Tíminn - 24.04.1982, Blaðsíða 6

6
Laugardagur 24. april 1982
utqefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastjóri: Gisli Sigurösson. Auglýsingastjóri. Steingrimur Gislason.
Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreiöslustjóri: Siguröur Brynjólfs
son. Ritstjórar: Þórarinn Þorarinsson, Elias Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi.
Oddur V. ólafsson. Fréttastjóri: Páll Magnússon. Umsjónarmaöur Helgar Tim
ans: lllugi Jökulsson. Blaöamenn: Agnes Bragadóttir, Atli Magnússon, Bjarghild
ur Stefánsdóttir, Egill Helgason, Friörik Indriöason, Heiöur Helgadóttir, Jónas
Guömundsson, Kristinn Hallgrimsson, Kristin Leifsdóttir, Ragnar Orn Pétursson
(iþróttir), Sigurjón Valdimarsson, Skafti Jónsson. Utlitsteiknun: Gunnar Trausti
Guöbjörnsson. Ljósmyndir: Guöjón Einarsson, Guöjón Róbert Agústsson, Elin
Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Prófarkir: Flosi Kristjánsson,
Kristin Þorbjarnardóttir, Maria Anna Þorsteinsdóttir.
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar: Siöumúla 15. Reykjavik. Simi: 86300. Aug
lýsingasimi: 18300. Kvöldsimar: 86387, 86392. — Verö i lausasölu 7.00, en 9.00 um
helgar. Askriftargjald á mánuöi: kr. 110.00. — Prentun: Blaöaprent hf.
Hamingja ís-
lenskrar þjódar
■ Kristján Albertsson sagði i sjónvarpinu hér um
daginn að Halldór Laxness hafi stækkað Island.
Þetta er rétt og skáldið hefur ekki aðeins stækkað
ísland, hann hefur veitt okkur innsýn i sjálfa
þjóðarsálina. íslensk þjóð er honum sifellt um-
hugsunar- og yrkisefni. Hann gerir sér ekki
mannamun og sögusvið hans spannar allar stéttir
þjóðfélagsins á öllum timum.
Lifsbarátta íslendinea. tunga og menning eru
viðfangsefni Halldórs Laxness. í höndum hans
verða öll yrkisefni stór. Það er sama hvort hann
fjallar um Gretti sterka eða rauðeyga ösku-
kerlingu á hlóðasteini, þau eru hluti af sömu
heild. Sama er að segja um skáldið og hetjuna
Egil Skallagrimsson og umkomulausan pilt við
ysta haf, sem einnig fæst við að yrkja. Báðir
vekja þeir stórar spurningar i huga skáldsins.
Allt frá þvi Halldór Laxness kom fram á
sjónarsviðið fyrir rúmum sex áratugum hafa
landsmenn fylgst með ferli hans af áhuga og for-
vitni. Þegar i upphafi ferils sins snart hann ein-
hvern þann streng sem kom róti á hugi lands-
manna. Hann eignaðist snemma einlæga aðdá-
endur og að sama skapi harðsnúna andstæðinga.
Hann getur kannski kvartað yfir ýmsu i sam-
skiptum við landa sina gegnum tiðina, en tómlæti
hafa þeir aldrei sýnt verkum hans, og áhuginn er
gagnkvæmur.
íað er að þvi að skáldið sé brokkgengt i skoð-
unum. Halldór tók ungur kaþólska trú, sem siðar
lenti i einhverri útideyðu, og hann gerðist bylt-
ingarsinnaður sósialisti, en hvaða skoðun hann
hefur núna á æskilegri þjóðfélagsgerð eða and-
legri veiferð manna veit enginn. Enda skiptir það
ekki máli, þvi augljóst er að Halldór Laxness er
og hefur fyrst og siðast verið húmanisti.
Skáldið á Gljúfrasteini er heimsborgari. Lang-
dvalir erlendis og tið ferðalög vitt um heims-
byggðina hafa skerpt sjón hans á islenskt þjóðlif
fyrr og siðar. Verk hans eru þýdd á fjölda tungu-
mála og lesin i mörgum þjóðlöndum. En frægð
hans kemur ekki að utan. Hún er eðlilega sprottin
úr sama jarðvegi og verk hans. Halldór Laxness
hefur stækkað ísland i augum umheimsins, en
umfram allt i augum íslendinga sjálfra. Hann
kennir okkur að ekki var bardúsað til einskis
gegnum aldirnar. A íslandi varð til hámenning á
fyrstu öldum búsetu manna i landinu. Hér var
germanskur arfur ávaxtaður og varðveittur.
Þjóðin leið hungur og kröm en i vesældinni varð-
veitti hún arf sinn, og hann hélt i henni lifinu.
Þetta er Halldóri sifellt undrunarefni. Lúsbitin
kerling dregur slitur úr bók bóka upp úr bæli sinu
önnur þylur dýran kveðskap, fornan, rám af
hlóðareyk, og bláfátækur bóndi býður öllum
máttarvöldum, þessa heims og annars, byrginn ,
af þvi að forfeður hans voru hetjur og höfðingjar, ’
hann er ættaður úr bókum.
Enginn er svo smár að hann sé Halldóri Lax-v
ness ekki verðugt viðfangsefni. Kannski ris
skáldskapur hans hæst þegar hann lýsir hinum
umkomuminnstu i augum heimsins. Þeir eiga
ekki siður hug hans er garpar og gáfumenn.
Þegar nú Halldór Laxness stendur á áttræðu er
islenskri þjóð óskað til hamingju. oó
á vettvangi dagsins
Vondar og
góðar niður
greiðslur
— eftir Jóhann Björnsson, Ytri-Tungu
■ Engir Islendingar hafa skrifaö
jafnmikiö um landbUnaöarmál á
undanförnum áratugum og Gylfi
Þ. Gislason og Jónas Kristjáns-
son ritstjóri, einn margra læri-
sveina hans I þessum fræöum.
Þekking þeirra beggja á
málefninu er hnífjöfn, likt og heil-
indin. Miklum tima og dýrmætum
pappir hafa þeir eytt til aö læöa
þvi inn hjá löndum sinum aö
bændur séu „dragbitar á hag-
vextinum” og niöurgreiöslur á
landbúnaöarvörum styrkur til
bænda og fengiö ýmsa þéttbýlis-
menn til aö trúa, þó hrein öfug-
mæli séu.
Fyrst vel lengi, — eöa þar til
tankvæöing mjólkurframleiösl-
unnar hófst, — voru bændur eina
stéttin i landinu, sem neytti nær
engrar niöurgreiddrar búvöru.
Þetta ætti hverjum manni aö vera
ljóst, sem ekki lætur sjálfboöaliöa
hugsa fyrir sig. Mjólk, sem tekin
er beint úr fjósinu til heimilis-
nota, eða kjöt, sem ekki fer i
hendur söluaöila, er ekki greitt
niöur úr rikissjóði. Minna öfug-
mæli væri að segja, aö bændur
greiddu meö búvörum til
neytendanna. Ni^urgreiöslurnar
eru allar teknar ur sameiginleg-
um sjóöi landsmanna, rikissjóöi.
Aöaltekjur hans voru óbeinir
skattar og i þeim er hlutur
bóndans miklu stærri sem at-
vinnurekanda en launþegans aö
öðru jöfnu. Þessar búvöruniöur-
greiöslur voru ekki teknar upp
vegna óska bænda, heldur hafa
stjórnvöld til þeirra gripiö sem
stjórntækis til aö halda niðri visi-
tölu og þar með kaupgjaldi, svo
atvinnureksturinn stöövaöist
ekki, og bæta hag barnmargra
fjölskyldna, enda stundum um
þær beöiö eöa krafist af verka-
lýösforustunni viö gerö kjara-
samninga.
Vissuíega hafa þessar niöur-
greiöslur veriö bændum gagnleg-
ar aö þvf leyti, aö þær hafa örvaö
sölu búvöru og jafnframt sparaö
þjóöinni mikinn gjaldeyri meö
minni innflutningi matvöru, en
stundum hefur þó framkvæmd
þeirra valdið bændum tjóni, þvi
þær hafa alltaf veriö sveiflu-
kenndar, enda ákvaröaöar hverju
sinni án samráös viö bændur.
En nú eru niöurgreiöslur i þjóð-
félagi okkar alls ekki einskorö-
aöar viö búvörur. Þær blasa alls
staöar viö, ef grannt er skoðaö,
sumar risavaxnar. Hvi ræöa þeir
Jónas og Gylfi aldrei um þær?
Mér finnst leyfilegt aö draga þá
ályktun af þögn þeirra, aö þeir
telji þær sjálfsagöar, — góöar
niöurgreiöslur.
Og vlst munu landsmenn sam-
mála þvi um sumar þeirra og
ekki sjáanlegt hvernig almenn-
ingurbjargaöistaf án þeirra, s.s.
á sjúkrahúsvist, lyfjum og
læknishjálp.
Sama má segja um niöur-
greiöslurnar á skólakostnaöi,
sem er um 100% enda „besta fjár-
festingin,” segja stjórnmála-
mennirnir stundum. Sjálfsagt er
hún þaö oftast, en snúist getur
hún i andstæðuna, þegar mestu
þiggjendur niðurgreiöslanna eru
menntaðir fyrir erlendar þjóöir
eöa krefjast hærri launa af
fósturjörðinni en greiösluþol
hennar leyfir.
En hvað er það þó hjá hinu,
þegar unglingum, sem enga löng-
un og eða getu hafa til bóknáms,
er haldið nauöugum árum saman
á pinubekknum meö þeim afleiö-
ingum aö sumir koma þaöan
„kalnir á hjarta” og gerast vand-
ræðabörn þjóðfélagsins, jafnvel
til lifstiöar.
En fleira er greitt niöur og
sumt, sem kemur ibúum Stór-
Reykjavikur aöallega til hags-
bóta. Þegar þeir Gylfi og Jónas
kaupa sér miöa aö sýningu i Þjóö-
leikhúsinu, er hann niöurgreidd-
ur. Og hlusti þeir á Sinfóniu-
hljómsveit Islands, taka þeir
félagar viö niöurgreiöslu, sem
strax áriö 1977 gat numiö alltaö 9
þús.krónumá mann —hljóöir og
þakklátir.
1 veröbólguþjóMélagi okkar,
þar sem veröfelling gjaldeyris er
nálega árviss og stundum hrika-
lega mikil, ævinlega gerö til aö
leiörétta of hátt skrásett gengi
islensku krónunnar, hafa óhemju
miklir fjármunir farið frá út-
flutningsatvinnuvegunum I niöur-
greiöslur á gjaldeyri til kaupa á
innfluttum varningi og ferðalaga
til útlanda. Þessar niður-
greiöslur hafa vitanlea örvað
mjög innflutninginn og orðið
notadrjúgar heildsölunum,
húsbændum Jónasar ritstjóra,
enda ekki i hámælum hafðar.
Þá kem ég að niðurgreiðsl-
um, sem þeir félagar og flokks-
menn Gylfa munu eflaust
telja góðar, þvi um þær
eru þeir ákaflega, ákaflega
hljóöir — niöurgreiöslurnar á raf-
magnsveröi til Alversins I
Straumsvík. Þó eru þetta hrika-
lega háar upphæðir aö ýmissa
mati. En þessar niöurgreiðslur
eru sérstæðar, — þær fará til út-
lendinga. Trúlega heföi þeirra
veriö getið — oft og rækilega I
leiöurum Dagblaösins og blaði
alþýðunnar, hefðu þær lent i
„hel... sveitarvarginn.”
Hér sleppi ég alveg smániöur-
greiöslum, — hálfgeröum titt-
lingaskit, — eins og til dagblaö-
anna, hvortsem þær eru greiddar
beint úr rikishitinni (ó, þar varð
mérá slæmskyssa, það er liklega
bara innstreymisopið á rikissjóöi,
sem þeir viö rikisfjölmiölana
nefiia „hit”) eöa i formi gjafa-
pappirs frá frændum okkar i
Noregi, enda gætu þeir við
Alþýöublaðiö upplýst þaö miklu
betur en ég.
Ekki má gleyma stærstu og af-
drifarikustu niðurgreiöslunum i
þjóöfélagi okkar, þeim sem tekn-
ar hafa verið I áratugi af liíeyris-
sjóöum landsmanna og af óvitun-
um i fjármálum — börnum og
gamalmennum, sem trúöu bönk-
unum fýrirsparifé sinu, enda stóö
þar skrifaö: „Græddur er
geymdur eyrir.” Nýlega fluttu
dagblööin þá frétt aö þessar
niöurgreiöslur til lántakenda
heföu numiö, — bara á slðasta
áratug, — 750 milljöröum gam-
alia króna á verðgildi ársins 1980.
Þessar svimandi háu niður-
menningarmál
Helgi Gudmundsson
Sýning X Norræna húsinu
HELGIGUÐMUNDSSON
Málverkasýning
Norræna húsinu
Dagana 7.4-20.4. 1982
52 myndir
■ Þegar skólagöngu lýkur,
heilsar mönnum ný veröld og þá
skiljast leiöir. Misjafnt er þaö
lika hvort menn endilega fara i
sitt fag, sem svo er nefnt, og það
á ekki sist viö þá er ljúka list-
námi. Þeirra biöa oft þrengingar,
ef þeir hyggjast framfleyta sér á
listsköpun einni saman. Og þar
ræöur þaö ekki endilega úrslitum,
hvaöa hæfileika menn hafa til
listsköpunar.
Mér kom þetta i hug, er ég
skoöaöi málverkasýningu Helga
Guömundssonar, er um þessar
mundir, eöa þegar þetta er ritaö,
heldur málverkasýningu I
Norræna húsinu.
Helgi fór i Myndlista- og
handi'öaskólann 18ára aö aldri og
varþar þrjá vetur, en fór siöan aö
vinna i banka og hefur gjört þaö
siöan. Myndiistina hefur hann svo
haft I hjáverkum i aldarf jóröung,
en viö myndlist hefur hann feng-
ist i um það bil 17 ár.
I Myndlistarskdlanum naut
hann kennslu hjá Heröi
Agústssyni og Ragnari
Kjartanssyni, og á timabili stoö
til að hann færi til Flórens tU
framhaldsnáms, en af þvi varð þó
ekki, en áriö 1968 átti hann þess
kostað mála i Danmörku og taka
virkan þátt I málverki þar i hópi
jafningja.
Ekki mun Helgi hafa farið i
bankann á si'num ti'ma til annars
en að fá atvinnu til að sjá fjöl-
skyldu sinni farboröa, þótt hann
hafi reynst farsæll og hentugur
maður i þau störf. Og nú hefur
hann málað heila sýningu eftir
vaxtareikning dagsins og gengis-
sig peninganna, og árangur þess
erfiðis sjáum viö nú I 52 mynd-
um, sem allar eru málaöar með
oliulitum.
Sýningin
Þessi málverkasýning Helga
er á margan hátt athyglisverö.
Ekki veröur til dæmis sagt aö
hann aöhyllist mjög kenningar
Haröar Agústssonar i myndlist,
en Höröur er eins og flestir vita
strangtrúarmaöur sem lítur ekki
oft á klukkuna. En vinnubrögö i