Tíminn - 27.03.1982, Blaðsíða 7

Laugardagur 27. mars 1982
7
liU'iitilí
á vettvangi dagsins
KIARNORKUELDFLAUGAR
A SKIPUM OG KAFBATUM
GETA LEYST ELDFLAUGAR
I EVROPU AF HOLMI
Styrkur ftiandaríska flotans verður stóraukinn á næstu árum
■ Verður NorBur-Atlantshafiö og
þar með hafið umhverfis ísland,
nýr skotpallur fyrir eldflaugar
sem borið geta kjarnorkuvopn?
Ráðamenn í Bandarikjunum og
hjá NATO hafa ihugað þennan
möguleika vandlega, ekki sist
vegna hinnar sivaxandi andstöðu
gegn kjarnorkuvopnum i Vestur-
Evrópu. Aukinn styrkur hinnar
svokölluðu friðarhreyfingar i
Evrópu og andstaðan gegn stað-
setningu nýrra langdrægra og
meðallangdrægra eldflauga með
kjarnaoddum, m.a. i Hollandi og
Vestur-Þýskalandi, gæti orðið til
þess að þessum eldflaugum yrði i
auknum mæli komið fyrir um
borð i skipum og kafbátum.
Þessar upplýsingar koma m.a.
fram i skýrslu sérstakrar nefndar
um kjarnorkuvopn i Evrópu, til
þeirrar nefndar bandarisku öld-
ungadeildarinnar sem hefur með
samskipti við erlenda aðila að
gera, en Timinn hefur auk þess
fengið hluta þessara upplýsinga
staðfestan f samtölum við hátt-
setta embættismenn i Washing-
ton.
Þáttur Helmut Schmidt
1 skýrslu nefndarinnar segir að
sökum vaxandi andstöðu gegn
staðsetningu eldflauga á landi,
hafi áhugi farið vaxandi á því að
staðsetja slikar eldflaugar á hafi
úti. Minnst er á fyrri hugmyndir i
þessu sambandi og þess getið að
þá hafi verið talið mun betra að
staðsetja eldflaugarnar á landi,
bæði út frá hernaðarlegum og
pólitiskum sjónarmiðum. Vitnað
er í aðsamkvæmt upplýsingum v-
þýskra yfirvalda, þá hafi Helmut
Schmidt, kanslari V-Þýskalands,
lagt á það þunga áherslu aö þessi
mál væru könnuð ofan i kjölinn,
en Schmidt mun hafa haft
áhyggjur vegna vaxandi and-
stöðu gegn kjarnorkuvopnum
heima fyrir. Niöurstöður þeirrar
athugunar sem gerð var, leiddi
sem fyrr segir i ljós að ekki væri
nógu heppilegt að staðsetja eld-
flaugarnar á hafi úti, m.a. vegna
þess að áhrif sllkra eldflauga
staðsettra á landi væru miklu
meiri. — Sovéskir ráðamenn
þyrftu ekki að gera sér grillur um
að kjarnorkuárás á eldflauga-
stæði á meginlandi Evrópu, yrði
ekki svaraðá sama háttaf NATO.
önnur atriöi sem fundin voru
eldflaugum staðsettum á hafi úti
til foráttu voru m.a. þau að flaug-
ar á landi væru mun virkari og
eins væri erfiðara að stjórna eld-
flaugunum frá skipum og kafbát-
um. Upp gætu komið stjórnunar-
vandamál, ef yfirmenn skipa og
kafbáta væru ekki bandariskir og
eins var bent á að búast mætti við
kröftugum mótmælum er skip
eða kafbátar með kjarnorkueld-
flaugum kæmu til hafna i Evrópu
og viðar.
Eftir mótmælaaðgerðirnar að
undanförnu i Evrópu má búast
við þvi að eldflaugar á hafi úti
þyki I dag fýsilegri kostur, en
þegar þessi mál voru til umræðu
fyrir nokkrum árum.
„Raunhæfur möguleiki”
— Ég get staðfest að þaö er rætt
alvarlega um það að eldflaugar á
skipum og kafbátum, geti leyst
eldflatgar á landi að einhverju
leyti af hólmi, segir Ken Myers,
einn yfirmanna Center for stra-
tegic and international studies við
Georgetown-háskólann i
Ken Myers hjá Center for
strategic and international
studies
Washington, en einn aöalráðgjafi
þessarar stofnunar er Zbigniew
Brzezinski, fyrrum aðalráögjafi
Carters Bandarikjaforseta. My-
ers, sem hefur komiö oft til Is-
lands og m.a. eytt sumarleyfi
sinu hér með fjölskyldu sinni,
segir að eldflaugar á hafi séu
raunhæfur valkostur sem ekki
megi lita fram hjá. — Þaö eru
fyrirhugaðar breytingar á
varnarkerfi Vesturveldanna, seg-
ir Mayers, en bætir þvi við að
hann geti ekki sagt til um hvaða
áhrif þaðkunni að hafa á Island.
—Þaðerekkertleyndarmál, að
þessi stjórn sem nú situr aö völd-
um ætlar sér að auka styrk
bandariska flotans mjög veru-
lega, bæði á N-Atlantshafi og ann-
ars staöar, segir John Lellen-
burg, yfirmaöur i málefnum
NATO I bandariska varnarmála-
ráðuneytinu (Pentagon) og sér-
fræðingur i þeim málum sem lúta
að N-Atlantshafssvæöinu. Lellen-
burg segir að yfirvöld hermála I
Bandarikjunum, fylgist mjög ná-
iö meö framvindu mála á haf-
svæðinu fyrir norðan Island, sér-
staklega á svæðinu milli Jan
Mayen, Svalbarða og Noregs. —
Atlan tshafsfloti Sovétmanna og
flotastöðin á Kola-skaganum, er
eina alvarlega ógnin sem við
þurfum að hræðast á sjó. Bæði
Svartahafs- og Balkanfloti Sovét-
manna er tiltölulega hættulaus og
það yrði ekki mikið vandaverk að
loka hann inni, segir Lellenburg.
3000-4000 nýjar eldflaug-
ar til flotans
Það er greinilegt að Lellenburg
fer ekki með neitt fleipur þegar
hann segir að styrkur bandariska
flotans verði aukinn verulega.
Samkvæmt skýrslu hinnar sér-
stökunefndar um kjarnorkuvopn
i Evrópu, hefur verið gerð áætlun
fyrir flotann sem miðar að þvi að
komiö verði fyrir á milli 3000 og
4000 nýjum eldflaugum um borö i
skipum og kafbátum. Eru þetta
venjulegar meðallangdrægar
(700-1100 milur) eldflaugar, sem
hægt er að nota til að granda
óvinaskipum og gera árásir á
stöðvar á landi. Verður byrjað að
koma þessum eldflaugum fyrir á
næsta ári og i athugun er að nota
einnig eldflaugar með kjarnaodd-
um.
Robert Bell, sem er einn starfs-
manna nefndar þeirrar sem fer
með samskipti við erlenda aðila á
Robert Bell, starfsmaöur hjá
bandarisku öldungadeildinni
(myndir: ESE)
vegum öldungadeildarinnar og
jafnframt sérfræðingur I málefn-
um N-Evrópu, er ekki trúaður á
að eldflaugar á hafi séu til þess
fallnaraðleysa eldflaugar á landi
af hólmi. Bell útilokar þó enga
möguleika, en bendir á að ýmsir
annmarkar séu á fyrmefnda
kerfinu.
— Það yrðu stööugt mótmæli,
þvi að þessi skip og kafbátar
þurfa alltaf að leita hafnar af og
til og eins yrði mjög erfitt að hafa
fjarskiptasamband við kafbát-
ana. Þeir verða að koma upp á
yfirborðið til að hægt sé að ná
sambandi við þá og þetta ,,sam-
bandsleysi” held ég aö sé ekki
heppilegt þegar kjarnorkuvopn
eru annars vegar, segir Robert
Bell og bætir þvi við að stöðugt sé
leitað nýrra leiöa á hernaðarsvið-
inu, þannig að þaö sem er talið
óhagkvæmt I dag, geti allt eins
orðiö ofan á á morgun. I banda-
riska utanrikisráðuneytinu i
Washington fékk Timinn þær
upplýsingar að beðið væri niöur-
staðna fundarins I Genf, um tak-
mörkun kjarnorkuvopna, en á
meöan á þeim fundi stæöi, væri
engu hægt að svara til um kjarn-
orkuvopn i Evrópu. Það eina sem
hægt væri aö segja, væri að
Bandarikin myndu gera allt til að
tryggja öryggi bandamanna
sinna i Evrópu og I þvi skyni yrðu
öll skynsamleg ráö notuð.
„Látum Evrópu lönd og
leið”
Fæstir búast þó við þvi að
fundarhöldin I Genf beri árangur
og það verður þvi raunverulega
þróun mála i' V-Evrópu sem sker
úrum hvort fyrirhuguðum kjarn-
orkueldflaugum verður komiö
þar fyrir, eða annars staðar.
Seinustu atburðir, s.s. mótmæla-
aðgerðirnar, sem I raun og veru
er beint mót Bandarikjunum og
sú staðreynd aö lönd I V-Evrópu
hafa samþykkt gasleiðsluna frá
Slberiu, þvert gegn vilja Banda-
rikjamanna, hefur orðið til þess
að ýmsum ráðamönnum I Banda-
rikjunum finnst nóg um. Talað er
um að Bandarlkjahatur færist i
vöxt I Evrópu og þeir áköfustu
ræði um þaö i alvöru á Banda-
rikjaþingi að láta „hina óþægu”
Evrópumenn sigla lönd og leið.
— Hvers vegna eigum við að
styðja varnir Evrópu, ef fólk þar
vill ekki hlusta á okkur og fara að
okkar ráðum, segir öldunga-
deildarþingmaðurinn, Ted Stev-
ens frá Alaska I samtali við
norska Dagblaöið. Stevens þessi
þykir valdamikill og vitaö er um
fjölda þingmanna sem eru á
sama máli og hann. I samtalinu
við norska Dagblaðiökemur fram
að Stevens hefur hugsað sér að
leggja fram tillögur um að allir
bandariskir hermenn verði
kvaddir hám frá Evrópu og hætt
verði að eyða fjármunum til
varnarmála I sama heimshluta.
Tillögur þessar verða þó að sjálf-
sögðu aldrei samþykktar óbreytt-
ar, a.m.k. ekki á meðan sama
stjórn situr við völd I Washington.
Búastmá þó við þvi að Stevens og
félagar geti haft einhver áhrif á
hve miklu fjármagni verður eytt
til varnarmála i Evrópu. Ef
ákveöið veröur að fækka banda-
riskum hermönnum I V-Evrópu,
má einnig gera ráö fyrir aö hag-
kvæmara verði fyrir Bandarikja-
menn að koma varnarvopnum
sinum fyrir á öðrum stööum, s.s.
á hafi úti. Eða eins og einn þing-
maður demókrata orðaði það ný-
lega, — h vaða vit er i að hafa her-
stöðvariV-Evrópu, ef Sovétmenn
geta hvenær sem er skrúfað fyrir
ljós og hita. Atti þingmaðurinn
þar við fyrirhugaða gasleiðslu
sem sjá mun V-Evrópu fyrir
u.þ.b. 20% af heildarorkuþörfinni.
Evrópuvinir i æðstu
stöðum
Robert Bell, sem vitnaö er i hér
að framan, er ekki trúaöur á
syórnvöld I Washington hafi i
hyggju að láta V-Evrópu sigla
sinn sjó. Þvert á móti er Bell
þeirrar skoðunar að stjórnin geri
allt hvaö hún geti til að tryggja
sambandið sem best. Bendir Ro-
bert Bell á, að I fjármálafrum-
varpi Reagan-stjórnarinnar hafi
verið gert ráð fyrir stórauknum
útgjöldum til hermála i V-Evrópu
og hafi það verið samþykkt. Þá
hafi þingið einnig samþykkt
heimild til aö bæta viö tveim her-
deildum i Evrópu, við þær fjórar
sem þar eru fyrir, ef brýna nauö-
syn bæri til. Sagði Bell jafnframt
að aldrei fyrr heföu æðstu menn
Bandarikjanna veriö jafn tengdir
Evrópu og einmitt nú. Alexander
Haig, utanrikisráðherra væri
fyrrverandi yfirmaður herafia
NATO i'Evrópu. Varnarmálaráð-
herrann, Caspar Weinberger,
væri tengdur Englandi steikum
böndum og siðast en ekki sist, þá
væri Lawrence Eagleburger, sem
gegnt hefur starfi aðstoöar utan-
rikisráðherra, með Evrópumál-
efni á sinnikönnu, nýlega oröinn
þriðji æðsti maður bandarlska
utanrikisráðuneytisins. — Þetta
bendir ekki til kólnandi sambands
af hálfu Bandarikjamanna, segir
Robert Bell.
ESE/Í Washington
Tíminn í
Washington
Texti
og
myndir:
Eirikur St.
Eiriksson.
árnað heilla
Jón R.
HJálm-
arsson,
frædslustjóri
á Selfossi —
sextugur
Fyrir norðan fjöll og heiöar
Fiskivötn og lendur breiðar
þykir flestum fögur sjón.
Skartar litum Skagafjörður
af skaparanum fagur gjörður
Fram i dalnum fæddist Jón.
Vaskur piltur hélt að Hólum
og hristi af nám
i mörgum skólura
Sagnfræði með sæmd hann lauk.
Siðan út á hafið hélt hann,
hvert sem siglt var
farsæld eltihann,
er brimþung aldan byrðing
strauk.
Fór um lönd á heiminn horföi,
hvergi þá varð vant að orði.
Hefur á máium mikið vaid
Ensku, þýsku og fær I frönsku
Fallega talar sænsku og dönsku,
er þó norskan uppáhald.
Tók svo starf og stefndi austur
við stjórn i Skógum
reyndist traustur
Lengi njóta verk hans vib
Heimavistir, hús og gróður
Hamhleypa við þungan róöur,
var i bát hans valib lið.
Þekkir iandsins linur friöar,
liklega fáir komið viðar,
inn til fjalla og út viö strönd
Óbyggöunum er hann kunnur
um ailt hið iibna sagnabrunnur,
atburðanna undralönd.
Heiðavötnin himinbláu,
hraun og jökulfljótin gráu,
grænar brekkur, berjaland.
Vaka I huga vorsins myndir,
votur mosinn tærar lindir.
Fugl á vappi um Fjallasand.
Enn er Jón sem ungur maður,
iðar af fjöri starfaglaður.
Snjall viö samtöl sin á band.
Með öðru, — bók á ári skráir
ætla ég það leiki fáir,
og hann er ekki að hala I land.
Um landið bjarta
leiðsögn veitir
lífi gæðir allar sveitir,
er húmor og fróðleik flytur Jón.
Hann er vinur vina sinna,
verma stundir góðra kynna.
— Kveðja að austan,kæru hjón.
Pálmi Eyjólfsson.