Tíminn - 20.03.1982, Blaðsíða 7

Laugardagur 20. mars 1982
■ Birgir ■ Friörik
tsleifur Sophusson
Gunnarsson
■ Magnús H.
Magnússon.
■ Guðmundur
Bjarnason
■ Matthias A.
Matthiesen.
komu ullariðnaðar. Samkv. mati
Þjóðhagsstofnunar reyndist tap
ullar-, prjóna- og fataiðnaðar
nema rúmlega 12% af tekjum i
byrjun þessa árs. Gengis-
breytingin 14. janúar hefur að
nokkru bætt þessa stöðu en ljóst
er að frekari aðgerða er þörf eigi
atvinna þeirra u.þ.b. 1000 manna
sem i ullariðnaði starfa, að vera
tryggð til frambúðar.
«6. Islenskur skipaiðnaður á nú i
vök að verjast vegna þess að al-
mennt er álitið að fiskiskipastóll-
inn sé orðinn of stór. Hins vegar
er staðreynd að mikil endur-
nýjunarþörf er til staðar og mun
hún fara vaxandi á komandi ár-
um.
1 stað þess að draga þessa
endurnýjun úr hófi fram og biða
eftir að hún gerist með inn-
flutningsholskeflu eins og reyndin
hefur oftast orðið ætti að stefna að
hægfara endurnýjun og nýta þá
miklu möguleika sem eru til upp-
byggingar islensks skipaiðnaðar.
Athuganir hafa sýnt að kostnaður
við nýsmiðar,breytingar og við-
haldsverkefni sem framkvæmd
eru af innlendum skipasmiða-
stöðvum, er sambærilegur viö
það sem almennt gerist erlendis.
Að svo miklu leyti sem um mis-
mun á endanlegu verði hefur
veriðað ræða liggur hann einkum
i miklum fjármagnskostnaði á
smiðatima hjá islensku stöðvun-
um. Til þess að skipaiðnaðurinn
geti boðið útvegsmönnum sem
ódýrust skip þyrfti að tryggja
honum sambærilega rekstrar-
lánafyrirgreiðslu og sjávarútveg-
ur og framleiðsluiðnaðurinn búa
nú við.
7. A undanförnum árum hefur
innlendur húsgagnaiðnaður farið
halloka fyrir innflutningi hús-
gagna. Samkv. athugunum
Landssambands iðnaðarmanna
lækkaði markaðshlutdeild inn-
lendra húsgagnaframleiðenda úr
90% árið 1975 i 70% árið 1977 og
var kominn niður i um 50% árið
1979. Innflutningur húsgagna og
innréttinga jókst gifurlega á ár-
unum 1980 og 1981 og benda fyrir-
liggjandi tölur til þess að hlutur
innlendra framleiðenda hús-
gagna sé nú kominn niður i 30-
35%. Starfsmönnum við hús-
gagnasmiði fækkaði um 30% frá
árinu 1974 til 1979 eða um 200
manns. Einsýnt er að enn frekari
fækkun verður i þessari iðngrein
ef ekkert verður aðhafst.
8. Mikilvægt er að reynt verði i
rikari mæli en hingað til að færa
inn i landiö framleiðslustarfsemi
sem nú er unnin erlendis fyrir fs-
lendinga. Sem dæmi má nefna
umbúðaiðnaðinn. Um árabil
hefur mikill hluti allra mjólkur-
umbúða verið framleiddur er-
lendis, þótt hér innanlands sé til
staðar þekking og framleiðslu-
geta til að annast þetta verkefni.
Um langt árabil hefur rikissjóður
greitt niður verð mjólkur i land-
inu og varið til þess miklum f jár-
hæðum. Með hliðsjón af þvi er
ekki óeðlilegt að rikisvaldið beiti
sér fyrir þvi sérstaklega að inn-
lend iðnaðarstarfsemi veröi efld á
þessu sviði.
9. Prentiðnaðurinn er annað
dæmi um grein sem átt hefur i
vök að verjast i samkeppni við er-
lenda aðila. A seinni árum hefur
töluverð prentun sem áður var
unnin innanlands verið send i
vinnslu erlendis. Innanlands er til
staðar framleiðslugeta og þekk-
ing sem i flestum tilvikum gerir
vinnslu erlendis ónauðsynlega.
Vinna þarf markvisst að þvi að
færa alla slika prentun til lands-
ins á nýjan leik.
Sú þróun, sem hér hefur verið
lýst, gerir það brýnt að gripið
verði nú þegar til virkra aðgerða.
Flutningsmenn þessarar þings-
ályktunartillögu telja að
nauðsynlegt sé að setja iðnaðar-
stefnu til langs tima.hins vegar sé
jafnframt þörf sérstakra skjótra
aðgeröa vegna mjög erfiðrar
stöðu iðnaðarins um þessar
mundir. Telja flutningsmenn að
stjórnvöld geti nú þegar gripið til
ýmissa aðgerða sem geta létt
róöurinn þannig að unnt verði að
snúa þróuninni við og auka inn-
lenda framleiðslustarfsemi á nýj-
an leik. 1 þessu sambandi telja
flutningsmenn að kanna þurfi nú
þegar möguleika á:
a) Niðurfellingu ýmissa opin-
berra gjalda til lækkunar á
kostnaöi.
b) Endurskoðun á orkuverði
innlendri framleiðslu i hag.
c) Sérstakt átak verði gert til að
nýta opinber innkaup til eflingar
innlendrar framleiðslu.
d) Að breyta lögum og reglum
um gjaldeyrisviðskipti á þann
hátt, að þau örvi útflutning og
lækki tilkostnað við hann.
e) Að fella niður aðflutnings-
gjöld á öllum vélum og tækjum og
þá sérstaklega að þvi er varðar
framleiðniaukandi tækisvo sem á
tölvum.
f) Sérstök athugun verði á þvi
gerð hvaða áhrif styrktar- og
stuðningsaðgerðir við iðnað i
helstu viðskiptalöndum okkar
hafa á samkeppnisstööu inn-
lendra fyrirtækja og á hvern hátt
eigi að mæta þeim vanda.
g) Gert verði átak i þvi að
hvetja til að hafin verði fram-
leiösla innanlands á vörum, sem
eru eingöngu innfluttar.
Flutningsmenn telja aö með
skjótum viðbrögðum stjórnvalda
á ofantöldum sviðum megi rétta
verulega stööu islensks iðnaðar
og tryggja þar með atvinnuöryggi
ilandinu.Til að tryggja sem best
framkvæmd þessara tillagna
væri eðlilegt að stjórnvöld hefðu
um það samvinnu við samtök
iðnaðarins i landinu.
Þarna er göð bók þýdd á göða
islensku og hefur aukinheldur að
geyma ágæta íslandslýsingu frá
stríðsárunumeða Islandi séö með
barnsaugum er sjá betur en augu
gamals manns, eða sjá að
minnsta kosti öðruvisi heim, er
gengur fyrir öðrum staðreyndum
og draumum en i virkum dögum
að baki viglínunnar hjá þeim full-
orðnu, sem eru i þann veginn aö
leggja sinn heim i rúst —
sprengja hann i frumefni sin.
Það er eins með þessa bók
Hildremyr og svo margar
minningarbækur, að maður veit i
rauninni ekki hvort bókin er
samin af vissri kunnáttu, eða að-
eins af einlægni. Þegar frá liður,
veröa sum atriöi minnisstæðari
en önnur. Ahrifamikil mynd er
það, þegar Disko kemur i Seyðis-
fjörð og breskur liðsforingi með
skammbyssu og prik kemur um
borð. Hið fullkomna kerfi and-
stæðan viö flóttaskipiö. Oryggið
hefur tal af bvissunni. En allt fer
vel ogsmám saman áræöa börnin
að snerta andlitið á nýju landi.
Það er athyglisvert, að Hildre-
myr notar skipsnafnið fremur lit-
ið. Disko. Það gæti verið uppi-
staða í margvisiega þjáningu og
þótt sagan gerist oft þar um borð,
þá verður skipiö aldrei nein sér-
stök veröld, ekki fremur en híisið
á Svalbarðseyri, htisiö á Akur-
eyri, Herkastalinn i Reykjavik
eða ibúðin i Miðttini.
Og við sjáum á mörgu, að höf-
undur hefur ekki leitað heimilda
eða upplýsinga. Hann nefnir t.d.
ekki nafn prestsins, er þjónaði á
Svalbarðseyri um þessar mundir,
sem aö visu kann að vera háttvisi.
Og hannundrastenn, að Bretarn-
ir hittu ekki skotmarkið sem
Diskodró, en þeir skutu að þvi af
fallbyssum. Þeir sem betur eru
aðsfervita.aðþað er yfirleittekki
meiningin að hitta skotmörk —
það er dýrt — og auövelt, heldur
eru hermennimir aö æfa sig i að
skjöta sig inn á skotmarkið, án
þessað hitta það. Við slika æfingu
er það taliö öhapp að hitta skot-
flekann en rétt við hann er annað
mál.
En þetta sýnir okkur einnig, að
þeir á Disko voru ekki hermenn,
heldur aðeins sjómenn.
En það eru einmittþessi atriði,
þessi barnslega einlægni eöa ein-
feldni ef svo má orða þaö sem
gjörir bökina svo áhugaverða.
Það vekur einnig nokkra at-
hygli við lestur bókarinnar, að
hvergi er farið mjög náiö i per-
sónulýsingar. Bókin, eða sagan
gerist I undirstraumi'. Einfaldar
setningar, eins og þessi, láta ekki
mikið yfir sér, en segja þö margt,
en þá er fjallað um veruna á Sval-
barði viö Eyjafjörð og norsku
fjölskyldurnar eru að flytjast til
Akureyrar:
„...Ég ráfaði um og fannst ég
vera Utskíifaður, þvi allir hinir
fenguaðflytjaíbæinn (Akureyri)
til ævintýranna... Við höfðum
verið eins og Gyðingasamfélag,
með múrveggi allt i kringum (*k-
ur og einangruð innan þeirra”.
Guðmundur Danielsson gripur
þessa bók föstu taki. Hann skilur
bókina, hraöann i stilnum og ein-
faldleikan. Maður hefur það
eiginlega á tilfinningunni að þetta
sé íslensk bók, þó viðmiðun sé oft
eða hliðstæöan heima i Noregi.
Þa er bökin lika merkileg
heimild um striðsárin, en ein-
hvern veginn virðast bókmenntir
okkar aldrei hafa náð neinni
handfestu á þeirri tiö. Greint er
frá uppbyggingu TUnanna og
Höfðaborgarinnar og sagt frá
ýmsum strákum, sem viö þekkj-
um nU sem fulltiða menn.
NUkann svo að vera, aö margir
hafi full not af bók Asbjck’n
Hyldremyr á norsku. En ekki
vildi ég nU skipta og veröa af
glímu Guðmundar Danielssonar
viö þessa norsk islensku flótta-
mannasögu.
J önas G uðmund sson
orðaleppar
Skraut-
stfll
■ „Úr augum vegfarenda
skein margbreytileiki til-
finninganna" segir Tím-
inn. (Gleymdi að skrifa
dagsetninguna).
Sumir segja að bilið milli
ritmáls og talmáls eigi
ekki rétt á sér. Ekki fellst
ég á það. Það er f jarstæða
að fá bókum og blöðum til
varðveizlu um alla fram-
tíð, það sem við látum út úr
okkur litt hugsað.
Jaf n fáránlegt er það, að
gera ritað mál að slíku
hrófatildri, að enginn geti
borið sér það í munn.
Venjulegur sjónarvottur
mundi segja að vegfarand-
ur hafi staðnæmzt steini
lostnir — ekki trúað sínum
eigin augum — í uppnámi
— undrandi — áf jáðir — ó-
þreyjufullir ——
En „margbreytileiki til-
finninganna" í augnaráði
mannf jöldans er i senn til-
þrifalaus lýsing og alltof
langsótt athugun.
Kvennaþing nokkurt var
sagt hafa þann tilgang að
„auka hlutdeild kvenna í á-
kvarðanatöku". Stofnana-
málið er auðugt af þessari
„ákvarðanatöku". Og „á-
kva rða natöku vettvang ur-
inn" lengir stundum ræður
stjórnmálamanna.
Kvennaþingið vildi efla
ráð kvenna í þjóðfélaginu.
Það var allt og sumt, og
engan nýyrðasmið þurfti
til að gera okkur það skilj-
anlegt.
útvarpið sagði einu sinni
frá vöruskorti. Og fólkið í
umræddu landi „fékk ekki
útrás fyrir neyzluþörf
sína". Með öðrum orðum:
Nauðsynjavörur skorti.
Sjónvarpsmaður talaði
um „þátttöku í ákvarðana-
töku". Þetta er eins og að
éta smjör við smjöri.
Uppeldisfræðingur tal-
aði um börn, sem „mynda
tilfinningasamband við
kennarann". Þetta er
hrófatildur. Þau þýðast
kennarann eða eru hænd að
honum.
útvarpsfréttamaður
talaði um „aksturs-
skilyrði". Við segjum: ak-
færi, göngufæri, sleðafæri,
skíðafæri, hestfæri — og
bílfæri, Því í ósköpunum
sagði maðurinn ekki bara
bílfæri?
„Alhliða notkunarmögu-
leikar" var það kallað í
sjónvarpsauglýsingu sem
skárra væri að nefna
margskonar notagildi.
Hluturinn getur líka verið
fjölhæfur, fjölnýtur,
margnútur eða þarfaþing
og nothæfur til margs. Við
segjum, að nýju saumavél-
arnar séu fjölvirkar og
plastið til margra hluta
nytsamlegt. Ýmislegt er
hægt að segja um góðan
grip, frekar en eigna hon-
um þessa „alhliða notkun-
armöguleika".
;Oddný Guð-
!mundsdóttir
skrifar