Tíminn - 19.05.1982, Blaðsíða 14

14
Miövikudagur 19. mai 1982
minning
Guðmundur Guðmundsson,
■ Hinn 10. mai s.l. andaöist á
Lands pitalanum Guömundur
Guðmundsson bóndi á Efri-Bril i
Grimsnesi á 84. aldursári, en
hann var fæddur 3. október 1898.
Með honum er horfinn bænda-
höfðingi og samvinnufrömuður,
sem fáum mun gleymast er ein-
hver kynni höfðu af honum.
Guðmundur átti viö vanheilsu að
búa siðasta áratug ævinnar og
dvaldi oft á Vifilsstöðum.
Guðmundur fæddist og ólst upp
áEfri-Brú, en þar bjuggu foreldr-
ar hans lengi. Þau voru: Guð-
mundur ögmundsson frá Odd-
geirshólum i' Flóa, Þorkelssonar
bónda að Heiðarbæ i Þingvalla-
sveit og siðar á Litlu-Reykjum i
Hraungeröishreppi, Loftssonar i
Heiðarbæ, Þorvaldssonar i
Heiðarbæ, Eirikssonar á Kringlu
i Grimsnesi, Loftssonar á Minna-
Mosfelli, Eirikssonar og siöari
kona Guðmundar* Steinunn Þor-
steinsdóttir hreppsstj. á
Drumboddsstööum i Biskups-
tungum, Tómassonar bónda I
Auðsholti, Halldórssonar, en kona
Þorsteins var Sigrföur Knútsdótt-
ir bónda á Drumboddsstööum,
Björnssonar, Högnasonar lög-
réttumanns á Laugarvatni,
Björnssonar prests á Snæfoks-
stööum er fór að leita Þórisdals.
Hjá foreldrum Guömundar
mun hafa verið mjög traust og
þjóðlegt heimili, og fornar
dyggðir i heiðri haföar. Faðir
hans var tvigiftur og missti fyrri
konu sina. Atti hann 4 börn frá þvi
hjónabandi en með Steinunni
siðari konu sinni átti hann tvo
syni og voru það þeir Guðmund-
ur, sem hér er minnst og Tómas,
hið ástsæla þjóöskáld okkar ts-
lendinga.
GIRÐINGARHLIÐ
Bændur og
sumarbústaða-
eigendur:
Útvegum allar stærðir og
gerðir af stöðluðum
galvaniseruðu m járnrimla-
hliðum frá HERAS i Hol-
landi. M.a. fyrir sveitabýli
og sumarbiistaði.
Fyrsta flokks vara á mjög
hagstæðu veröi. Hafiö sam-
band og fáiö sendar upplýs-
ingar.
Umboðsaðilar
á íslandi
Hagvís
Box 85, Garðabæ
sími41068.
Efri-Brú
Guðmundur á Brú eins og hann
var nefndur oftast ólst upp við
þjóðlega heimilishætti eins og
þeir geröust bestir á hans upp-
vaxtarárum, meðal annars ljóða
og sagna lestur á kvöldvökum og
við öll hin’fjölþættu störf og leiki
sveitadrengsins, þar sem starfið
er leikur og leikurinn starf, svo
samofið er þetta i sambúöinni við
dýrin, landið og lifið i hinni
frjálsu náttúru. Hann varð
snemma læs og skrifandi og gekk
vel nám sitt i barnaskólanum á
Borg. Heimanám og hollur
barnaskóli varð að duga Guð-
mundi og það gat enginn annaö
merkt af máli og almennri þekk-
ingu hans, en þar færi vel
menntaður maður. Og þegar á
hann hlóöust mörg og vandasöm
trúnaðarstörf þá leysti hann þau
af hendi meö öryggi og lipurð og
menn fundu, aö hverju máli var
vel borgiö í hans höndum.
Frá unga aldri haföi Guð-
mundur starfað i ungmennafélagi
sveitar sinnar og hlotið þar
félagslegan þroska og þjálfun.
Fékk hann snemma mikinn
áhuga fyrir almennum umbótum
og að efla hagsæld fólksins i land-
inu. Honum var ekki nóg að búa
sjálfur við allgóö lifskjör, hann
vildi,að allir aðrir fengju að njóta
sem bestra ávaxta af lifsstarfi
sinu. Til þess að ná þvi marki
taldi hann samvinnustefnuna visa
bestveginn og þeirri stefnu og öll-
um samvinnusamtökum var hann
jafnan reiðubúinn að leggja lið.
Honum voru lika falin mikil
trúnaðarstörf á þeim vettvangi.
Hann var fast að hálfri öld
deildarstjóri fyrir sina stóru sveit
i Sláturfélagi Suðurlands. Frá
1938 og til 1969 átti hann sæti i
stjórn Kaupfélags Arnesinga og
árið 1961 var hann kosinn i stjórn
Samb. isl. samvinnufélaga, en
baðst þar undan endurkjöri 1968.
Hann var lengi endurskoöandi
ræktunarsambandsins Ketilbjörn
og þar á eftir formaöur þess I 15
ár. 1 stjórn Búnaðarfélags Grims-
neshrepps i 20 ár og 24 ár óslitið i
hreppsnefnd. 1 skólanefnd barna-
skólans á Ljósafossi frá stofnun
hans til 1971. A bak við þessa upp-
talningu sem þó er ekki tæmandi
liggur mikil starfssaga og marg-
ar munu þær stundir, sem teknar
voru af hvildar- og svefntima til
þessara verka.
Sveitungar Guömundar sýndu
honum þann sóma i þakklætis-
skyni fyrir hin miklu og óeigin-
gjörnu störf hans að hann var
kjörinn heiöursborgari Grims-
neshrepps þegar hann varð átt-
ræður 3. október 1978. Haföi að-
eins einn maður þar i sveit hlotið
slikan sóma á undan honum.
Haustið 1952 þegar fluttur var
nýr fjárstofn norðan úr Suður-
Þingeyjarsýslu á fjárskipta-
svæöið hér sunnan lands var Guö-
mundur i fjárskiptanefndinni og
af henni faliö það vandasama
verk, að hafa meö höndum stjórn
fjárflutninganna. Dvaldi hann þá
á Akureyri og stýröi verkinu
þaðan með mjög góðum árangri.
Reyndi þá bæði á lipurð hans og
festu, sem hann hafði til aö bera i
rikum mæli og beitti jafnan öllum
til heilla.
Guðmundur var alla tið ein-
dreginn stuöningsmaöur Fram-
sóknarflokksins og langa tiö einn
af helstu forystumönnum flokks-
ins hér i Arnessýslu.Tók hann
jafnan mikinn þátt i starfi Fram-
sóknarfélags Arnesinga og var
lengi i stjórn þess, oftast ritari.
Bera fundargeröabækur félagsins
vitni um hina fögru rithönd,
glögga eftirtekt og góðan stil,
enda var hann talinn framúrskar-
andi snjall fundarritari. Guö-
mundur tók oft til máls og lét
skoöanir si'nar i ljósi á fundum.
Var hann mjög vel talandi, málið
hreint ogfagurt. Hann áttimanna
best með að rekja i sundur flókin
mál gera þau einföld og skiljan-
leg. Ræöur hans voru jafnan
áreitnislausar i garö annarra
manna, en fast hélt hann á
skoðunum slnum og lét diki
hrekjast frá þvi', sem hann taldi
satt og rétt. Hann var i eðli sinu
hlédrægur maður, en vegna
áhuga og þegnskapar lét hann
ekki standa á sér til átaka þegar
eftir þátttöku hans var leitaö.
Vorið 1959 skipaði Guðmundur
annað sætið á framboðslista
Framsóknarmanna í Arnessýslu
við Alþingiskosningarnar sem þá
fóru fram. Kosningar þessar
snerust að mestu um nýja og
mjög róttæka kjördæmaskipan i
landinu. Var þetta mjög hörð
kosningabarátta. Fór Guðmund-
ur þá með þeim er þetta ritar á
flesta framboðsfundi hér i sýsl-
unni. Tók hann þátt i ræðuhöldum
og deilum þeim er frambjóðendur
háðu og var að venju traustur
fulltrúi síns flokks, enda hafði
hann alltaf mjög góða yfirsýn um
landsmálin. En hvernig bóndi var
þá þessi félagshyggjumaður sem
svo miklu fórnaöi af tima sfnum
fyrir samfélagið? Þaö mun allra
manna mál sem til þekktu, að
hann hafi veriö einn hinn besti
bóndi hér í sýslu alla sina bú-
skapartfð, sem stóö fast að hálfri
öld.
Hann hóf búskapinn 1924. Var
hann þá 25 ára gamall og hafði
veriö vinnumaður föður sins.
Hann átti þá ekki aðrar eignir en
18 ær og 1 hest. Hann keypti af
föður sinum 6 kýr og 120 ær og svo
þau áhöld sem þá þurfti til bú-
skapar en vélar voru þá ekki
komnar til sögu I landbúnaði.
Fyrir þetta þurfti hann að borga
3000 krónur og þær fékk hann að
láni. Var þetta allmikið fé þá að
flestra dómi.
Fyrstu 6 búskaparárin bjó Guð-
mundur ókvæntur, en 21. júni 1930
giftist hann Arnheiði Böðvars-
dóttur hreppsstjóra á Laugar-
vatni og Ingunnar Eyjólfsdóttur
konu hans. Arnheiður ólst upp i
stórum systkinahópi á hinu þjóð-
kunna Laugarvatnsheimili og
naut venjulegrarkennslu i barna-
skóla þar I sveit, seinna dvaldi
hún einn vetur i Reykjavlk og
sótti námskeið i hannyröum og
handavinnu. Þetta nám, þó ekki
væri lengra,leiddi til þess að Arn-
heiður varð fyrsti handavinnu-
kennari stúlkna á Laugarvatns-
skólanum fyrsta vetur hans.
Nokkru siðar sigldi Arnheiður til
Þýskalands og dvaldi þar i 9
mánuði við nám og störf á skóla
fyrir stúlkur. Þessi námsferð
Arnheiðar varö hin mesta heilla-
ferð, vikkaði sjóndeildarhring
hennar og veitti henni þekkingu,
sem slðar kom að góðu gagni i
húsmóðurstarfi hennar á stóru og
gestkvæmu heimili eins ogjafnan
hefúr verið hjá þeim hjónum á
Efri-Brú þar sem fólk af öllum
stéttum bæði innlent og erlent
hefur oft aö garöi boriö.
Eins og alltaf verður þegar góð
kona kemur á heimili þá efldist
Efri-Brúar heimiliö við þaö, að
GuömundurkvæntistDg honum óx
ásmegin til átaka. Þau hjón voru
samtaka og höfðu með sér það
lán.að vera hjúasæl þvl vinnufólk
þeirra tolldi vel i vistinni og var
húsbóndahollt vegna góös viöur-
gernings og viömóts.
Þau hjón eignuðust fjögur börn
og eru þau þessi: Steinunn Anna,
gift Guölaugi Torfasyni, bónda
Hvammi I Hvltársíðu. Ingunn,
gift Bergi Jónssyni, rafmagns-
verkfræðingi i Reykjavlk. Böðvar
Magnús, var kvæntur Steinunni
Ingvarsdóttur frá Þrándarholti.
Þau reistu býlið Brúarholt I landi
Efri-Brúar ogbjuggu þar en hafa
nú slitið samvistir. Böðvar býr
áfram á Brúarholti og nýtir jafn-
framt alla jöröina Efri-Brú. Guð-
mundur, kennari I Reykjavik
kvæntur Svölu Arnadóttur. öll
hafa þau Efri-Brúarsystkin eign-
ast börn og munu þau nú flest
uppkomið fólk.
A Efri-Brú er fagurt um að lit-
ast. Bærinn stendur hátt og
staðarlegt heim að llta. Þaöan er
viðsýni mikið. I suðvestri getur
að lita Ingólfsfjall og til vesturs
Grafningsfjöllin, þar gnæfir hæst
Hengillinn oft baöaður i hvera-
gufum sem stíga til himins. Sogið,
hið silfurtæra fljót liöast eftir
byggðinni og breiðir annað slagið
úr sér þar sem það rennur i' gegn-
um spegilslétt vötn eins og Úlf-
ljótsvatn og Alftavatn. Til suðurs
erendalausa viöáttuna að sjá út á
Atlantshafið. I suðaustri er Búr-
fell og norðaustur af þvi Lyng-
dalsheiöin en yfir hana sér I
Kálfstinda og i norðri gnæfa
Botnsúlur i „svifhæð björgum
yfir”eins og skáldiö sagði. Hér er
þvi mikilfenglegt umhverfi og
fjölbreytt náttúrufegurð. Efri-
Brú er landstór jörð. Þar eru víð-
áttumikil heiðalönd og geysistór
tún. Guðmundur bóndihaföi mik-
ið yndi af sauðfé og átti margar
ánægjustundir við smalaferðir á
traustum og fjörugum fákum, en
hann átti jafnan trausta fjörhesta
og fór hratt um heiðar og fjöll i
fjárleitum. Fé var jafnan margt á
Efri-Brú og hjörðin falleg þvi
Guðmundur var góöur fjár-
ræktarmaður. Hann var fjár-
glöggur og markglöggur og fá
störf mun honum hafa þótt betri
fram eftir ævinni en fjallferðir,
réttaferðir og fjárrekstrar.
Guðmundur elskaöi mjög hina
fögru jörö si'na og hugurinn
stefndi jafnan heim sem fyrst
þegar hann var i' ferðalögum,
heim i faðm fjölskyldu og höfuð-
bóls. Hann lagði sig mjög fram
um jarðabætur, ræktun og bygg-
ingar. Ibúðarhús reisti hann áriö
1947 eitt hið stærsta i sveit á þeim
tima og síðan endurbyggði hann
öll hús á jörðinni með nútima
sniði. Fjárhús 1952, fjós og hlöðu
1958.
Búið á Efri-Brú var I flokki
hinna stærstu i Arnessýslu oftast
12-15 kýr og 300-400 fjár.
Þau Efri-Brúar hjón hættu bú-
rekstri árið 1972 enda var þá
heilsu Guðmundar tekiö að
hnigna, en þau hafa haft heimili
sitt i ibúðarhúsi sinu og haldið
uppi hinni sömu gestrisni og áður.
Mér hefur alltaf verið það fast i
minni þegar ég sá Guðmund á
Efri-Brúlfyrsta sinn, en þaö mun
hafa verið á aöalfundi Kaupfél.
Arn. rétt uppúr 1930. Ég varð þá
fyrir sterkum áhrifum frá þess-
um unga og gæfulega manni og
man ég vel, að mér varð þá hugs-
aö til orða Guðmundar ríka á
Mööruvöllum um Skarphéðinn
Njálsson þegar hann mælti að
heldur vildi hann fylgd hans en 10
annarra. Mér brást ekki þessi til-
finning minþegar ég varö þeirrar
heppni aðnjótandi að kynnast
Guömundi, eignast vináttu hans
og vera samherji hans i lifs-
skoöunum. Ég kom alloft að Efri-
Brú og fór jafnan glaðari og rik-
ari þaöan aftur eftir viðræður við
þau hjónin bæði. Nú þegar leiðir
skiljast um stund er skylt að
þakka alla samfundi og samstarf
við Guðmund og þess vildi ég
óska aðíslenska þjóðin ætti alltaf
sem flesta menn honum h'ka.
Ég sendi hér með konu Guð-
mundar og ástvinum öllum
samúðarkveðju.
Agúst Þorvaldsson
t
Kveðja frá Ljósafoss-
skóla
Þegar ákveðiö var fyrir nærri
fjörutiu árum að reisa sameigin-
legan heimavistarskóla fyrir
Grimsnes, Grafning og Þing-
vallasveit þótti sjálfsagt að hann
yrði reistur i nánd við þéttbýlið
við Ljósafoss. Hjónin á Efri-Brú,
Guðmundur Guðmundsson og
Arnheiöur Böðvarsdóttir, buðu þá
fram að gjöf land undir væntan-
legan skóla. Var þetta á besta
stað i landi Efri-Brúar, skammt
ofan Ljósafoss með útsýn yfir
„Fljótið helga” til Úlfljótsvatas.
Undirrituöum, sem átt hefur
heimili sittinnan skólalóðar siðan
1949, finnst með hverju ári meira
til um þessa höfðinglegu gjöf.
Samskipti Guðmundar og skól-
ans, sem hófust sem hér hefur
verið greint, uröu siðan mikil og
góð. Hann var um árabil for-
maður skólanefndar og
reikningshaldari skólans um
langahrlð. Það varlærdómsriktað
sjá hve failega Guömundur gekk
frá öllu rituðu máli, h'vort sem
það voru reikningar eða annað
efni. Frábær rithönd og feguröar-
smekkur gerði öll slik plögg að
listaverki, en við bættist svo af-
burða ritsnilld þegar um frum-
samiðefni var að ræöa. 1 störfum
sinum fyrir sveit og samfélag
kom vel fram hversu Guðmundur
gerðimiklarkröfurtilsjálfs sín I
hverju þvi, er hann tókst á
hendur.
Við Svava þökkum vini og ná-
granna löng og góö kynni. Arn-
heiði og fjölskyldunni flytjum við
hjartanlegar kveðjur.
Böðvar Stefánsson
+
A kveðjustund er gjarnan stað-
næmst og hvarflar hugurinn þá til
liöinna stunda.
Þegar ég minnist afa, kemur
fyrst upp sú mynd sem ég á af
honum sem barn. Myndin stendur
ljóslifandi fyrir hugskotssjónum
minum og er mér jafnframt afar
kær. Ég minnist þeirrar til-
hlökkunar sem ávallt greip mig
þegar ég átti að fá aö heimsækja
afa og ömmu að Efri-Brú. Ekki
mun það hafa verið fyrir það
hversu mikil sveitakona ég var
heldur öllu fremur, að ég
hlakkaði mikið til að hitta þau.
Ég held mér hafi fundist afi
vera flestum stundum i fjárhús-
inu, því oftast kom hann þaðan er
okkur bar aö garði. Alltaf urðu
miklir fagnaðarfundir og fann ég
þá hvað hann átti mikla hlýju sem
ég ætiö siðan varð aönjótandi.
Hann lifði mikla umbrotatima i
islensku þjóðlifi og bar hag
byggðarlagsins svo og bænda-
stéttarinnar i heild mjög fyrir
brjósti.
Einbeitni og áræðni einkenndu
orð hans og athafnir. Hann plægði
akur sinn, sáöi og uppskar sam-
kvæmt þvi. Hugur hans hélst svo
til óbreyttur þó lffsstarfinu væri
lokið þar sem hann dvaldi nú um
árabil á sjúkrahúsi. Aldrei fjöl-
yrti hann um veikindi sin né
æðraðist. Hann hefur nú lokiö
löngu og farsælu lífsstarfi og hélt
sinni andlegu hreysti til hinsta
dags.
Þá ósk á ég okkur afkomendum
hans til handa að viö megum erfa
einhverjar þær dyggðir sem hann
var gæddur I svo rikum mæli.
Finnst mér vel við eiga að láta
hérfylgja sálm eftirbróður hans,
þar sem ég tel hann einnig lýs-
andi fyrir lifeviðhorf afa.
Vér treystum þvi, sem hönd
Guðs hefur skráð:
1 hverju fræi, er var i
kærleik sáð,
býr fyrirheit um himnariki
á jörðu.
Hver heilög bæn á vlsa
Drottinsnáð.
Og hvi skal þó ei ógn og
hatrihafna,
ef hjálp og miskunn blasir
öllum við
i trú, sem ein má þúsund
þjóöum safna
til þjónustu við sannleik,
ást og frið?
T.G.
Elsku amma.
Megi guð gefa þér styrk til að
njóta ævikvöldsins. Minningin um
afa geymisti hugum okkar allra.
Arnheiður Guðlaugsdóttir