Tíminn - 07.05.1982, Blaðsíða 2

2
Föstudagur 7. mai 1982
■ „Til þess aö koma upp refabúi meö 90 læöum, miðaö viö aö allt sé keypt nýtt og dýr keypt, þá er þaö ekki fjárfesting nema uppá 774 þúsund
krónur eins og þaö er áætlað núna.”
„Ég sé ekki að
þjóðfélagið
hafi betri
möguleika á
atvinnutæki-
færum en þeim
sem loðdýra-
ræktin býður
upp á”
vegna þess að byggingar og véla-
kost þarf að snfða að votheys-
verkun. En þar sem menn hafa
komist upp á lag með að verka
gott vothey og þaö eiga menn alls
staöarað geta, með réttum bygg-
ingum og réttum aðferðum, þá er
þetta mjög mikilvægt atriði. Ég
vil leggja áherslu á að það er
greinileg aukning og þetta er á
vissan hátt endurskipulagning,
þvi að þaðer fyrst og fremst þeg-
ar menn byggja upp, sem þeir
velja sér aðferðina og ég hygg að
það sé fyrstog fremst i votviðra-
samari landshlutum, sem vot-
heysverkunin vinnur á,skipulega.
Við hófum þetta spjall okkar á
þeim blikum sem eru á lofti og
sem ég sé ekki að verði brugðist
öðruvisi við en að það veröi sam-
dráttur i sauðfjárrækt. Það er
geysilega margt sem er erfitt aö
gera i þvi sambandi og illt að
þurfa að gera þetta. Ég vil minna
á að viö fáum ekki sama ullar-
magnið og ekki sama gærufjölda
ef við fækkum fénu. Þótt þessar
vörur gefi bændum of litið, þá
megum við ekki gleyma þvi að
þetta er mjög mikilvægt hráefni
og atvinnugjafiog tekjugjafi fyrir
þjóðfélagið. Mér finnst ekki nógu
mikil áhersla lögð á að þetta er
lang stærsti iðnaðanítflutningur
okkar, fyrir utan ál og kisilgúr.
Að þessu þarf aö huga vel. Bt og
nokkur búnaðarsambönd hafa
sérstaklega verið aö beita sér
fyrir þvi' að það yrði bætt og aukin
nýting ullarinnar á þessu ári.
Bestu atvinnu-
möguleikar í
loðdýrarækt
Það horfir þannig i þjóöfélaginu
núna að viö getum ekki átt von á
meiri sjávarafla i heild, og
markaðinn fyrir neysluvörur
landbúnaðarins getum við ekki
aukið. Það hefur lengi verið sagt
að landbúnaðurinn geti ekki tekið
við meiri vinnuafli, það verði aðr-
ar greinar að gera. Ef á nú að
draga sauðfjárframleiðsluna
mikið saman, þá veröa aðrar
greinar lika að taka við þvi'vinnu-
afli, sem þá losnar. Ég sé ekki
hvernig það gerist á næstu árum
og ég sé reyndar ekki — hvort
sem menn tala nú um stóriðju eða
smærri iðnað, stórar eða smáar
verksmiðjur hér eða þar — að
þjóðfélagið hafi betri möguleika á
atvinnutækifærum en þeim sem
loödýraræktin býður upp á núna.
Ég held að við þurfum ekki að
tala um loðdýrarækt sem land-
búnaðarmál eingöngu ef okkur
gengur þetta eins og allar likur
benda til, að koma hér upp góðri
loðdýrarækt, sem er samkeppnis-
færsem útflutningsatvinnuvegur.
Hún verður aðkeppa við loðdýra-
rækt annarra landa.
Menn tala um að markaðurinn
sé sveiflukenndur og það er rétt,
en við verðum bara að þola þær
sveiflur eins og aðrir fram-
leiðendur á þessu sviði. Og það
verður auðvitaö aö búa henni þá
möguleika.
Ég hygg núna að ef ákveðið yrði
að draga úr sauöfjárræktinni að
einhverju marki, þá ætti jafn-
framtaðákveða aðleggja stund á
loðdýrarækt, auka hana skipu-
lega i nokkuð stórum skrefum. Ég
sé ekki annað en það yröi hægt á
tveim til þrem árum að skapa
fyllilega eins mörg atvinnutæki-
færi i sveitunum, sem svarar
þvi sem menn finna út aö þurfi að
draga saman i sauðfjárræktinni.
Þetta yrði ekki ýkja dýrt. Ég
get getið þess hérna, sem raunar
hefur komið fram, að um siðustu
áramót voru starfandi 28 loðdýra-
bú ilandinu. Þar afvoru 23 refabú
eingöngu meö blárefi, tvö með
blárefi og minka og svo eru þessi
gömlu minkabú sem hafa staðið
af sér og eru búin að starfa i tiu
ár.
Fimmtíu nýir
loðdýraræktar-
bændur
Nú mun standa til að veita rúm-
lega 50 nýjum loðdýrabændum
leyfiog það eru þá íyrst og fremst
refir sem þeir gætu byrjaö með á
þessu ári, og það eru miklu fleiri
umsóknir um þetta. Þetta er
ágætt og það er hægt að gera
áætlun um stærri skref, jafnvel á
þessu ári og enn stærri skref
næsta ár, en til þess þarf ýmsa
hluti.
En áðuren ég vik að þvi langar
mig til að segja aö við þetta er
ekki stórkostleg fjárfesting og
þarsemégerbúinn að fullyrða að
viö höfum ekki i atvinnugreinum
á tslandi betri möguleika til að
skapa ný atvinnutækifæri heldur
en i loðdýrarækt, þá get ég nefnt
að til þess að koma upp refabúi
með 90 læðum, miðað við að allt
sé byggt nýtt og dýr keypt, þá er
1 það ekki fjárfesting nema uppá
774 þúsund krónur, eins og það er
áætlað núna. Ég nefni 90 læður
vegna þess að það svarar til visi-
tölubúsins aö framleiðsluverð-
mæti.
Hinsvegar er ársverkið i refa-
rækt um 150 refalæður. Það er
talið núna að það kosti nú um
8.600 krónur á læðuna að kom upp
refabúi og um 2 400 á minka-
læðuna að koma upp minkabúi.
Þetta er miðað við allan stofn-
kostnað og nýjar byggingar.
Eí við tökum sem dæmi 360 at-
vinnutækifæri — ætli það þætti
ekki nokkuð góö verksmiðja — þá
erþaðekki fjárfesting nema uppá
278 milljónir, ef ég hef reiknað
rétt. Ég hygg að flest þessi
iðnaðartækifæri, a.m.k. i þvi' sem
kallaður er orkufrekur iðnaður
eða stóriðja, séu mörgum sinnum
dýrari en hvert atvinnutækifæri
þarna, og jafnvel þótt farið væri
upp í stóru búin með 150 refa-
læður eða igildi þess i minka-
læðum.
Hvað þarf að
gera fyrir loð-
dýraræktina?
En hvað þarf að gera fyrir
þessa loðdýrarækt? Þaö er auð-j
vitað heilmikið, vegna þess að
þetta er nýr atvinnuvegur og við
þurfum að afla okkur þekkingar.
Þaöþarf aðkoma upp kennslu við
bændaskólana, og það er nú raun-
ar hafið, en þar þarf að koma upp
kennslubúum og það er i undir-
búningi. Það þarf töluverða al-
menna fræðslu og við hér hjá Bt
erum að reyna að koma út
fræðsluefni um þetta. Þetta þarf
að vera fræðsla á mörgum
sviðum, allt frá þvi hvernig á að
koma upp fóðurstöðvum þvi þeim
þarf að koma upp á félagslegum
grundvelli.það þarf leiðbeiningar
um val á fóðurefnum, blöndun
þeirra og fóðrunina. Og það þarf
eftirlit með þessum fóður-
stöðvum. Þarna vantar okkur
þekkingu og starfskrafta. Við höf-
um einn ráðunaut starfandi núna
og hann sér alls ekki fram úr
verkefnum sinum, það má næst-
um segja að þaö séu biðraðir við
simann og skrifstofuna hans. Við
þurfum að fá nokkra peninga i
aukna ráðunautaþjónustu. Það
eru raunverulega smámunir á
móti öllu hinu. Það væri algjör-
lega óforsvaranlegt að koma
þessum atvinnuvegi af stað án
þess að hafa þennan grunn þekk-
ingar. Ég veit að það er góður
skilningur á þessu i Land-
búnaðarráðuneytinu og hygg að
þetta verði gert.
Ég get getið þess hér að i
siðustu viku var námskeiö á Hól-
um i Hjaltadal fyrir héraðsráðu-
nautana þar sem kom einn frá
hverju búnaðarsambandi. Þeir
sem ætla að leiðbeina i loðdýra-
rækt, en þeir verða auðvitað ekki
sérhæfðir i þvi á einu námskeiði.
En þetta er til að skapa vissa
grun dvallarþekki ngu.
Annan refastofn
Við höfum hér einn refastofn og
þurfum aö flytja inn annan ef við
ætlum aö gera alvöru átak til að
láta þetta taka við og mæta sam-
drætti i sveitunum. Það hefur
komið fram að minkastoíninn,
sem hér er aðallega, hann er
sýktur af veirusjúkdómi sem
dregur mjög úr frjósemi og einnig
vexti. Loðdýrabændur hafa farið
fram á að fluttur verði inn nýr
ósýktur stofn af minkum, með
skipulögðum hastti. Mér skilst að
Danir hafi unnið svo vel i þessu
undanfarin ár, að það muni vera
hægt að fá frá þeim ósýktan stofn.
Til þess þarf nokkurn stuðning og
ég hygg að einnig á þessu sé
skilningur i Landbúnaðarráðu-
neytinu og ég vona að þetta verði
gert á þessu ári. Þetta er mikil-
vægt, vegna þess að minkarækt
er á vissan hátt öruggari atvinnu-
grein heldur en refaræktin aö þvi
er Danir segja, þar er minni,
sveiflur. En núna er verð á refa-
skinnum ágætt. Þannig er öryggi
i að vera með hvorutveggja, ref
og mink.
Loddýraræktin
fjölskyldu-
búskapur
Ég vil svo geta þess, að það eru
samdóma ráðleggingar frá
Norðurlöndum, að loðdýraræktin
eigi að vera fjölskyldubúskapur,
alveg þvert ofan i það sem menn
héldu hér fyrir rúmlega tiu árum,
þegar varverið að hefja þetta. Þá
stóð það i lögum að þetta ætti að
vera stórbúskapur. Ég held að
þetta eigi ekki að vera eina bú-
greinin, hún á að vera með hinum
hefðbundnu búgreinum. Þess
vegna er talað um tiltölulega smá
bú.
Afurðaverðið fer eftir gæðum
vörunnar i' þessari búgrein og á
siðasta uppboði i Danmörku kom
þaö glöggt fram að það voru
skinnin frá smáu framleiðendun-
um, sem passa sina framleiðslu
vel, sem seljast best. Stóru fram-
leiöendumir eru ekki með jafn
gott verð á sinum skinnum.
Ég hygg að svo sé um alla okk-
ar atvinnuvegi að það sé bundin i
þeim nokkur áhætta og svo er
vissulega um loðdýraræktina en
ég hef trú á henni og ég sé ekki
önnur atvinnutækifæri vænlegri,
eins og ég er nú búinn að marg
segja.
Skipuleggja þarf
fóðurnýtingu
Enn eitt vil ég segja i sambandi
viö loðdýraræktina, vegna þess
að um það var ályktað á búnaðar-
þingi, en það er það að henni þarf
að búa skilyrði eins og sam-
keppnisatvinnuvegi. Hún þarf að
búa við bestu skilyrði með hvers-
konar gjöld á vörum til stofn-
kostnaðar og rekstrarvörum.
Þetta er i athugun og ég er bjart-
sýnn á lyktir þess.
En eitt þarf að gera. Það þarf
að skipuleggja alla fóðurnýtingu
og það þyrfti raunverulega að
semja um fóðurverð við fram-
leiðendur, annars vegar slátur-
leyfishafana og hins vegar fisk-
vinnslu fyrirtækin. Um þetta
verða aö vera verðsamningar
eins og hvað annað svo menn fari
ekki að hlaupa með verðið upp
þegar þeir eygja nýja möguleika
á aukinni sölu.
Ég vil svo taka fram, að það er
mjög gott samstarf milli okkar
hér I Búnaðarfélaginu, Stéttar-
sambandinu og Framleiðsluráði,
Landbúnaðarráðuneytinu og
Sambandi loðdýrabænda um
framvindu þessara mála og að
sjálfsögðu erum viö i góðu sam-
bandi við yfirdýralækni. Þannig
verða þessi mál lilca að vinnast.
Einnig hafa mörg kaupfélög og
StS sýnt áhuga á að styðja við
bakið á þessu og það er mikil-
vægt.”
Nýsjálenska
kindakjötid
ódýrara
— Mig langar nú til að spyrja
þig um hvað hafi verið gert til að
afla markaða fyrir kindakjöt, er-
lendis?
„Ýmis sölustarfsem i og
markaðskönnun fer alltaf fram á
vegum Landbúnaðarráðuneytis-
ins og á þess vegum starfa
markaðsnefnd og sama er aö
segja um búvörudeild StS sem
hefur selt kjötið. Menn mega ekki
halda að ekki sé fylgst með mörk-
uöum erlendis og reynt að selja.”
— A hverju strandar að afla
þessari framleiðslu markaða?
„Það strandar einfaldlega á
verðinu. Og ef við spyrjum hvers
vegna við fáum ekki það verð sem
við þurfum, þá er það fyrst að við
erum aö selja i löndum, þar sem
ekki er skortur á þessum vörum.
En það sem skapar verðið á
dilkakjöti er Nýsjálenska kjötið
og það er framleitt ódýrara
heldur en það islenska.
Hins vegar standa islenskir
bændur i fremstu röö, hvaö fram-
leiðni snertir, bænda hér i okkar
nágrannalöndum, ég þori aö full-
yrða það, en viþ getum ekki keppt
við bændur i Nýja Sjálandi,
Ástraliu eða Argentinu.1'
— Getum við ekki íramleitt
kjötið ódýrar en viö gerum?
„Jú, það væri hægt aö fram-
leiða ódýrar og þaö mætti kannski
lækka sláturkostnaö, aö ein-
hverju marki. En meginmáliö er
að við getum ekki selt i grann-
löndum okkar vegna þess aö þar
eru svo miklir lramleiöslustyrkir
eða niðurgreiðslur. tslenskir
bændur værutiiminsæiir meö þaö
verð sem norskir bændur fá fyrir
sitt kjöt, eða breskir bændur.
— Yröi þaötil lækkunar á veröi
á landbúnaðarafuröum ef tslend-
ingar framleiddu meira af fóðri
sjálfir?
„Sérstaklega yröi það til þess
að bændur fengju meira i sinn
hlut. Þvi má ekki gleyma að við
höfum alltaf veriö aö gera fram-
leiðsluna ódýrari og viö höldum
þvi áfram.”
— Margir, einkum neytendur,
telja að tilkostnaöur viö búin sé
allt of mikill og benda þá á mikil
og fjölbreytt vélakaup og stuttan
vinnslutima á vélunum á hverju
ári. Jafnvel er sagt að bændur
verði stöðugt aö kaupa nýjar vél-
ar til að fela hagnaðinn af búinu.
Hvað er hæft i þessu?
„Of mikil fjárfesting i vélum er
auðvitað hugsanleg. Til aö gera
sér grein fyrir þvi veröur aö gera
hagfræðilegar athuganir. Ég álit
þó að bændur ákveði vélakaup sin
af hyggindum, en tel vist aö með
meirayfirliti mætti gera sér betri
grein fyrir þessu. Þess má svo
geta að bændur verða að bjarga
óhemju miklum verömætum á
stuttum tima á slætti og þá getur
haft úrslitaþýðingu hvort bóndinn
hefur vélar til að anna heyskapn-
um.”
Þarf að endur-
vinna túnin
— Hvað liður athugunum á aö
þurrka hey með heitum blæstri i
hlöðum?
„Ég held að engum detti i hug
núna að kaupa innflutta orku til
að þurrka hey, til þess er hún allt
of dýr. Hins vegar eru á sumum
svæðum komnar hitaveitur um
sveitir og þar er alveg sjálísagt
að nota þaö til aö hita blásturinn
og þá verkast gott fóöur, á þvi er
enginn vafi.”
— Er hægt aö byggja heyskap-
inn að öllu leyti á slikri þurrkun?
„Ég hygg aö þaö væri ekki hag-
kvæmt, heldur borgi sig betur aö
þurrka að einhverju leyti á vell-
inum.
Varðandi fóðuröflunina virðist
ráðunautum að nokkuö hafi hrak-
að með sláttutimann. Það er það
sem hvað mest þarf aö brýna
fyrir bændum, þaö er að slá ekki
of seint og láta grasið ekki spretta
úr sér. Það er sama hversu góö
verkunin er ef of seint er slegiö,
þá fæst ekki gott fóöur.
Það er lika staöreynd aö túnin
ganga úr sér og þaö þarl að
endurvinna þau. Þaö kemur kal
og lélegri fóðurgrös koma i túnin.
— Hvenær er besti sláttutim-
inn?
„Hann er á ákveönu, réttu
þroskastigi grasanna. Það er á
milli þess sem þau skriða og
blómstra, fyrir ilestar grasteg-
undir. En grastegundir eru nokk-
uð mismunandi meö þaö hvaö
þær þola að standa eítir aö þær
skriða, án þess aö tapa fóöurgild-
inu.”
Þegar hér er komiö þykir
blaðamanni að nægilega hafi ver-
ið rabbað og gerir sig liklegan til
að slita talinu. En Jónas vill að
lokum koma fleira á iramfæri.
„Þótt ég hafi talaö um loödyra-
ræktina, sem hlut sem gæti tekiö
við og skapað atvinnutækifæri i
sveitum, þá má ekki gleyma öör-
um búgreinum eins og æöarrækt,
fiskirækt og ég vil nelna sérstak-
lega nýtingu á silungi og
markaðsfærsla á honum. Þaö
kemur i ljós þegar farið er að
athuga þetta að þaö er markaður
fyrir silung en vötnin eru vannýtt.
Ég vil vekja sérstaka athygli á aö
i silungsvötnunum eru fólgin
geysileg verðmæti. Svo er reka-
viðurinn og íleira og fleira og þaö
er örugglega þjóðhagslega rétt að
nýta þessi verðmæti”, sagöi
Jónas Jónsson búnaðarmála-
stjóri.
SV