók, sem allir
hefðu gott af að lesa.
Jakob Burckhardt: Weltges-
chichtliche Betrachtungen.
Deutscher Taschenbuch Ver-
lag 1978.
223 bls.
Jakob Burckhardt er einn
frægasti sagnfræðingur hins
þýskumælandi heims. Hann
var Svisslendingur og kenndi
lengi við háskólann i Basel þar
sem hann ávann sér mikla
frægð bæði sem rithöfundur og
fyrirlesari. Arið 1870 flutti
hann fyrirlestraröð, þar sem
hann ræddi um söguna al-
Die Juden als
Minderheit
in der Geschichte
Hemusgcseben von Bemd Mertin
und Ernét Schulitt
mennt og gerði grein fyrir
hugmyndum sinum um áhrif
rikis, trúarbragða og menn-
ingar I sögunni. Jafnframt
fjallaði hann um áhrif ýmissa
afla á menninguna og gang
sögunnar.
Þessir fyrirlestrar höfðu
mikil áhrif á sinum tima og
eru hér endurútgefnir i einkar
aðgengilegu formi. Þótt langt
sé liðið síðan Burckhardt setti
fram skoðanir sinar i þessum
efnum höfða fyrirlestrar hans
enn til margra, enda maður-
inn frjór og hugmyndarikur
meö afbrigðum og málslyngur
umfram flesta aðra.
Ileinrich BöII: Du fahrst zu oft
nach Ileidelberg und andere
Erzahlungan.
Deutscher Taschenbuch Ver-
lag 1981.
99 bls.
Þessi bók hefur að geyma
allmargar smásögur þýska
Nóbelskáldsins Heinrich Böll
og hafa þær allar birst áður á
prenti. Sögurnar eru frá ýms-
um timum og voru valdar
þannig aö þær sýndu sem best
þá þróun sem orðiö hefur á
frásagnarmáta og stil Bölls á
rithöfundarferli hans.
Margar sagnanna I bókinni
eru bráðskemmtilegar af-
lestrar og allar bera þær
glöggt vitni þvi, sem öðru
fremur einkennir Böll sem rit-
höfund: samúð hans með
þeim, sem minna mega sin og
órétti eru beittir.
Jón Þ. Þór.
Jón Þ. Þór skrifar
um erlendar bækur