Tíminn - 13.05.1982, Blaðsíða 12

Fimmtudagur 13. mai 1982
12____________
heimilistímirm
umsjón: B.St. og K.L.
■ Fasta er aðferð til þess að aðstoða likamann við
að hjálpa sér sjálfur. Hún leysir úr læðingi orku sem
undir venjulegum kringumstæðum fer i að melta
fæðuna, og breytir henn i auðfengna orku sem má
nota til annarra nota. Þegar við verðum veik, miss-
um við matarlystina vegna þess að likaminn þarfn-
ast allrar þeirrar orku sem fyrir hendi er, til að
endurheimta heilsuna. Fasta merkir einungis að
nærast á fljótandi fæði, ekki svelti.
koma skal. Það þarf eiginlega að
segja honum, að bráðum verði
hann að fara og venjast þvi að
fasta og fá enga fasta fæðu.
Sfðustu 3 dagana er heppilegt að
nærast eingöngu á grænmeti og
ávöxtum. Drekkið stórt vatnsglas
kvölds og morgna og horfið björt-
um augum á tilveruna.
Þetta gerist
i likamanum
Máðurinn er vanafastur og
likaminn fer eftir þeim reglum
sem eru nauðsynlegar til að halda
honum við og að liðanin verði sem
best. Blóðrásin eykst i mismun-
andi likamshlutum á hinum ýmsu
timum sólarhringsins, eftir þvi
hvar hennar er mest þörf. Eftir
þunga máltið streymir blóðið frá
heilanum að maganum. Þá lang-
ar okkur helst til aö fá okkur smá-
blund. Þegar maturinn er meltur,
leitar hann út i smáþarmana og
Fasta
Hverjir mega fasta?
Allir, sem hraustir eru geta
fastað. Þeir, sem vilja grennast,
geta byrjað á þvi að fasta. Þegar
fastað er, dregst maginn saman
og þvi fær fólk fyrr þá tilfinningu,
að það sé mett.
Það er visindalega sannað að
vanliðan og ýmsir kvillar geta
horfið við föstu en rétt er aö fast-
an sé haldin i samráði við lækni.
Þegar hafa margir læknar kynnt
sér ýmsar aðferöir við föstu, sem
þeir eru reiðubúnir að gefa meö-
mæli sin. Séuð þið i vafa um eitt-
hvað i sambandi við föstuna ættuö
þið að hafa samband við lækni.
Þessir mega
ekki fasta
Fólk haldið krabbameini,
truflunum á starfsemi skjald-
kirtils, hjartasjúkdómum, nýrna-
sjúkdómum, taugasjúkdómum,
Þannig föstum
við heimafyrir
Morgunverður:
1 glas plómusaft (1/2 glas safi 1/2
glas vatn). 1 bolli jurtate, gert
sætt meö hunangi.
Hádegisverður:
1 glas grænmetiskraftur, bragð-
bætt með sellerisafa eða súrkáls-
safa. 1 bolli jurtate með hunangi.
Kvöldverður:
1 glas grænmetiskraftur, bragð-
bætt með grænmetiskokkteil.
Milli máia:
Milli mála má drekka kirsuberja-
saft eða eplasafa eftir smekk (1/2
glas saft, 1/2 glas safi).
Drekkið gjarna sódavatn eða
vatn úr krananum. Likaminn
þarfnast 2-3 litra af vökva á dag.
Drekkið ekki meira en 5 litra á
dag.
X Ef meltingarstarfsemin fer úr
skorðum, er gott að drekka
plómusaft á kvöldin líka.
X Hreyfing og hvild eru mikil-
væg á föstutimanum. Reynið ekki
óhæfilega mikið á likamann en þó
eitthvað á hverjum degi.
X Gufubað og sund krefst meiri
vökvaöflunar. Drekkið áður en
þið farið i gufubaðið.
X Þriðji dagur föstunnar er
erfiður. Höfuðverkur og ógleði á
ekki að vekja neinn óróa, það er
alveg eðlilegt.
Hvernig er
föstunni hætt?
Þar gildir gullin regla — þvi
lengur, sem fastað hefur verið,
þvi hægara og varlegar verður að
hætta. Gott er að fylgja þeirri
reglu að láta liða minnst jafn-
langan tima og fastan stóð áður
en farið er að borða jafnmikið og
tjKjgT'
■ Fasta merkir einungis aðnærast á fljótandi fæði, ekki svelti.
er hreingerning á líkamanum
blóðsjúkdómum og sykursýki má
ekki fasta. Sá sem haldinn er van-
máttartilfinningu eða er áhuga-
laus um fösluna ætti að láta hana
vera. Það hefur litið upp á sig að
taka til við föstu bara af þvi að
einhver annar hefur talið þig á að
taka hana upp. Þá er betra að
biða þar til áhugi og forvitni
hvetja til aðgerða.
Hvenær á að fasta?
Margir halda þvi fram að best
sé að fasta um vorjafndægur. En
engar sannanir hafa fundist fyrir
þvi, að sá árstimi sé árangursrik-
ari en annar. Þá eru þeir til, sem
halda þvi fram, að best sé að
fasta undir nýju tungli og enn
aðrirstanda á þvi fastar en fótun-
um, að eini rétti timinn til föstu
sé, þegar hlýtt er i veðri. En
mikilvægast er, að þeim, sem
ætlar sér að fasta, finnist rétti
timinn kominn hvenær svo sem
hann er!
Þannig fer fastan fram
Hinar ýmsu aðferðir til föstu
eru yfirleitt mjög svipaðar. Sam-
kvæmt þeim á aö neyta 2-3 litra af
vökva á dag. Er þar um að ræða
saft, ávaxtasafa, jurtate og græn-
metissúpur. Drykkirnir skulu
vera lausir við aöskotaefni og
gerðir úr bestu hráefnum. Best er
að pressa sjálfur safann úr ávöxt-
unum og nota nýtt grænmeti.
Drykkirnir eiga að vera volgir
eða heitir og boröaðir með skeið.
Neytið þeirra í smá skömmtum
og gefið ykkur góöan tima. Gerið
þá eins lystilega og mögulegt er
og notiö kryddjurtir. Haldið i við
ykkur með salt. Jurtate má gera
sætt meö þvi aö hræra hunangi út
i, það heldur blóðsykrinum hæfi-
legum og kemur i veg fyrir að
blóöþrýstingurinn lækki svo mik-
iðað svimi geri vart við sig. Mjög
gott er að fá sér mikla hreyfingu
og hreint loft á meðan á föstunni
stendur. Það kann að vera, að
nauösynlegt sé að klæða sig sér-
lega vel, þar sem fólk getur orðið
kulsælla á meðan það fastar.
Þannig er
fastan undirbúin
Ekki siðar en viku áður en fast-
an sjálf hefst, þarf að fara að
undirbúa likamann undir það sem
þaðan dreifist hann út i vefina.
Þetta verkefni sér blóðrásin lika
um. A meðan likaminn sefur
hamast lifrin við að hreinsa vef-
ina með hjálp blóðsins.
Ef likaminn fær enga fasta
fæðu má nota alla þá orku sem i
þetta fer til annars.
Föstudrykkirnir innihalda ekki
nema litinn hluta þess hitaein-
ingafjölda sem likaminn notar.
Þá snýr sú likamsstarfsemi, sem
áður snerist um að koma fæðu-
efnunum frá smáþörmunum út i
likamann sér að fitufrumunum,
þar sem safnast hefur saman
nokkurs konar forðabúr til magr-
ari tima.
Frumuskiptingin i likamanum
hættir ekki á meðan fastað er.
Hún kann einmitt að aukast
vegna þeirrar aukahreyfingar
sem föstunni fylgir. Til að nýjar
frumur geti myndast, þarf snefil-
efni, steinefni, fjörefni, aminó-
sýrur og ofurlitla fitu. Rétt
blandaðir föstudrykkir eru nægi-
lega auðugir að 3 fyrstnefndu efn-
unum. En það sem á vantar,
verður að sækja i forðabúr
likamans.
1 fituvefunum er að finna þær
birgðir af úrgangi sem lifrin hef-
ur ekki haft undan að losa sig við.
Engar visindalegar sannanir
hafa fundist fyrir þvi, að þessi úr-
gangur hverfi úr likamanum viö
föstu.
Með einföldum rannsóknum er
hægt að ganga úr skugga um, að
fasta hafi jákvæð áhrif á eftirfar-
andi: Kólesterolinnihald blóðsins
verður eðlilegra, blóðfita minnk-
ar, umframmagn þvagsýru
hverfur, hækkaður blóðþrýsting-
ur verður eðlilegur, blóðið verður
heilbrigðará, geta vefanna til að
taka til sin sýru eykst.
Fastan hefur sem sagt góð áhrif
á starfsemi likamans, svo
framarlega sem farið er rétt að.
Allt sem hefur góð áhrif á
likamann, eykur mátt hans til að
lækna sig sjálfur. Og það er sjálf-
sagt að nýta þá möguleika, sem
maður hefur til að gera sjálfum
sér gott og vera góður við sjálfan
sig, ekki sist á þeim tima, sem
fastað er!
Svona má búast
við að manni líði
Sagt er, að manni liði illa
nokkra fyrstu daga föstunnar.
Það gerist ekki alltaf, en ef svo
fer er það ekkert óeðlilegt. Það
lagast fljótt ef lagst er fyrir smá-
stund eða farið i röska gönguferð i
hreinu lofti.
Fráhvarfseinkenni gera lika oft
vart við sig hjá þeim, sem eru að
leggja niður kaffidrykkju eða
reykingar.
Duldir kvillar og sjúkdómar
geta gert vart við sig i upphafi
föstunnar. Þá er kannski græn-
metissúpa ólystileg, en þá er hægt
að skipta yfir i ávaxtasafa eða
sódavatn.
Þegar likaminn gefur til kynna
löngun i sætindi er i rauninni um
neyðaróp að ræða. Þá vantar eitt-
hvert eða einhver þeirra efna,
sem likaminn er byggður úr, s.s.
snefilefni, steinefni ,bætiefni, en
áreiðanlega ekki sætindi. Fái
likaminn vænan skammt af þess-
um efnum, hverfur þessi löngun.
Það er gott ráð að taka aukastein-
efni á meðan á föstunni stendur.
Fyrir kemur að skán myndist á
tungunni. Hún getur verið óþægi-
leg, en er hættulaus með öllu. Þið
skuluð ekki tyggja tyggigúmmi.
Of mikið munnvatnsrennsli getur
vakið hungurtilfinningu. Ef
bragðið er of óþægilegt, er best að
láta mentóltöflu eða hálstöflu
renna á tungunni.
Meltingin verður að
vera i góðu lagi
Meltingarstarfsemin verður að
vera i góðu lagi á meðan fastaö
er. Mild hægðameðul eða jurtate
geta stuðlað að þvi. Aðalatriðið
er, að það verði ein hreinsun á
dag, jafnvel þó að fastan standi
yfir um lengri tima.
Hve lengi skal
fastan standa?
7-12 daga fasta fyrir þann sem
fastar i fyrsta sinn er hæfileg.
Það getur verið svolitið brösótt að
stunda vinnu á föstutimanum, en
hefur þann kost að dreifa hugan-
um, sem ekki er sifellt bundinn
við föstuna. En erfiðisvinna og
fasta fara ekki saman. Þurfi að
stunda vinnu á föstutimanum er
heppilegtaðhefja föstuna á föstu-
degi. Fylgi ógleði eða höfuðverk-
ur i upphafi föstunnar verður það
á laugardegi eða sunnudegi en er
afstaðiö á mánudeginum.
Ef fastað er i fyrsta sinn og það
á eigin spýtur er réttara að gera
hlé á föstunni að 14 dögum liðn-
um. Þá kemur yfir velliðunar- og
léttleikatilfinning. Og það er eng-
inn vandi að glaðvakna á morgn-
ana! Orkan hefur ekki glatast á
föstutimanum.
Hve oft er
óhætt að fasta?
Þeim, sem liður vel á föstu-
timanum, dettur aldrei i hug að
spyrja þessarar spurningar.
Likaminn sjálfur lætur vita. Það
myndast þörf fyrir að fasta
a.m.k. einu sinni á ári. Það er
helst eins og vorið sé ekki komið,
fyrr en farið hefur fram róttæk
vorhreingerning á likamanum.
Reyndar getur þessi hrein-
gerningarþörf alveg eins sagt til
sin á haustin og er ekkert þvi til
fyrirstöðu fyrir hrausta
manneskju að fasta tvisvar á ári.
Unglingar á táningsaldri þola vel
7 daga föstu og aldrað fólk lika
svo framarlega sem hjartað er
hraust.
Lifnaðarhættir
eftir föstu
Likamsstarfsemin fer fram að
eigin hætti en við getum þó sjálf
lagt okkar til málanna með vali á
mat og drykk, þvi andrúmslofti
sem við öndum að okkur og hrær-
umst i.
Fyrir mörgum sem hafa fastað
fer svo, að þeir umbreyta alger-
lega sinum matarvenjum. Þeir
neyta meira ávaxta og græn-
metis, jurtaolia er auðmeltari en
mettuð fita. Gróft brauð er
næringarrikt og gott fyrir
meltinguna.
Það er auðveldara að halda sig
að „grænu linunni” á sumrin,
þegar nægt úrval er af vitamin-
auðugu grænmeti.
Við föstuna kynnist fólk betur
likama sinum og starfsemi hans.
Hvaö varðar gott heilsufar berum
við sjálf stærsta hluta ábyrgðar-
innar. Ef tekist hefur að læra að
hlusta á aðvörunarmerki
likamans er oft hægt að gripa til
varúðarráðstafana og koma i veg
fyrir að sjúkdómur nái að gripa
um sig.
fyrir föstuna. Þetta á ekki sist við
um þá, sem eru i grenningu eða
ekki alveg hraustir. Tyggið vel!
1. dagur:
Morgunverður:
3 plómur eða sveskjur og föstu-
drykkurinn. Te.
Hádegisverður:
Ein meðalstór eða tvær litlar
kartöflur, eða kartöflustappa
með „grænni” undanrennusósu
(hökkuð persilja). Ein skeið
grænmeti, sem lagt hefur verið i
mysu, ein teskeið kotasæla og
föstudrykkurinn.
Kvöldverður:
Það sama og I hádegisverð eða
þunn súpa eða glas af undanrennu
eða léttmjólk, þar að auki föstu-
drykkurinn.
2. dagur:
Morgunverður:
Undanrenna, ein msk. morgun-
verðarkorn, 3 plómur eða sveskj-
ur föstudrykkurinn.
Hádegisverður:
Sama og daginn áður en aukið
kotasæluskammtinn og bætið við
salatblaði. Föstudrykkurinn.
Kvöldverður:
Sama og um hádegiö. Föstu-
drykkurinn.
3. dagur:
Allar máltiðir:
Borðið það sama og á öðrum degi
en aukið skammtana litillega.
Bætið við svolitlum tómati, fint
rifnum gulrótum eða öðru mildu
grænmeti i aðalmáltiöina og við
morgunverðinn rúsinum, sem
lagðar hafa verið i bleyti. Enn
skuluð þið forðast mjólk. En
drekkið gjarnan jurtate á milli
mála.
4. dagur:
Allar máitiðir:
Borðið það sama og á þriðja degi
og aukið enn ofurlitið skammt-
ana. Hafið „gullnu regluna” hug-
fasta.
Að lokum skal þess getið að um
árabil hefur á Heilsuhæli
Náttúrulækningafélagsins i
Hveragerði verið svokallað
glasafæði fyrir þá sjúklinga sem
það þykir henta og byggist það á
sömu forsendum og sú fasta sem
lýst er hér að framan. Það er allt
grænmeti tilreitt á staðnum og
mikið notast við soðið sem af þvi
kemur.