Tíminn - 30.03.1982, Blaðsíða 9

Þriðjudagur 30. mars 1982
ii-MÍMÍii'jj
9
miðsfjórnárfundur Framsóknarflokksins
viðskiptakjarajöfnuður hafi verið
neikvæður um rúml. 1 milljarð
nýkróna eða um 5 af hundraði
þjóðarframleiðsiu. Þá er einnig
metið að einkaneyslan hafi aukist
um u.þ.b. 5 af hundraði en fjár-
munamyndun miklu minna og
reyndar verið nálægt þeirri
fjórðungi þjóðarframleiðslunnar
sem við höfðum sett okkur.
Þetta eru að sumu leyti um-
hugsunarverðar og kannski ugg-
vænlegar tölur. Við hljótum að
velta vöngum yfir þvi hvers
vegna viðskiptajöfnuður var svo
neikvæður og reyndar ekki siður,
hvers vegna einkaneyslan jókst
svo mikið, en fjármunamyndun
miklu minna. Gefur þetta ekki tii
kynna að við séum að borða kök-
una okkar?
Peningamál horfðu mjög vel i
byrjun ársins. Þá varð miklu
meiri aukning á innlánum en út-
lánum. Hins vegar snérist þetta
við á siðari hluta ársins og þegar
á árið i heild er litið kemur i ljós,
að innlánsaukningin verður um 71
af hundraði en útlánsaukningin
um 69 af hundraði. Þetta er út af
fyrir sig ekki slæmt, en engu að
siðureru þetta þó langtum lakari
tölur en horfði með sparnað á
fyrri hluta ársins. Og vitanlega
gefur þetta ásamt einkaneysl-
unni, þ.e.a.s. eyðslunni til að
kynna, að almenningur hafi á sið-
ari hluta ársins þegar sparnaður-
inn dróst svo mjög saman og
Hins vegar hefur tilhneiging ætið
orðið sú að launahækkanir ganga
jafnt úpp i gegnum kerfið og
verða oft hærri á hærri laun, og
við okkur blasir jafnframt sú
staðreynd, að þótt hækkunin væri
litil er afkoma þjóðarbúsins ekki
slik, að hún beri neina umtals-
verða hækkun á grunnlaunum.
Hins vegar virðist alveg ljóst,
að kaupmáttur ráðstöfunartekna
á árinu 1981 var mjög mikill, at-
vinna var mikil og skýrir það
fyrst og fremst þá auknu einka-
neyslu sem raun ber vitni.
Viðnám
Efnahagsáætlunina sem rikis-
stjórnin birti upp úr s.l. áramót-
um vildi ég helst kalla viðnám
gegn verðbólgu. 1 þessari áætlun
er gert ráð fyrir þvi að auka
niðurgreiðslur, eins og þegarhef-
ur verið gert, og gert ráð fyrir þvi
að lækka tolla. Með þessum að-
gerðum, sem haldiðverður áfram
næsta visitölutimabil telur Þjóð-
hagsstofnun að verðbólga á árinu
1982 ætti ekki að fara yfir 40 af
hundraði enda verði ekki grunn-
kaupshækkanir. Þetta er þvi
miklu fremur viðnám gegn verð-
bólgu en áætlun til hjöðnunar
verðbólgu.
En i þessari áætlun eru ýmsir
hlutir sem ég vil nefna sem við
framsóknarmenn höfum sérstak-
lega beitt okkur fyrir, sem ég tel
stig á árinu. Þetta er mjög mikil-
vægt og ég tel ánægjulegt þegar
verkalýðshreyfingin hefur fallist
á að taka að nýju tillit til slikra
frádráttarliða og mér finnst
stundum að menn liti framhjá
þessari mikilvægu staðreynd.
Vísitölukerfið
En við framsóknarmenn teljum
að enn þurfi að skoða vísitölu-
kerfið. Við viljum ræða við verka-
lýðshreyfinguna og launþega og
atvinnurekendur um vissar
breytingar á visitölukerfinu.- Ég
fyrirmitt leyti er þeirrar skoðun-
ar, að ekki sé staða til þess að af-
nema visitölukerfið i 40% verð-
bólgu. Mér finnst skiljanlegt að
launþegar vilji hafa þar nokkra
tryggingu. Hins vegar leggjum
við rika áherslu á, að við út-
reikning á kaupgjaldsvisitölu
verði málum ekki þannig háttað
að hún þurfi út af fyrir sig að
standa i vegi fyrir nauðsynlegum
framkvæmdum í okkar þjóðar-
búi. Mín persónulega skoðun er,
að mér finnst t.d. óeðlilegt, að
skattar sem rikið tekur og notar
til að bæta þjónustu við almenn-
ing leiði til hækkunar launa. Mér
er hins vegar fyllilega ljóst, að
það getur verið viss áhætta fólgin
i þvi að draga sh'kt alveg út úr
visitölu. Það gæti orðið tilhneig-
ing hjá þeim sem hækka skatta að
hækka þá óhóflega, og það þarf að
einnig gert ráð fyrir þvi að endur-
skoða búvöruverðs- og fiskverðs-
ákvörðun. Varðandi búvöru-
verðið er fyrst og fremst að ræða
um margendurtekna samþykkt
bænda þess efnis að semja beint
við rikið. Mér er ljóst að um það
eru skiptar skoðanir. En ég er
þeirrar skoðunar að sú sex
manna nefnd sem nú situr hafi
runnið sitt skeið. Þeir eru ekki
fulltrúar neytenda, eins og til er
ætlast. Ég held að það eigi að
endurskoða það kerfi. Ég tel að
með þeim miklu áhrifum, sem
búvöruverð að sjálfeögðu hefur i
þessu öllu, sé ekki óeðlilegt að
fulltrúi rikisvaldsins sé þar með
og þá raunverulegir fulltrúar
neytenda.
Ég hef einnig komist að þeirri
niðurstöðu að það þurfi að endur-
skoða fiskverðsákvörðun. Fisk-
verðsákvörðun er að sumu leyti
jafnvel miklu flóknari ákvörðun
enákvörðun um búvöruverð. Sem
stafar af þvi, að i verðlagsráði er
fjallað um alls konar greinar fisk-
veiða, allt frá þorskveiðum i
rækju og humar, sild o.s.frv.
Þetta er mikil og nauðsynleg
stofnun en undanfarin 10 ár hefur
ekki orðið samstaða i ráðinu um
ákvörðun þess fiskverðs sem i
raun og veru visar brautina
þ.e.a.s. ákvörðun um botnfisk-
verð. Þegar ég lit yfir undanfarin
ár er niðurstaðan sú, að botnfisk-
verð hefuri raun og veru hækkað
sem fylgja og skerða alltaf kaup-
máttinn.
Þetta er mikið verkefni og þvi
verður ekki lokið á skammri
stundu. Ég hef kosið að biða með
fiskverðsathugunina þar til
lengra er komið þeirri athugun,
sem nú er i gangi á hinni almennú
visitölu, en ég mun fljótlega
hrinda þvi af stað.
Lækkun gjaida
1 umræddri efnahagsáætlun eru
fleiri atriði sem vert er að nefna.
Þarkemur m.a. fram baráttumál
okkar framsóknarmanna að
lækka kostnað af atvinnuvegun-
um. Samkomulag náðist um að
lækka stimpilgjald af afurðalán-
um. Þetta er um 20millj. kr. virði
fyrir útflutningsatvinnuvegina.
Og þarna náðist einnig samkomu-
lag um að lækka launaskatt af
fiskvinnslu og iðnaði. Þetta gerir
um 30-40 millj. kr. og munar um
minna. Ég vii sérstaklega minna
á, að þarna er viðurkennd sú
stefna, sem við leggjum mikla
áherslu á, það beri að draga úr
kostnaði atvinnuveganna i þeirri
stöðu sem þeir eru.
Ég fagna einnig þeirri stefnu,
sem tekin var með þessari
áætlun.aðauka frelsi i álagningu.
Það ber að visu að gera undir
ströngu eftirliti og viðskipta-
ráðherra hefur þegar flutt frum-
varp um það efni. Við fram-
rAihimst gegn verdbólgu og öðr-
UM ERFKHIIKUM MSSA NÓDFÉLAGS
Líf ríkisstjórnarinnar ræðst af hvernig það tekst
neyslan jókst misst trúna á hjöðn-
un verðbólgu. Menn hættu að
leggja fyrir og tóku að eyða að
nýju. Einnig þetta sannfærir mig
um að skynsamlegt hefði verið að
taka litið niðurtalningarskref i
lok ársins og fylgja þvi eftir sem
við gerðum i upphafi þess. En
þetta er einnig boðskapur fýrir
okkur á þessu ári,boðskapur sem
við þurfum að taka fullt tillit til er
við ákveðum aðgerðir á þessu ári.
Reyndar má i örfáum orðum
draga þetta saman og segja, að
rikisstjórnin náði nokkurn veginn
þvi markmiði sem hún setti sér
varðandi verðbólguna, að ná
henni niður i um 40 af hundraði,
en staðreyndin er sú, að trú al-
mennings á aðgerðir rikis-
stjórnarinnar virðist hafa minnk-
að seinni hluta ársins og það er
einnig staðreynd að með þessum
aðgerðum varð staða útflutnings-
atvinnuveganna erfið. Við þær
aðstæður sem voru um siðustu
áramót og eftir þá 3.2 af hundraði
grunnkaupshækkun, sem varð i
haust, spáði Þjóðhagsstofnun að
verðbólga á árinu 1982 yrði um 55
af hundraði. Þetta var sem sagt
viðfangsefnið þegar önnur áætlun
rikisstjórnarinnar i efnahags-
málum birtist skömmu eftir ára-
mótin. Grunnkaupshækkun upp á
3.25 af hundraði er mjög i hóf
stillt, miðað við það sem við höf-
um kynnst og miðað við það að
hækkun á lægri laun er mikil.
mjög mikilvæga. Ég vil i fyrsta
lagi nefna það markmið sem
samkomulag náðist um, að verð-
bólga á árinu 1982 yrði um 35 af
hundraði og verðbólguhraðinn i
lok ársins um 30 af hundraði.
Þarna er tekin sú stefna, að verð-
bólgan skuli jafnt og þétt fara
niður á við en ekki eins og gerðist
á siðasta ári, fyrst niður og siðan
dálitið upp að nýju. Vitanlega eru
það þessi markmið sem rikis-
stjórninni ber að standa við og
það ætlar hún að gera.
Það er ýmislegt fleira i þessari
efnahagsáætlun sem vert er að
geta. í fyrsta lagi náðist sam-
staða um það, að halda áfram
þeirri endurskoðun á visitölukerf-
inu, sem hafin var i rikisstjórn
Ólafs Jóhannessonar 1978, og
leiddu þá m.a. til þess, að við
ákvörðun á kaupgjaldsvisitölu er
nú tekið tillit til viðskiptakjara,
þ.e.a.s., að launin hækka ekki
sjálfkrafa þegar kaffi hækkar i
Brasiliu, eins og oft hefur verið
nefnt, og sömuieiðis vegna frá-
dráttar vegna hækkunar á launa-
liðbóndansoghækkunar á áfengi.
Frá þessum ákvæðum var fallið á
árinu 1981 i stað þeirra 7 visitölu-
stiga sem komu til frádráttar, en
eru nú aftur komin inn og eru það
með þeim samningum sem
verkalýðshreyfingin gerði i lok
siðasta árs og þessi ákvæði ein út
af fyrir sig geta orðið til þess að
draga úr verðbötavisitölu um 6-7
■ Þórdls Bergsdóttir frá Seyðisfirði I góðum félagsskap Eysteins
Jónssonar fyrrv. ráðherra og Magnúsar Einarssonar, útibússti. á
Egilsstöðum.
ræða við launþega um hvernig
stemma eigi stigu við sliku. Mér
finnst heldur ekki, að átak sem
gert er til þess að jafna kostnað
um landið, t.d. orkuverð eigi að
leiða til að hækka laun. Þá ber að
skoða, hvort ekki eigi að taka t.d.
orkuverð út úr visitölunni á þeim
tima sem við erum að gera sér-
stakt átak til að breikka grund-
völl okkar atvinnulifs með gifur-
lega miklum framkvæmdum á
þessu sviði. En staðreyndin er sú,
að vegna þess að orkuverð vegur
þungt i visitölunni hafa menn haft
tilhneigingu til þess að ráðast i
miklar framkvæmdir, t.d.
byggðalinurnar með eintómu er-
lendu lánsfé, og menn hafa ekki
lagt i það að greiða fyrir þessar
framkvæmdir, að minnsta kosti
að hluta strax. Framkvæmdir
sem eru svo sannarlega til þess
að jafna aðstöðuna um landið og
þegar verið er að byggja grund-
völl undir okkar eigin framtið.
Mér er fyllilega ljóst, að öll
þessi atriði eru umdeilanleg og
hljóta að vera umræðuefni við
launþega. Þessar umræður eru
nú hafnar. Erfitt er að spá
hvenær þeim lýkur, en ég tel
mikilvægt að menn hafa fengist
til að setjast niður og ræða þessi
mál.
Endurskoðun
verðlagningar
í þessari efnahagssamþykkt er
að meðaltali um nokkurn veginn
það sama og verðbótavísitalan i
iandi. Það hvarflar mjög að mér
hvort ekki væri réttast að tengja
verðákvörðun á botnfiski við
verðbótavisitölu i' landi. Mér er
ljóst að þetta er umdeilt atriði en
ég skil mæta vel þá kröfu sjó-
manna, að fá svipaða hækkun og
menn fá I landi en reynslan er
bara sú, að þegar til lengri tima
er litiðhefur þetta hafnað á mjög
svipuðum slóðum.
Mér er fyllilega ljóst, að launa-
kerfið á sjó er mjög á annan veg
en i landi, þ.e.a.s. hlutaskiptin.
Ég er ekki að mæla með þvi að
sjómenn fari yfir á timalaun. Það
væri mikið skref aftur á bak.
En ég hef einnig komist að
þeirri niðurstöðu, að það væri
skynsamlegast að ákveða allar
þessar hækkanir á sama degi —
og aðgerðir sem nauðsynlegar
eru þeirra vegna strax. Ég geri
mér vonir um að þá verði mönn-
um ljóst hve þessi hringrás er i
raun og veru litils virði og þær
hækkanir, sem menn telja sig fá
af þeim, sem siðan er fylgt eftir
með gengisaðlögun eða einhverju
öðru, sem tekur aftur meira eða
minna brottaf þvi sem menn hafa
fengið. Ég geri mér vonir um að
með sliku kerfi fallist menn frem-
ur á að taka niðurtalningarskref
með þvi að skera ofan af hækkun-
um, enda verði þá um leið dregið
úr þeim nauðsynlegu aðgerðum
sóknarmenn erum að vissu leyti
brautryðjendur i þessu efni, þvi
fyrrverandi viðskiptaráðherra
Ólafur Jóhannesson lagði grund-
völlinn að þeirri þróun, sem nú
fyrst er að nokkru að koma til
framkvæmda.
En þessar aðgerðir duga ekki
til að koma verðbólgunni niður aö
ráði. Menn hljóta að spyrja hvað
eigi að gera til viöbótar?
Það er satt að segja dálitiö er-
fitt að svara þeirri spurningu á
þessari stundu. Það fer mjög eftir
þvi hvers konar samningar nást.
Miðað við siðustu áætlun Þjóð-
hagsstofnunar um hag þjóðarbús-
ins á þessu ári, held ég að menn
geti samþykkt, að krafa um 13%
launahækkun jafnvel á tveimur
árum sé mjög stif, þvi miður.
Þjóðhagsstofnun telur að
þjóðarframleiöslan á árinu 1982
muni dragast saman um hálfan
til einn af hundraði. Þetta stafar
fyrst og fremst af gifúrlegum
samdrætti á loðnuveiðum, og
fleiru sem veldur okkar atvinnu-
vegum erfiðleikum i dag. Ég er
þeirrar skoðunar, að i þessum
samningum beri atvinnurekend-
um og launþegum að leggja
áherslu á að bæta kjör þeirra
lægstlaunuðustu með sem allra
minnstri grunnkaupshækkun yfir
linuna, en jafnframt að snúa sér
að ýmsu öðru, mjög mikilvægum
atriðum, sem launþegar og at-
vinnurekendur verða að fara að
■ Formaöurinn Steingrimur Hermannsson I ræöustól, en viö boröiö sitja Sigrún Magnúsdóttir sem er I
þriöja sæti á borgarstjórnarlista Framsóknar, Totr.as Árnason, Halldór Asgrlmsson, Guömundur G.
Þórarinsson, tna Jónasdóttir frá Stykkishólmi og Þórir Maronsson af Suöurnesjum.