Tíminn - 14.04.1982, Blaðsíða 8

8
Miftvikudagur 14. aprll' 1982
Útqefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Gisli Sigurðsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason.
Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreiðslustjóri: Sigurður Brynjólfs-
son. Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elias Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi:
Oddur V. úlafsson. Fréttastjóri: Páll Magnússon. Umsjónarmaður Helgar-Tim-
ans: lllugi Jökuisson. Blaðamenn: Agnes Bragadóttir, Atli Magnússon, Bjarghild-
ur Stefánsdóttir, Egill Helgason, Friðrik Indriðason, Heiður Helgadóttir, Jónas
Guðmundsson, Kristinn Hailgrimsson, Kristin Leifsdóttir, Ragnar Orn Pétursson
(iþróttir), Sigurjón Valdimarsson, Skafti Jónsson. Utlitsteiknun: Gunnar Trausti
Guðbjörnsson. Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón Róbert Agústsson, Elin
Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Prófarkir: Flosi Kristjánsson,
Kristin Þorbjarnardóttir, Maria Anna Þorsteinsdóttir.
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar: Siðumúla 15, Reykjavik. Simi: 86300. Aug-
lýsingasimi: 18300. Kvöldsimar: 86387, 86392. — Verð i lausasölu 7.00, en 9.00 um
helgar. Askriftargjald á mánuði: kr. 110.00, — Prentun: Blaðaprent hf.
á vettvangi dagsins
■
i
Kafll f
Gunnarsbók
eftir dr. Magna Guðmundsson
Osigur mann-
legrar skynsemi
■ Vigbúnaðarkapphlaupið er mesta ógnunin
sem mannkynið stendur nú frammi fyrir, og get-
ur mannskepnan engu um kennt öðru en sjálfri
sér hvernig komið er i þeim efnum. Vigbúnaður-
inn er orðið slikt sjálfskaparviti að engar þekktar
hamfarir náttúrunnar búa yfir öðrum eins eyði-
leggingarmætti og þeim er felst i vopnabúrum
mannanna. Það eru fyrst og fremst stórveldin
sem safna að sér vopnum undir yfirskyni öryggis,
en eftir þvi sem þau treysta þetta svokallaða ör-
yggi sitt betur þvi meiri hætta stafar mannkyni
öllu af herbúnaðinum.
Ólafur Jóhannesson utanrikisráðherra hefur á-
vallt lagt á það höfuðáherslu heima og á erlend-
um vettvangi, að þessu kapphlaupi verði að linna,
og að raunhæf afvopnun verði að hefjast fyrr en
siðar og að voðanum verði afstýrt. í skýrslu sinni
um utanrikismál vikur Ólafur að þessu efni og
segir:
„Andstæðurnar milli austurs og vesturs hafa
verið allt frá timum kalda striðsins og ná til
flestra þátta i samskiptum þessara aðila. ófrið-
arblikur hafa enn á ný aukist i Austurlöndum nær
og spenna vaxið i Mið-Ameriku og litið miðar i af-
vopnunarviðræðum og norður-suðurviðræðum
um nýskipan alþjóða efnahagsmála. Við þetta
bætast siðan þeir efnahagsörðugleikar, sem
gengið hafa yfir flest iðnvædd riki á Vesturlönd-
um og atvinnuleysi tugmilljóna manna.
Þvi miður verður að viðurkenna, að mannkynið
stendur nú andspænis meiri óvissu og öryggis-
leysi en oftast áður, svo að ekki sé meira sagt.
Siðar sagði utanrikisráðherra: „Samskipti
austurs og vesturs og vigbúnaðarkapphlaupið er
alvarlegasta áhyggjuefnið i okkar heimshluta.
Það þarf að draga úr vigbúnaðinum, ekki hvað
sist úr kjarnorkuvigbúnaðnum. Mest ábyrgð
hvilir á stórveldunum, og þá alveg sérstaklega á
risaveldunum. En ábyrgð hvilir einnig á öllum
öðrum rikjum. Þvi að öll riki sem geta keppast
við að vigbúast. Afvopnunarmálin eru i sjálf-
heldu. Þann vitahring þarf að rjúfa. Einhliða af-
vopnun kemur ekki til greina og verður ekki
framkvæmd. Það er ekki raunsætt. Afvopnunin
verður að vera gagnkvæm. En einhver verður að
stiga fyrsta skrefið. Það er ekki fjarri sem sænski
utanrikisráðherrann hefur sagt, að hugsunin á
bak við vigbúnaðarkapphlaupið er i raun og veru
ósigur fyrir mannlega skynsemi.”
í sumar mun aukaallsherjarþing SÞ taka af-
vopnunarmálin til umræðu. Tæpast er þess að
vænta að mikill árangur náist þar, en umræðurn-
ar sem þar fara fram og ályktanir sem sam-
þykktar kunna að verða, geta vart orðið til ann-
ars en góðs.
Á meðan smáþjóð eins og íslendingar reyna að
láta rödd sina heyrast og kynna vilja sinn i þess-
um efnum, er að meðaltali gerð ein tilrauna-
sprenging með kjarnorkuvopnum einhvers stað-
ar i veröl dinni.
OÓ
■ Gamall vinur minn gaf mér
Gunnarsbók i jólagjöf og þvi las
ég hana um hátiðina. Ólafi
Ragnarssyni hefir tekist að gera
bókina vel læsilega. Léttur og geð
þekkur blær er yfir viðtölunum,
enda er Ólafur meðal allra bestu
frétta- og blaðamanna á tslandi.
Éghefi ekki neina löngun til að
ritdæma þessa bók i heild og enn
slður til að gagnrýna stjórnmála-
feril Gunnars Thoroddsens, sem
rakinn er i bókinni eins og hann er
séöur frá sjónarhorni söguhetj-
unnar sjálfrar. En dr. Gunnar er
formaður stjórnarskrárnefndar
sem fjallar m.a. um breytta kjör-
dæmaskipun, mál málanna á
okkar landi i dag. Þar gegnir
hann i raun réttri mikilvægara
hlutverki en i forsæti hefðbund-
innar verðbólgustjórnar. Hvort
sá maður, er það sæti skipar.heit-
ir Gunnar, Geir eða eitthvað
annað er minni háttar atriði
meðan þræddar eru troðnar slóðir
i efnahagsmálum og ekki fitjað
upp á neinu nýju.
Dr. Gunnar gerir grein fyrir
stjórnarfarslegum skoðunum sin-
um i kafla bókarinnar, sem
nefndur er „Sannfæring, flokks-
ræði og frelsi”. Tel ég þörf nokk-
urra athugasemda sem ég ritaði
niöur að bókarlestri loknum. Fá-
ein inngangsorð gætu verið gagn-»
leg, áður en aðalefnið er tekið
fyrir.
Það fer ekki fram hjá neinum,
sem les bókina, að Gunnar
Thoroddsen hefir haft einstakt
lag á þvi að fá helstu trúnaðar- og
forustumenn Sjálfstæðisflokksins
upp á móti sér. Þetta birtist viða i
bókinni, enda þótt stundum sé
reynt að draga fjöður yfir. Er
Gunnar þó maöur snjall i fortölu-
list og fágaður i framkomu. Nefni
ég þrjú dæmi úr bókinni um af-
stöðu flokksformanna til Gunn-
ars:
(i) Undir árslok 1959, þegar
Ólafur Thors varð forsætis-
ráðherra viðreisnarstjórnar, vildi
hann fá Gunnar úr embætti
borgarstjóra, sem þá var valda-
mesta staðan innan Sjálfstæðis-
flokksins, enda átti flokkurinn
meginfylgi sitt i höfuðborginni og
2/3 borgarfulltrúanna. Bauö
Ólafur Gunnari ráðherrastóbsem
Gunnar þáði með vilyrði fyrir
dómsmálum og/eða menntamál-
um (bls. 108 efst). Þegar á reyndi
var Gunnari aðeins gefinn kostur
á fjármálunum. Ólafur Thors
kunni öðrum betur refskák
stjórnmálanna og svo fór, að
Gunnar sagði embættinu lausu i
miðri viðreisn, flutti til Kaup-
mannahafnar og var a.m.k. i bili
úr leik sem stjórnmálamaður.
(ii) Meðan Gunnar var enn
sendiherra i Danmörku losnaði
staða bankastjóra i Landsbanka
Islands við skyndilegt fráfall Pét-
urs Benediktssonar. Skrifaði
Gunnar Bjarna bróður hans, sem
nú var forsætisráðherra, og tjáði
honum áhuga sinn á starfinu. En
„niðurstaðan varð neikvæð” (bls.
152). Bjarni valdi i Gunnars stað
gamlan kommúnista, Jónas
Haralz.
(iii) Jóhann Hafstein tók við
formennsku Sjálfstæðisflokksins
og embætti forsætisráðherra,. er
dr. Bjarni Benediktsson lést i
hörmulegu slysi á Þingvöllum
1970. Dr. Gunnar, sem nú var'
kominn heim, gekk á fund Jó-
hanns og vildi semja við hann um
sæti varaformanns. Viðbrögðum
Jóhanns lýsir Gunnar sjálfur með
þessum orðum: „Jóhann sagðist
ekki vera hrifinn af fyrirætlan
minni. Þaö væri skoðun sin, að
það væri flokknum ekki til styrk-
ingar, aö ég kæmi inn i stjórnmál-
in á nýjan leik” (bls. 157 neðst).
Akvaö Gunnar þá að berjast til
valda á eigin spýtur með aðstoð
minni spámanna I flokknum — og
hefir honum orðið talsvert
ágengt.
Hvernig verður allt þetta
skýrt? Stöfuðu erfiðleikar Gunn-
ars i Sjálfstæðisflokknum af þvi
einu að hann studdi tengdaföður
sinn I forsetakjöri 1952? Það er
álitamál. Hitt vegur ef til vill
þyngra, aö hann er ekki sjálf-
stæðismaöur, ef marka má orð
hans á bls. 256-7. Þar kveður hann
flokksstefnuna tviþætta: annars
vegar „umbætur og öryggi til
handa þeim sem minna mega
sin”, hins vegar „frelsi með
skipulagi”. En þetta eru hugsjón-
ir Alþýöuflokksins. Sjálfstæðis-
flokkurinn er samkeppnisflokkur
og boðar frjálst markaðskerfi.
„Skipulag” i formi áætlunarbú-
skapar, rikisafskipta og hafta
samrýmist ekki sliku kerfi. Um
samkeppni og markaðskerfi hefir
Gunnar þetta að segja: „Ahrifa-
menn i flokknum hafa viljað vikja
frá þessari stefnu (þ.e. stefnu
Gunnars) yfir i kalda markaðs-
hyggju, þar sem lögmál hinnar
óheftu_ samkeppni — lögmál
frumskógarins eins og það er
stundum kallað — réði rikjum”.
Þvi eru þessi atriði dregin fram
að þau gera skiljanlegri viðhorf
dr. Gunnars i stjórnarskrármál-
inu. Þau eru hin sömu og Alþýðu-
flokksins og raunar annarra smá-
flokka sem eiga erfitt uppdráttar
I kjördæmi. Þeir heimta allir
„jöfnun atkvæðisréttar” með
hlutfallskosningum og uppbótar-
þingsætum. Er þá komið að I
kjarna þessarar greinar.
Á bls. 227 segir dr. Gunnar
Thoroddsen: „1 flestum lýðræðis-
rikjum á Vesturlöndum er það
grundvallaratriði viðurkennt, að
rétt minnihluta skuli tryggja með
hlutfallskosningu.”
Við þetta er ýmislegt að at-
huga. Það er fyrst, að lýðræði,
gagnstætt einræði, hvilir á meiri-
hluta-reglunni, þeirri reglu, að
meirihlutinn eigi að ráða. Það er
hins vegar i einræöislöndum, sem
minnihlutinn fer með völd, oft fá-
menn klika eða einn maður með
hirö embættismanna.
1 lýðræðislandi verður rikis-
stjórn að styðjast við meirihluta
þingfulltrúa. En valdsumboði
hennar eru settar ýmsar skorður,
sem vernda eiga rétt einstaklinga
og minnihluta-hópa og það er gert
með stjórnarskránni, ekki hlut-
fallskosningum. Meðal verndar-
ákvæöa i stjórnarskrá er
tjáningarfrelsi. Hlutverk minni-
hlutans, stjórnarandstöðu innan
þings og utan, er að gagnrýna,
benda á betri úrræði.vinna fylgi
og verða meirihluti. Þetta eru
leikreglur lýðræðisins. Allir geta
ekki stjórnað.slikt er stjórnleysi.
Minnihlutar eiga ekki að setja
lög.
Grundvallaratriðið,þegar kjör-
dæmaskipun er mörkuð, er að
gera hana þannig úr garði að hún
tryggi völd meirihlutans og skapi
festi i stjórnarfari. Reynslan hef-
ir sýnt, að slikt tekst yfirleitt með
óhlutbundnum kosningum og ein-
Athugasemdir við ummæli yfirhjúkrunarkonu
heimahjúkrunar og borgarlæknis:
Hið versta verk að
skerða sjálfsvirðingu
ósjálf bjarga gamalmenna
■ Mig langar til að gera örfáar
athugasemdir við stutt viðtal sem
AB á við Kolbrúnu Agústsdóttur
yfirhjúkrunarkonu i blaðinu þann
7/4 þ.m., og yfirlýsingu borgar-
læknis 8. þ.m..
Yfirhjúkrunarkonunni tekst að
meðhöndla sannleikann sex sinn-
um á hinn glæfralegasta máta i
þessu stutta viðtali, — og það
verður að teljast afburða nýting á
ekki meira rými.
Svo heppilega vill til að yfir-
hjúkrunarkonan leggur sjálf til
mælieiningu á ummæli sin, en það
er I 3. atriöi af þeim sex sem ég
vitna i, og þvi tek ég það atriði
fyrst en hin siðan eftir röð.
3. atriöi: „að það er hægt að ná
rúminu jafnlágu og hennar eigið
rúm er”.
Hér skakkar allt aö 20 senti-
metrum, þvi að yfirhjúkrunar-
konan mun varla telja að fætur
gömlu konunnar styttist sem þvi
nemur við það eitt að tylla sér á
rúmstokkinn á umræddu sjúkra-
rúmi, — og það er þetta atriöi og
ekkert annaö, sem geröi þaö aö
verkum aö ekki var hægt aö nota
rúmið, það er einfaldlega ekki
hægt að lækka það meir en gert
var hér.
Ef nota skyldi sama kvarða á
aðrar staöhæfingar yfir-
hjúkrunarkonunnar —
1. atriði: „mjög mótfallin
þessu”.
2. atriði: „vildi ekki læra á
rúmið”.
4. atriði: „óskaplega ósam-
vinnuþýð”.
5. atriði: „getur sinnt gömlu
konunni jafnvel eða betur i
sjúkrarúminu”.