Tíminn - 25.03.1982, Blaðsíða 12

Í2 Fimmtudagur 25. mars 1982
heimilistfminn " Mumsjón: B.St. og K.L.
■ Slitgikt i fremstu liOamótum fingranna er töluvert algeng, og myndast þá oft bólguhnúöar viö liOamótin, eins og sjá má á myndinni
(örin bendir á). Þetta er þó ekki þaö sama og hin venjulega liöagikt.
Slitgikt eda
kölkun f fingrum
Norskur læknir, Hans As
björn Holm, hefur I mörg ár
svaraö spurningum lesenda
blaös nokkurs i Noregi um
læknisfræöileg spursmál. Hann
hefur nýlega skrifaö smágrein
þar sem hann sameinar ýmis-
legt úr mörgum spurningum
lesenda, um gigt, og þá aöallega
um gigtarverki i höndum. Hann
segir m.a.:
1 öllum liöamótum i hand-
leggjum, fótum og hrygg koma
fram siitbreytingar meö árun-
um. Þetta er öldrunarsjúkdóm-
ur, en fyrirfinnst þó stundum
hjá miöaldra fólki og jafnvel
enn yngra. Algengast er aö fólk
fái slitgikt i mjaömarliö eöa
hné, vegna þess aö þá er brjósk-
iö i liöunum fariö aö eyöast.
Sumir veröa svo illa haldnir, aö
skuröaögerö er nauösynleg til
aö lagfæra liöi, t.d. mjaömar
liöa-aögeröir, sem gerast nú æ
algengari. Hjá öörum er giktin
svona nokkurn vegin þoi-
anleg hún kemur og fer, og fólk
lærir aö „lifa meö henni” sæmi-
legu lifi.
Slitgikt í fingrum
Þó aö slitgigt sé algengust I
stóru liöamótunum, þá eru
mörg dæmi um aö fólk fær gikt I
fingurna. Einkum eru fremstu
liöamótin viökvæm fyrir gigt.
Þetta er bæöi svonefnd slitgikt
og einnig getur þarna komiö til
arfgengar breytingar á liöamót-
um á fingrum. Þetta byrjar oft
meö verk í einum eöa fleiri af
fremstu liðamótunum. Einkum
er hætt við þessari gikt I kulda
og þá sér i lagi hjá þeim, sem
vinna þannig vinnu. aö mikiö
reynir á fingurna, svo sem viö
vélritun o.fl. Meö árunum vilja
svo koma smáhnútar eöa þykk-
ildi viö fremstu liöanfótin. Hjá
mörgum myndast slikri hnútar,
án þess aö miklir giktarverkir
fylgi meö, en betta er ekki hin
eiginlega liöagikt, eins og þó oft
er taliö vera. Þessi bólga getur
komiö i aöra liöi handarinnar,
og getur þá farið svo að fingurn-
ir veröi skakkir, — næstum
eins og þeir hafi fariö úr liöi, en
það er nú undantekning aö sögn
læknisins.
Bólga í liðamótum
þumalfingurs
Nokkuð algeng liöabólga i
fingrum kemur stundum i liða-
mótin viö rót þumalfingurs.
Læknirinn segir, aö kona hafi
skrifað sér mjög illa haldin af
þumalfingursbólgu. Hún sagðist
hafa fengiö verkjatöflur, en þær
hafi litið dugaö þegar liöanin
var sem verst. Henni var ráð-
lagt, að gæta þess aö láta sér
ekki verða kalt, hafa hendurnar
i heitu vatni oft á dag, svo heitu
sem hún þoldi. Gott væri að hafa
nokkra dropa af barnaoliu i
vatninu og reyna aö nudda fing-
urna varlega ofan i heitu vatn-
inu. Annars sagöi læknirinn að
meöul, sem innihéldu acetylsa-
licylsýru (Bloboid, Albyl, Dis-
pril, Aspririn o.fl.) ættu aö slá á
verkina, en þau meöul veröur aö
nota meö gát, þvi að þau verka
mjög svo ertandi á sllmhúö
magans og geta valdiö maga-
sári.
Fallegur samfestingur
■ Efni I samfestinginn: 3 m af
sumarlegu efni — 115 sm breiðu,
60 sm af 6mm breiöri teygju og 60
sm af 13 mm breiöri teygju.og
skábönd i sama lit og efniö.
Gott er aö búa til bréfsniö i
fullri stærö, og hafa þá sniðmynd-
ina til fyrirmyndar, en einn fern-
ingur á myndinni samsvarar 5
sentimetrum, svo hægt er aö
stækka sniöiö samkvæmt þvi.
Þegar samfestingurinn er sniö-
inn, skal fyrst brjóta efniö saman
eftir endilöngu og láta réttuna
snúa saman, jaörarnir eiga aö
mætast. Leggiö svo sniöiö ofan á
efniö, eins og sýnt er á myndinni.
Klippið renning, sem notaöur er i
pifuna, hún á aö vera 150 sm löng
og9 sm breið (pifan á aö klippast
þar sem efniö liggur saman I
brotinu, svo aö pifan veröur i
raun 18 sm breiö).
Næliö stykkin fyrst saman, til
aö sjá hvernig þau passa, siöan á
aö þræöa þau saman ef allt er I
lagi. Bester aö strauja og ganga
frá saumum jafnóöum og flikin er
saumuö.
Látiö réttuna snúa saman, og
saumið saman fram- og aftur-
sauma. Þá skal þræöa skáböndin
á þar sem draga á teygjuna i.
Saumið þá saman innanfótar-
saumana á buxnaskálmunum.
Faldiö þá pífuna og rykkiö hæfi-
lega saman, svo hún passi viö efri
hluta samfestingsins. Saumiö svo
pifuna viö toppinn (réttan á aö
snúa saman). Snúiö nú pifunni
rétt og saumiö svo annan saum 2
sm frá hinum saumnum, svo
myndist rúm til aö draga þar i
breiöari teygjuna. Skilja þarf
eftir op til aö komast aö til aö
draga teygjuna I toppinn. Dragiö
nú teygjuna llka i mittiö og siöan
skal leggja hæfilega inn af skálm-
unum aö neöan. Eins mætti setja
teygju fyrir neöan hné og stýtta
buxurnaj, svo þær veröi hnésiöar.
■ I
sumar-
hitum
(t.d.
sólar-
landa-
feröum)
er gott aö
klæðast
léttum
samfest-
ing.
Oft heyrist
Ég má
ekki einu
sinni
horfa á
mat, þá
fitna ég!
■ Þeir sem andvarpa og
segja: ,,Ég má ekki
horfa á mat þá fitna ég”,
geta auðvitað verið að
ýkja, en svo er lika kom-
ið i ljós að nokkuð sann-
leikskorn getur verið i
þessum ummælum.
Judith Rodin, sálfræöingur við
Yale háskólann i Bandarikjunum
hefur uppgötvað þaö, aö sumt fólk
er sérstaklega móttækilegt fyrir
áhrifum af mat, eins og t.d. aö sjá
eöa finna lykt af mat, sem verið
er aö matbúa, eöa jafnvel að
heyra steikina snarka á pönnu.
Svo móttækilegir geta menn verið
fyrir þessum áhrifum, aö þeir
þyngjast áöur en þeir hafa boröað
matinn!
Samkvæmt skýrslu I timaritinu
Science Digest, þá lýsa áhrifin af
þvi aö sjá fallegar mataraug-
lýsingar, eöa finna góöa matar-
lykt sér þannig aö likaminn fram-
leiöir meira en venjulegan
skammt af insulin-vaka
(hormón), sem hefur þau áhrif,
að sykur í blóöinu verður hraðar
en ella aö fitu.
Tilraunir voru geröar á mörg-
um mönnum, sem höföu fastaö i
18 klukkutíma. Blóðprufur voru
teknar af þeim, og siöan var borin
inn glæsilegog ilmandi steik, sem
var steikt fyrir framan þá, og þá
voru teknar aftur af þeim blóð-
prufur.
Þessar seinni blóöprufur sýndu
aö insulin I likamanum hafði auk-
ist ótrúlega mikiö.
1 rannsóknunum kom fram, aö
fólk, sem hefur viö offitu aö striða
er enn viökvæmara en annað fólk
á þessu sviði. T.d. sló insúlin-
magn I blóðinu á sumum fitu-
hlunkum öll met, þegar fyrir þá
var borinn uppáhaldsmatur
þeirra.
1 sambandi viö þessar
rannsóknir kom þó eitt gott atriöi
fram, sem án efa gleður marga,
sem eru of feitir. Þaö hefur verið
fundin upp þannig feiti, aö
maginn getur ekki melt hana,
heldur gengur hún niöur ómelt.
Sagt er aö feitin þyki ágæt til
steikingar og baksturs, og þarna
er þá ein uppfinning, sem hressir
upp á þá sem berjast viö auka-
kflóin. Nú er bara aö fylgjast meö
þegar þessi gervifeiti kemur á
markaöinn.
■ Þaö er eins gott aö horfa ekki
of mikið á matinn, — þaö er fit-
andi.