Fréttablaðið - 10.12.2008, Page 6
H A U S
MARKAÐURINN 5MIÐVIKUDAGUR 10. DESEMBER 2008
H É Ð A N O G Þ A Ð A N
Þýskættaður Bandaríkjamaður
að nafni George H. F. Schrader
eyddi hér síðustu þremur árum
ævi sinnar áður en hann fyrir-
fór sér árið 1915, aðeins 57 ára
gamall. Schrader bjó á Akureyri
og sinnti margvíslegu menning-
ar- og uppbyggingarstarfi. Hann
skrifaði bók um hesta og aðra
þar sem hann deildi fróðleik
sínum úr heimi viðskiptanna í
Bandaríkjunum. Sú bók heit-
ir „Heilræði fyrir unga menn
í verzlun og viðskiftum“ og er
nýkomin út í þriðju útgáfu.
Ásgeir Jónsson, forstöðu-
maður greiningardeildar Kaup-
þings, skrifar nýjan inngang
við þriðju útgáfu
heilræðanna, en
hann annast end-
urútgáfuna nú,
sem og 2003 áður.
Sú er uppseld, sem
og frumútgáfan frá
1913. Texta bókar
Schrad ers þýddi
Steingrímur Matthí-
asson læknir, sonur
Matthíasar Jochums-
sonar þjóðskálds.
Heilræðin eru um
margt merkileg-
ur vitnisburður um
þankagang í versl-
un og viðskiptum á
þessum tíma. „Einn-
ig má líta á heilræði
Schraders sem sönn-
un fyrir því að árang-
ur í frjálsri samkeppni
byggist ekki á frum-
skógarlögmálum held-
ur dugnaði, forsjálni
og trausti,“ skrifar Ás-
geir í inngangi bókar-
innar. Þar gerir hann til- raun
til að svipta hulunni af þessum
dularfulla útlendingi. En eftir
fall bankanna í haust lagðist
Ásgeir í ítarlega rannsóknar-
vinnu og fann nýjar heimildir
um Schrader.
„Ég lagðist yfir allt sem kom
út á prenti fyrir norðan í leit að
rituðum heimildum,“ segir Ás-
geir, sem einnig fann upplýsing-
ar utan landsteinanna sem ekki
hafa áður komið fram. Hann
segir heilræðin eina helstu
perlu íslenskra viðskiptabók-
mennta.
Áður en Schrader birtist
hér skyndilega árið 1912 hafði
starfað á verðbréfamarkaðin-
um á Wall Street í 35 ár og stórefnast, en hingað kom
hann frá Englandi. Þá þegar
er hann talinn hafa verið hald-
inn einhverjum hrörnunar-
sjúkdómi, sem farinn var að
herja verulega á hann undir
það síðasta.
Sem dæmi um heilræði
Schraders má ef til vill grípa
niður í inngangi kaflans um
peninga. „Borgaðu skuld-
ir þínar á réttum tíma ef
þú getur. Haltu aldrei pen-
ingum fyrir viðskiftavini
þínum, því peningarnir eru
hans, meðan þú ekki hefur
greitt skuldir þínar. Skil-
vís borgun tryggir greið
viðskifti og gott lánstraust.
Sein borgun vekur tor-
trygni og óánægju,“ segir
þar og undir almennu heil-
ræðum er eftirfarandi,
sem átt gæti heima í hvaða
samningatæknikennslu-
bók sem er: „Þegar þú átt
í ágreiningi, sem þú vilt
lagfæra, settu þig í spor
þess manns, sem þú átt
í ágreiningi við, og reyndu að
hugleiða málið frá hans sjónar-
miði, mæt honum síðan miðja
vegu.“ - óká
ÁSGEIR JÓNSSON
Heilræði Schraders eiga
sérstakt erindi nú
RITIÐ MERKA Í nýjum inngangi kemur
fram að margt er líkt með viðskiptaum-
hverfinu fyrir fyrsta stríð og því sem heim-
urinn hefur búið við síðustu ár.
Fram kom á dögunum í við-
tali við Tryggva Þór Herberts-
son, fyrrverandi efnahagsráð-
gjafa forsætisráðherra, að eign-
ir Landsbankans verði tæplega
seldar fyrr en eftir þrjú til fjög-
ur ár. Menn segja enda hættu á
að mun minna fengist fyrir þær
en ella, yrðu þær seldar nú, á
brunaútsölu.
Skilanefnd Landsbankans
upplýsti fyrir utanríkismála-
nefnd Alþingis, fyrir helgina, að
eignir Landsbankans ytra væru
metnar á um 1.000 milljarða
króna, að því er fram kemur í
áliti fyrsta minnihluta nefndar-
innar. Þar segir einnig að ríkið
þurfi að ábyrgjast 628 milljarða
króna, eða sem nemur um hálfri
landsframleiðslu.
„Annað sem getur haft áhrif
til íþyngingar ábyrgða ríkis-
sjóðs er ef röð forgangskröfu-
hafa í eigur Landsbankans verð-
ur breytt, t.d. með dómi,“ segir í
áliti minnihlutans. Þar er vakin
athygli á þeirri staðreynd að
fleiri kunni að eiga kröfur í
eignir Landsbankans ytra, en
innstæðueigendur. Óvíst sé að
innstæðueigendur njóti þar for-
gangs.
NETTÓ
Að minnsta kosti þrenns konar
mat á endanlegri ábyrgð Íslend-
inga vegna reikninganna ligg-
ur nú fyrir.
Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn
hefur rætt um að brúttófjárþörf
íslenska ríkisins vegna reikn-
inganna nemi tæplega hálfri
landsframleiðslu. Nettóútgjöld,
samkvæmt mati sjóðsins, nemi
hins vegar um fimmtungi lands-
framleiðslu. Það myndi gera um
250 milljarða króna. Það er sú
upphæð höfuðstóls sem greiða
þyrfti, ef eignir Landsbankans
úti duga fyrir öðru.
Tryggvi Þór Herbertsson
gerir ráð fyrir að 423 milljarð-
ar gætu fengist fyrir eignirn-
ar, eða um 60 prósent af virði
þeirra. Eftir standa þá um 200
milljarðar sem íslensk þjóð
þyrfti að greiða úr eigin vasa.
Meirihluti utanríkismála-
nefndar Alþingis gerir ráð fyrir
því, á grundvelli upplýsinga
frá skilanefnd, að nettókostn-
aðurinn verði um 150 milljarð-
ar króna.
Enn fremur sé gert ráð fyrir
að eignir verði ekki seldar að
svo stöddu heldur er „gert ráð
fyrir að eignirnar verði varð-
veittar í gamla Landsbankanum
í u.þ.b. þrjú ár“.
HVAÐ ÞÝÐIR ÞETTA FYRIR MIG?
Hugsanlegt er að aukinn kostn-
aður vegna aukinna skuldbind-
inga verði greiddur með skött-
um og skertri opinberri þjón-
ustu. Þegar heyrast fregnir af
uppsögnum grunnskólakenn-
ara. Hins vegar er endurskoð-
að fjárlagafrumvarp næsta
árs ekki komið fram. Ætla má
að þar sé að finna vísbending-
ar um hvernig Icesave-reikn-
ingurinn hittir hvern og einn
fyrir.
Endurskoðað frumvarp er
nú hjá ríkisstjórninni og hefur
fjárlaganefnd þingsins ekki
fengið það í hendur þegar þetta
er skrifað.
Þar verða væntanlega upp-
lýsingar um upphæð erlendra
lána og áætlun um hvernig og
hvenær þeim kostnaði verður
mætt.
ÚT Á NÚLLI EÐA TUGUM
MILLJARÐA?
Í meirihlutaáliti utanríkismála-
nefndar segir að sá möguleiki
sé fyrir hendi að „eignir Lands-
bankans dugi fyrir forgangs-
kröfum þannig að ekkert falli á
ríkissjóð“.
En enda þótt eignir Lands-
bankans dugi, þegar upp er
staðið, þarf samt að taka lán
fyrir líklega um 600 milljörðum
króna, 623 heldur fyrsti minni-
hluti utanríkismálanefndar. Lán
eru ekki gefins.
Samkvæmt heimildum Mark-
aðarins verða vextir af lánum
Hollendinga og Breta til að
borga fyrir Icesave á bilinu
fjögur til fimm prósent.
Rétt er að halda því til haga
að útreikningurinn er grófur,
en sé gert ráð fyrir að upphæð
á borð við 600 milljarða beri
þessa vexti í þrjú ár, áður en
eignirnar koma fyrir, má ætla
að vaxtakostnaður vegna þessa
nemi hátt í hundrað milljörð-
um króna.
Kostnaður íslensks almenn-
ings og fyrirtækja vegna Ice-
save-reikninganna getur því
numið um 350 milljörðum,
miðað við mat Alþjóðagjaldeyr-
issjóðsins, og fjármagnskostn-
aðurinn um 300 milljörðum
króna, miðað við mat Tryggva
Þórs, eða 250 milljörðum króna,
miðað við mat meiri hluta utan-
ríkismálanefndar.
DRÁPSKLYFJAR
Annar minnihluti utanríkis-
málanefndar ræddi um að
ábyrgðir vegna innistæðna í er-
lendum útibúum myndu valda
„þjóðarbúinu og skattgreiðend-
um komandi ára og jafnvel ára-
tuga ómældum skaða“.
Pétur Blöndal, þingmaður
Sjálfstæðisflokksins og formað-
ur efnahags- og skattanefnd-
ar Alþingis, hafði áður sagt í
samtali við Markaðinn, að hann
myndi ekki greiða því atkvæði
að leggja drápsklyfjar á ís-
lenska þjóð.
Hann stóð við það.
„Lærdómur Svía af fjármála-
kreppu tíunda áratugarins –
byrðunum dreift og nýjar vonir
vaktar,“ nefnist fyrirlestur sem
Göran Persson fyrrverandi for-
sætisráðherra Svíþjóðar, held-
ur í hátíðasal Háskóla Íslands
klukkan 12 í dag. Fundurinn er
í boði Samtaka fjárfesta og Við-
skiptafræðideildar Háskólans.
Svíar gengu í gegnum mikl-
ar efnahagsþrengingar á tíunda
áratug síðustu aldar. Þær sneru
meðal annars að bönkunum og
sænsku fjármálakerfi, sem gekk
í gegnum verulega uppstokkun í
kjölfar erfiðleikanna. Á þess-
um tíma gegndi Göran Persson
starfi fjármálaráðherra Svía og
ætlar nú að miðla hér af reynslu
sinni og Svía í þessum efnum.
Aðgangur að fyrirlestrinum er
heimill meðan húsrúm leyfir.
- óká
GÖRAN PERSSON Göran var forsætisráð-
herra Svía frá 1996 til 2006 og var forseti
Evrópuráðsins árið 2001. Á tíunda áratugn-
um var gegndi hann embættum fjármála-
og skólaráðherra. NORDICPHOTOS/AFP
Miðlað af reynslu Svía
Jón Kr. Ólafsson á Bíldudal er merkisberi al-
þýðunnar á listasviðinu. Hann fékk tónlistargáfu
og listhneigð í vöggugjöf. Þessar gáfur hefur hann
varðveitt og þroskað af stakri trúmennsku.
Jón Kr. hefur verið trúr heimahögunum alla tíð
og lagt drjúga hönd á margt sem komið hefur
samfélaginu til góða.
Söngurinn hefur ætíð átt hug hans og verið í
senn dægrastytting og hrein ástríða. Mér segir
svo hugur að þegar nafn Bíldudals ber á góma
í framtíðinni eigi margir eftir að tengja staðinn
við nafn Jóns Kr. Ólafssonar og félaga hans í
hljómsveitinni Facon, sem stimpluðu nafn Bíldu-
dals rækilega inn á tónlistarkortið á síðari hluta
20. aldar.
Jónatan Garðarsson
Melódíur minninganna
Hafl iði
Magnússon
alþýðulistamaður
við ritvélina
heima á Bíldudal
á árum áður.