Tíminn - 16.04.1982, Blaðsíða 18

Föstudagur 16. april 1982
26
gróður og garðar
flokkstarf
Kaffibaunir
og kærleikur
■ „Næst Jesú minum er kaff-
ið min hjálp og hugsvölun,” er
haft eftir franskri kerlingu.
Talið er að heimkynni kaffi-
trésins séu i Eþiópiu, og veru-
leg kaffidrykkja hafi hafist á
13. eða 14. öld. Arabar tóku að
rækta kaffitré og réðu lengi
yfir markaðinum. Frá Arabiu
breiddist kaffineyslan út til
Tyrkjaveldis og Egyptalands.
Einokun Araba á kaffi varði
til loka 17. aldar að kalla. En
ýmsar tilraunir voru gerðar til
að rjúfa hana. Hollendingar
náðu i kaffiplöntur og gróður-
settu þærá Java. Árið 1700 var
einn kaffirunni sendur grasa-
garðinum i Amsterdam, og
þessi runni varð upphaf hinn-
ar miklu kaffiræktar i Suður-
Ameriku og Vesturindium.
Hollendingar sendu Lúðvik
fjórtánda Frakkakonungi
græölinga að gjöf, og hann
sendi þá áfram til Martinique
og frönsku Gineu. Portúgala
langaði mikið i kaffið og vildu
flest til vinna. Arið 1727 sendu
þeir tiginn sendimann til Cay-
enne, i orði kveönu til að
semja um landamæramál. En
hann átti jafnframt að kló-
festa kaffiplöntur, ef mögulegt
væri. Mjög varlega varð að
fara i sakirnar, þvi ekki mátti
móðga landstjórann franska.
Sendimaður barst mikið á, lét
t.d. daglega leika fagurlega
fyrir dansi um borð i skipi
sinu. Svo stóð á að hinni ungu
fögru konu landstjórans
leiddist i Cayenne. Hún
skemmti sér prýðilega á dans-
leikjum sendimannsins og
varð ástfangin af honum.
Þetta færði hann sér i nyt og
gat talið hana á að útvega
nokkrar greinar með þroskuð-
um kaffialdinum, en þau eru
rauð og girnileg álitum með
tveimur fræjum (kaffibaun-
um) innan i. Þung hegning lá
við smygli. 1 skilnaðarveisl-
unni þakkaði frúin sendimanni
músikskemmtunina og rétti
honum blómsveig. En i þeim
sveig voru raunar faldir sprot-
ar af kaffitré meö aldinum.
Þannig segir sagan að kaffi-
tréðhafi komist til Brasiliu, en
henni réðu þá Portúgalar. Nú
er um helmingur af öllum
kaffibaunum framleiddur i
Brasiliu.
Fyrsta kaffihús Evrópu var
opnað i Feneyjum 1645. Til
Norðurlanda kom kaffið i
byrjun 18. aldar. Til Islands
mun það hafa farið að flytjast
um 1760, en litið eitt var notað
lengi vel. Ólafur Stephensen
segir — og miklast yfir, að til
séu bændur sem drekki það
tvisvarádag! Kaffibrúkun fór
ekki að verða almenn fyrr en
um og eftir 1850, nema helst i
kaupstöðum og við sjóinn! En
úr þvi fór neyslan mjög vax-
andi. A bernskuárum undir-
ritaðs var undrast yfir kaffi-
drykkju gamals kaupmanns á
Hjalteyri, hann drakk 12 bolla
á dag!
Kaffidrykkja mætti viða
mikilli andúð og var jafnvel
bönnuð um skeið i sumum
löndum. Kaffið talið óhollt og
kaffihúsin slúðurbæli og
gróörarstia pólitiskra vélráða.
Vinverslunarmönnum var lika
meinilla við kaffið þvi að það
keppti viö brennivinið. Kaffi
og te eru einnig keppinautar.
Bretlandseyjar t.d. eru teland,
en Frakkland kaffiland. Hér á
landi vinnur teið heldur á i
seinni tið, þó ísland sé enn
mikið kaffiland.
Taliö er að til séu 50-60
tegundir og afbrigði kaffi-
trjáa, en aðeins þrjár hafa
verulega hagnýtt gildi, allar
afriskar að uppruna: þ.e.
Coffea arabica, C. liberica og
C. robusta, allt runnar eða litil
tré. Aldinið er steinaldin, með
kjötkenndu ytra lagi, á stærð
viðkirsuber, rautt á lit. Innan
við liggja tvö fræ, þar eru
kaffibaunirnar. Tegundir
kaffis eru oft kenndar viö út-
flutningslöndin eða hafnirnar
og gefa nöfnin oft ranga hug-
mynd. Mokkakaffi t.d. kemur
sjaldnast frá Mokka, en er oft
smáar baunir af Java- eða
Brasiliukaffi. Bragðgæði
kaffisins fara og mjög eftir
ræktunarskilyrðum, kannski
meira en eftir tegundum
trjánna, enda eru til af þeim
■ Grein af kaffitré með blóm
og aldin
ýmsir bastarðar. Stundum eru
kaffibaunir meðhöndlaðar á
ýmsan hátt áður en þær koma
á markað, t.d. með vatnsgufu,
brennisteinssýrlingi eða litar-
efnum. Það er ekki alltaf mik-
ið að marka nöfnin: Brasiliu-
kaffi, Javakaffi, Mokkakaffi,
Kiókaffi o.s.frv.
Mismunandi mikiö coffein
er i kaffibaunum, en coffein
þykir varasamt, einkum þó á
fastandi maga og fyrir börn.
Kaffiilmurinn kemur fram við
brennsluna, en ekki á coffeinið
þátt i þvi. Kaffitré er ræktaö
til gamans i gróðurhúsum og
jafnvel i stofum, en viðkvæmt
er það. Fyrr og siðar hefur
fólk orðiö sólgið i kaffi, en fyrr
á öldum var hér litið um það.
Fyrir rúmum 200árum er þess
getið, að hinn árrisuli
dugnaðarforkur Magnús
Ketilsson sýslumaður lét jafn-
an hita sér kaffi á morgnana.
Var það auðvitað baunakaffi
og voru baunirnar geymdar
úti á kirkjulofti, sótt þangað'
ein hita i senn og siðan brennt
og malað i hvert skipti sem
kaffið var hitað. Aðeins
Magnús og sú sem hitaði fengu
morgunkaffi. Magnús drakk
vanalega 3-5 stóra blámerkta
postulinsbolla og kallaði þá
hugvekjurnar sinar, er tækju
skjálfta af hendinni. Var það
ketilkaffi sem hann drakk.
,,Og siðan kaffi sötra þær og
sögum skiptast á,” segir i
gamankvæði, sem sumir
eigna höfundi þjóðháttabókar
séra Jónasar á Hrafnagili.
Ingólfur Daviðsson
skrifar
Aðalfundur
Aðalfundur hlutafélagsins Framnes verður haldinn
mánudaginn 19. april n.k. kl. 20.30 i Hamraborg 5 Kópa-
vogi. Dagskrá: Venjuleg aðalfundarstörf, lagabreytingar.
A fundinum verður afhent jöfnunarhlutabréf og hlutabréf
eftir siðustu hlutafjársöfnun.
Stjórnin
Framsóknarfélag Árnesssýslu 50 ára
Afmælishátið á Flúðum siðasta vetrardag 21. april. Dag-
skrá: kl. 18.30 kvöldverður. Agrip af sögu félagsins Agúst
Þorvaldsson, kl. 22.00 Ávarp Steingrimur Hermannsson
formaður Framsóknarflokksins.
Jóhannes Kristjánsson, eftirhermur.
Bændakvartett.
Hljómsveitin Rætur leikur fyrir dansi. Miðapantanir i
kvöldverð verða að berast fyrir 14. april n.k. til Vernharðs
Sigurgrimssonar simi 6320 eða Guðmars Guðjónssonar
simi 6043. Garðars Hannessonar simi: 4223, Hans Karls
Gunnlaugssonar simi: 6621 og Leifs Eirikssonar slmi: 6537
Allir velkomnir
Stjórnin
Konur i verkalýðs- og samvinnuhreyfing-
unni.
Öpinn fundur um konur i verkalýðs- og samvinnu-
hreyfingunni verður haldinn á vegum kvenfélags Fram-
sóknafélagsins að Hótel Heklu mánudaginn 19. april kl.
20.30.
Ræður flytja: Aðalheiður Bjarnfreðsdóttir formaður
Sóknar, Sigrun Eliasdóttir formaður Alþýðusambands
Vesturlands/Katrin Marisdóttir formaður Starfsmanna-
félags Sambandsins.
Fyrirspurnir — upplestur — kaffiveitingar.
Fundarstjóri verður Gerður Steinþórsdóttir. Ritari:
Kristin Eggertsdóttir.
Fjölmennum og fræðumst um stöðu kvenna i þessum
tveimur alþýðuhreyfingum.
Stjórnin.
Borgarnes»nærsveitir
Munið félagsvistina á Hótel Borgarnesi föstudaginn 16.
april kl. 20.30.
Siðasta kvöldið i 3ja kvölda keppni.
Framsóknarfélag Borgarness.
Rangæingar
Framsóknarvistin á Hvoli sunnudagskvöldið 18. april kl.
21.00.
Góð kvöldverðluan.
Framsóknarfélag Rangæinga.
Akranes
Framsóknarfélag Akraness heldur aðalfund sinn mánu-
daginn 19. april kl. 21.00 i Framsóknarhúsinu við Sunnu-
braut.
Venjuleg aðalfundarstörf. — önnur mál.
Stjórnin.
Hafnarfjörður
Kosningaskrifstofan að Hverfisgötu 25 verður opin virka
daga frá kl. 16-19.
Allt stuðningsfólk Framsóknarflokksins velkomið.
Fulltrúaráö.
Vorferð til Vinarborgar.
Brottför 30. mai. — Komið heim 6. júni.
Nánari upplýsingar i sima 24480.
Fulltrúaráð Framsóknarfélaganna I Reykjavfk.
Kópavogur
Fundur um stefnuskrá flokksins fyrir bæjarstjórnarkosn-
ingarnar 22. mai verður i kvöld 15. april kl. 20.30 i Hamra-
borg 5.
Simi skrifstofunnar: 41590.
Kosningastjórn Framsóknarfélaganna.
Hörpukonur
Hafnarfirði — Garðabæ og Bessastaða-
hreppi
Aðalfundur Hörpu verðurhaldinnmánudaginn 19. april kl.
20.30 að Hverfisgötu 25 Hafnarfirði.
Dagskrá: Venjuleg aðalfundarstörf.
Efstu menn af listum Framsóknarflokksins i Hafnarfirði
og Garðabæ við væntanlegar bæjarstjórnarkosningar
koma i heimsókn.
Gestir velkomnir.
Stjórnin.
Til sölu
Datsun diesel árg. ’77 ekinn aðeins 10 þús
km á vél. Góður bill i einkaeign.
Upplýsingar gefur Lárus Sveinsson simi
91-66330.
Kvikmyndir
Nýjasta Paul Newman myndin
Lögreglustöðin
í Bronx
(ForiApache Ihe Kronx )
Bronx
Unemt. Það fá þeir Paul Newman
og Ken Wahl aö finna fyrir.
Frábær lögreglumynd
Aöalhlutv. Paul Newman, Ken
I Wahl, Edward Asner
Bönnuö innan 16 ára
ísl. texti
Sýnd kl. 3, 5.15, 9 og 11.20
Lífvörðurinn
(My bodyguard)
Every Idd
should have one...
MY
BODYGU4RD
I Llfvöröurinn er fyndinn og frábær
mynd sem getur gerst hvar sem
er. Sagan fjallar um ungdóminn
og er um leiö skilaboö til alheims-
ins.
Aöalhlutverk Chris Makepeace,
Asam Baldwin
Leikstjóri Tony Bill
tsl. texti
| Sýnd kl. 3, 5, 7, 9 og 11.
Fram í sviðsljósið
(Being There)
r\„
r.í
m
iu._
Grinmynd I algjörum sérflokki.
Myndin er talin vera sú albesta
sem Peter Sellers lék I, enda fékk
hún tvenn óskarsverölaun og var
útnefnd fyrir 6 Golden Globe
Awards. Sellers fer á kostum.
AÖalhlutv.: Peter Sellers, Shirley
MacLaine, Melvin Douglas, Jack |
Warden.
tslenskur texti.
Leikstjóri: Hal Ashby.
Sýnd kl. 5 og 9
Draugagangur
IFtHSí
VQDR
Sýnd kl. 3 og 11.30
ENOU.
Klæði dauðans
(Dressed to kill)
EVERV NinHTMAIU:
HASABEGINNING...
THisOneNever Ends.
Myndir þær sem Brian de Palma
gerir eru frábærar. Dressed to
kill sýnir þaö og sannar hvaö I
honum býr. Þessi mynd hefur
fengiö hvell aösókn erlendis.
Aöalhlutv: Michael Caine, Angie |
Dickinson, Nancy Alten
Bönnuö innan 16 ára
Isl. texti.
Sýnd kl. 3, 5, 7. 11.30
Endless love
Enginn vafi er á þvi aö Brooke
Shields er táningastjarna ungl-
inganna I dag. Þiö muniö eftir
henni úr Bláa lóninu. Hreint frá-
bær mynd. LagiÖ Endless Love er
til útnefningar fyrir besta lag I
kvikmynd í mars nk.
Aöalhlutverk: Bro.oke Shields,
Martin Hewitt, Shirley Knight.
Leikstj.: Franco Zeffirelli.
tslenskur texti. svnd kl. 9