Tíminn - 01.04.1982, Blaðsíða 14

14
%ýmm
Fimmtudagur 1. april 1982
Hjálmar Vilhjálmsson
lodnusérfræðingur í
alvarlegum viðræðum
við Tímann:
,,ÞETTA ER
FJANDI
ÓHUGNAN-
LEGT FALL”
■ — Er loðnan búin? var það fyrsta, sem blaðamanni datt i hug að spyrja
Hjálmar Vilhjálmsson, þegar hann var búinn að koma sér vel fyrir framan
við skrifborð Hjálmars. Eins og allir vita er Hjálmar okkar allrahelsti sér-
fræðingur i loðnu og öllu sem henni viðkemur. ,,Nei, hún er það nú ekki, sem
betur fer,” svaraði Hjálmar mjög ákveðinn. „Aftur á móti hefur stofninn
minnkað uggvænlega á siðustu árum,” viðurkennir hann.
Siðan dregur hann fram nokkur blöð með linuritum og tölum, sem hann
segir að eigi erindi fyrir augu alþjóðar, þvi að þau sýni fram á að „þessar
mælingar okkar væru ekki eins vitlausar eins og sumir hafa verið að halda
fram.”
Og er það nema von hann segi
það. Fáir, ef nokkur sérfræðinga
* okkar hefur orðið að þola eins
mikla gagnrýniá niðurstöður sin-
ar og hann. Það eru reyndar ekki
aðrir sérfræðingar meðal þeirra
sem hafa menntað sig i fiskifræð-
um eða meðferð þeirra mæli-
tækja, sem notuð eru við mæling-
ar á fiskistofnum, sem hafa hátt
til að gera litið ur niðurstöðum
Hjálmars. Þeir sem þar hafa sig
mest i frammi eru sjálfskipaðir
sérfræðingar og það er erfitt að
verjast þeirri hugsun að mat
þeirra sé ekki alveg hlutlaust,
þeir telji sig jafnvel eiga rétt á að
veiða loðnu meðan þeir geta fund-
ið torfu. En nóg um það. Við gef-
um Hjálmari orðið aftur, hann
ætlar aö útskýra linuritin sin.
Þetta pírumpár,
sem fræðingar
hafa svo
gaman af
„Sko, þessi lina sýnir stærð
hrygningarstofnsins eins og hann
var mældur fyrst i október 1978,”
segir Hjálmar og bendir á neðstu
linuna á mynd 1, efri endann, sem
sýnir að þá var hrygningarstofn-
inn 600 þúsund tonn. „Hinar lin-
urnar á myndinni sýna heildar-
stærö stofnsins. Sú efri eins og
stofninn er við mælingu i
okt./no'v. og neðri linan sýnir
mælinguna i jan./feb. árið eftir.
Fyrsta mælingin er i okt./nóv.
1978 (efsti punkturinn á efstu lin-
unni) Næsta mæling er i jan./feb.
1979 (efsti punkturinn á annarri
linu) Bilið á milli þessara punkta
sýnir hvað var veitt mikið úr
stofninum á milli mælinganna og
það sem talið er að þorskurinn
hafi étið og hafi fyrirfarist á ann-
an hátt. Næstu punktar á linunum
sýna mælingar ári siðar o.s.frv.”
Blaðamaður er eins og flestir
aðrir „venjulegir” tslendingar,
þannig stemmdur gagnvart linu-
ritum, aö hann fleygir blaðinu frá
sér, þegar kemur að þessu pirum-
pári, sem fræðimenn hafa svo
gaman af. En þarna var þó eitt,
sem var hægt að skilja, liklegast
vegna þess hve vel það var út-
skýrt. Það fer ekkert milli mála
að mælingarnar hafa sýnt vel
hvert stefndi og neðstu punktar
allra linanna sýna hvernig staðan
er núna. En kannski er réttara að
Hjálmar skýri hvað linurnar
segja:
,,Nú erum við
hræddir”
„Það sem þetta segir er að
mælingin sýnir alveg örugglega
hlutfallslega minnkun hrygning-
arhluta stofnsins.
Við teljum að við séum að vinna
með raunverulegum tonnum. Það
er þó hugsanlegt að tonnatalan
eigi að vera örlitið hærri, en það
skiptir i rauninni engu máli, svo
framarlega sem þú hefur seriur.
Neðsta linan er útreikningur á
þvi hvað var eftir til að hrygna
árin 1979, 1980, 1981 og 1982, eftir
að búið var að veiða og þorskur og
annað var búið að taka sinn
skammt. Og eins og þú sérð er
þetta fjandi óhugnanlegt fall. Það
er engin furða, finnst okkur, að
við erum hræddir, og nú erum við
hræddir.”
— Við hvað eruð þið hræddir?
„Þessi stofn hagar sér likt og
sildarstofnar gera. Þetta er torfu-
fiskur sem er veiddur i nót. Á
vissum timum ársins hópar hann
sig saman og er þá auðveiddur.
Það er nánast hægt að halda uppi
háum afla, þangað til svo til ekk-
ert er eftir. Það er það sem gerð-
ist i sfldarstofnum, bæði hér við
land og i nágrenni við okkur. Ef
haldið verður áfram að keyra
veiðarnar eins og gert hefur ver-
ið, álitum við vera yfirgnæfandi
likur á að við sitjum uppi með
loðnustofn, sem er nánast ekki
til.”
Algjörlega
óleyfilegt að
kenna
náttúrunni
um þetta allt
— Telur þú rétt að stoppa veið-
ar alveg i nokkur ár?
„Við erum ekki i stakk búnir til
að spá mikið fram i timann, þvi
miður. Niðurstöður mælinga i
haust á stofninum sem á að
hrygna ’83 er mjög lág, svarar-
tæplega til þess, sem við teljum
að þurfi aðhrygna til að fá sæmi-
legan árgang.
Við höfum fjölda loðnuseiöa,
hlutfallslega, siðan við byriuðum
aðkanna þetta árið 1972. Mæling-
arnar á hlutfallslegum fjölda
loðnuseiða, gefur þetta linurit
hérna,” segir Hjálmar og dregur
fram linurit númer tvö.
„Eins og þú sérð þá er fram um
’76, mikil framleiðsla. Siðan
minnkar hún mjög ört fram að
’78. Svo kemur svolitið viðbragð
’79, enda hrygndi þá ómótmælan-
lega töluvert mikið af loðnu. Það
eru allir menn sammála um það,
ekki bara við. Árið hefur senni-
lega verið óhagstætt fyrir seiðin
og verið meiri afföll heldur en
venjulegt er og þess vegna er
þessi punktur tiltölulega lágur.
En eftir það heldur linan áfram
niður.
En ef þú berð þetta saman við
aflann,” segir Hjálmar og dregur
fram þriðja linuritið, „þá sérðu
að meðan við erum með veiðina i
kringum 450 þúsund tonn, þá er-
um við með þennan tiltölulega
háa seiðafjölda. Siðan að aflinn
hrökk upp, er svo að sjá að stofn-
inn hafi ekki getað framleitt al-
mennilegan árgang.
Náttúran og aðstæður á vorin
spilar ákaflega mikið inni svona
dæmi. Það er i rauninni ekki hægt
að sanna neitt með svona hlutum.
Þetta er ekki það sama og þegar
þú byggir hús og ákveður að það
skuli vera niu metrar á lengd og
þú ferð bara með þinn tommu-
stokk og mælir niu metra og ókei.
En eins og við vinnum, finnst okk-
ur algjörlega óleyfilegt að kenna
náttúrunni um þetta allt saman.
Þetta eru þó for helviti orðin
fimm ár sko. Okkur list ekki á
þetta.”
„Ég roðna í
hvert skipti
sem ég heyri
á hana
minnst”
Nei, þeim hjá Hafrannsóknar-
stofnun list ekki á þetta og það
sama vilja vist ýmsir aðrir segja.
Og við höldum áfram að rabba
um loðnu. Þá kemur Hjálmar inn
á athyglisverðan þátt, sem blaða-
maður minnist ekki að hafa rekist
á á prenti.
„Loðnan gegnir afskaplega
þýðingarmiklu hlutverki, sem
tengiliður pólsjávarins og þessa
Atlantssjávar, sem er hérna i
kringum landið, vegna þess að