Tíminn - 27.05.1982, Blaðsíða 9

Fimmtudagur 27. mai 1982
„Auðvitað voru menn mis-
jafnlega hrifnir af skáldskap
Laxness og sumum dægurhug-
myndum, sem hann varpaði
fram í hvatskeytilegum blaða-
greinum var auðvitað mót-
mælt. Það er ekki annað en
heyrir til frjálsrar umræðu".
saman hjá Heimi gifuryrði og
glannaskapur.
Ég held að hann hefði gott af þvi
að taka sér næðisstund til að hugsa
— hugsa um það til hvers hann ætlast
af alþingismönnum. Hugmyndir
hans i þeim efnum eru kannski
dálitið loftkenndar.
Llfskjörin okkar
„Hvernig á islensk alþýða að finna
hugarró þegar hún sér aldrei fram úr
þrælkuninni og allt virðist til einskis
gert?“
Þannig spyr Heimir Már.
Nú vitum við, að vinnulöggjöf og
samningar kveða svo á að launþegar
almennt sem vinna aðeins 40 stunda
vinnuviku skuli hafa meira en fullan
þriðjung daga hvers árs að frídög-
um. Heimir virðist gera ráð fyrir
mikilli yfirvinnu þegar hann talar um
hnifs og skeiðar, einfaldlega
vegna þess, að matur er frumþörf
mannsins og meðan henni er ekki
fullnægt kemst annað ekki að.
Hitt er svo annað mál, að um
skiptinguna á arði vinnunnar
verða menn seint sammála, og
mörg skáld hafa dáið sultardauða.
Annars minnir þessi samlíking
Heimis Más mig á, að í vor
marseruðu skólanemendur um
götur Reykjavikur i nasistabún-
ingi til að fagna áfanga á náms-
þrælkunina. En í samanburði við
alþingismenn talar hann um alþýðu
með 5-8 þúsund á mánuði. Þeim
mánaðartekjum fylgir ekki þrælkun
sem aldrei sér fram úr.
Hitt fullyrði ég, að vandfundinn
mun sá alþingismaður sem ekki
vinnur nema 40 stundir á viku. Þar
mun mörg vikan skila 80 stundum og
sumar meir.
En hvort er Heimir heldur að
tala um 40 stunda viku — eða segjum
37-38 stunda og 5-8 þús. á mánuði
eða linnulausa þrælkun fyrir 20-30
þús. á mánuði?
Lífsvenjur almennings virðast
þrátt fyrir allt vera þannig, að
ástæðulaust sé að kvarta. Barlómur-
inn byggist ekki á raunsæi.
Þar með er ekki sagt að allt sé i
lagi. Við þurfum að stöðva verðbólg-
una til að gera framhaldið auðveld-
ara og öruggara. Við þurfum að
brautinni. Sú kynslóð, sem var á
bernskuskeiði í seinni heimsstyrj-
öldinni og man eftir fullorðna
fólkinu á sveitabæ norður i landi
í hnapp kringum landakort að
loknum lestri útvarpsfrétta, að
reyna að gera sér grein fyrir
víglinum og spá í endalok átak-
anna, getur ekki séð grínið í því
uppátæki. Sú kynslóð veit, að á
endalokum þeirra átaka byggðist,
hvort börn þeirra fæddust til
frelsis eða ánauðar og i þeirra
greiða niður íbúðarhúsnæði svo að
fólk geti lifað við þau lifskjör sem
þjóðarbúskapur leyfir. Almennar
kauphækkanir getum við ekki leyft
okkur i bili. Það ættum við að hafa
vit á að játa og haga okkur eftir því.
Hvers þurfum við svo?
Heimir Már vonar að „islensk
skáld haldi áfram að draga upp
sanna og skýra mynd af þjóðlífi og
þjóðarsál þessa lands.“
Sjálfsagt væri gaman að fá skýra
mynd af þjóðarsálinni, hvað sem það
er nú. Ef orðið hefur einhverja
merkingu er það víst að eitthvað
sameiginlegt í lífsskoðun og trú
íslenskra manna.
Hitt tel ég mig hafa bent á nú
þegar að sú mynd sem Heimir Már
dregur upp i þeim skáldskap sem hér
er til umræðu, er alls ekki sönn. Hún
er ekki raunsæ.
Grein sina endar Heimir Már
með því að tala um „tilgangslausa
vinnurómana, sem aðeins deyfa rétt-
lætis -og sjálfstæðiskennd islenskrar
alþýðu.“
Þetta er óljóst orðalag og má vera
að hér liggi grautarleg hugsun að
baki. En hvernig sem við viljum
skipta fólki í alþýðu og borgara
verður þvi ekki breytt að engin þjóð
verður farsæl og sjálfstæð til fram-
búðar nema hún geri kröfur til
sjálfrar sin. Það er mesta hætta sem
yfir alþýðunni vofir, að halda að hún
geti heimtað allt af öðrum en þurfi
ekki sjálf að gæta sóma síns og hags^
Sú þjóð, sem ekki gerir kröfur til
sjálfrar sín, nýtur litils réttar þegar
fram í sækir.
Því er svo ekki að neita, að i
skáldskap held ég að við höfum nú
meiri þörf fyrir annað en vælandi
barlómsbumbur lifsflóttans til vímu-
efna og sjálfsmorða, sem eru tísku-
sjúkdómar samtíðarinnar.
„Trúðu á sjálfs þíns hönd en
undur eigi.“
„Lýður, bið ei lausnarans,
Leys þig sjálfur.”
augum er og verður nasistabúning-
urinn tákn ofbeldis, ánauðar og
svika eins og nafnið Quisling er
norðmönnum.
Greinarkornið mitt var skrifað til
að vekja til umhugsunar og athuga-
semdir Heimis Más færa mér heim
sanninn um, að þeim tilgangi hafi
verið náð, enda þótt efnið kunni að
hafa verið misskilið að einhverju
marki af þeirri kynslóð, sem henni
var einkum ætlað að tala til.
En sú bölsýni, sem skín út úr
athugasemdum hans segir mér jafn-
framt, að varnaðarorð mín hafi verið
tímabær. Úr þeim les ég sama
vonleysið og mér fannst ljóð unga
skáldsins bera með sér.
Ég vil því enn á ný skora á ungu
skáldin að reyna að líta björtu
hliðarnar á tilverunni og beita náðar-
gáfu sinni til þess að lifga upp á
hugsanir samborgara sinna i stað
þess að lofsyngja tilgangsleysi al-
gleymisins.
Jafnframt minni ég aftur á, að
vinnan tekur það langan tima í ævi
hvers manns, að það er beinlínis
lifsnauðsyn að lita hana jákvæðum
augum, ekki bara sem uppsprettu
efnislegrar velmegunar, heldur sem
andlegan gleðigjafa.
Takist það, verður lifið ekki böl
heldur náðargjöf.
Haukur Harðarson.
Landf lótti í Ijósi
tveggja kvæða
eftir Hauk Hardarson frá Svartárkoti
■ Fyrir skömmu las 6g litiö
kvæöi eflir eiit aí ungu skðldun-
um okkar. Kvæöíö er svona:
..fcgelska nóttina
þótt dagarnir liöi
nirraöandskotalausu.
Kn nóttin —
nóttin. hún svæfir"
Viö lestur þessa smákvæöis
rifjaöist upp íyrir mór meira en
200 ára gamalt kvæöi eftir séra
Björn Halldörsson i Sauölauks-
dal. einn mesta framfaraman'
18. aldar og frumkvööul kartöfl'
ræktunar á lslandi, sem er
þessa leiö:
..Ævillminn eyöisl.
unniöskyldi langtum meir.
Sist þeim lifiöleiöist.
sem lyist. þar til útaídeyr.
l>á er betra þreyttur
fara aösofa,
nær vaxiöhefur herrans pund.
en heimsins stund
liöi i leti og dofa.
Kgskal þarfur þrifa
þetta gestaherbergi
eljan hvergi hlifa
sem heimsins góöur borgari.
Kinhver keinurcflir mig.
sem hlýlur
Biö' -nblessunar.
hátt, .
gleymisins -
staöa min veröur ,
turinn-
> lokkurn
f gildi al-
Niöur-
i, aö hér
suioa iiiiii yciuui f
hafi skáldiö sett saman tilgangs-
laust kvæöi um tilgangslaust lif,
sem biöur eftir tilgangslausum
endi.
En hver eru Ufsgæöin aö mati
séra Björns HaUdörssonar?
Mér viröist hann telja hin sönnu
lifsgæöi fótgin i þvi. aö hafa næg
verkefni frá morgni til kvölds æv-
ina á enda, verkefni, sem skili
komandi kynslóöum betri veröld
fyrri kynslóöir bjuggu viö. Sá
n þannig slendur aö verki
ggst þreyttur og ánægöur til
vilu aö afloknu góöu dagsverki
og gleöi hans er sótt i þá full-
nægju. sem vinnan hefur veitt
honum. Hjá honum er vökutimi
sólarhringsins ekki ill nauösyn,
sem inngangur aö svefni nætur-
innar. Fyrir honum er dagurinn
lifiö og nóttin livild, til aö safna
kröftum er skilaö geti enn betra
verki næsta dag.
Væri séra Bjöm i Sauölauksdal
spuröur aö þvi i dag, hver væri
mesti auöur lslands, mundi hann
trúlega svara. aö mesta auölegö-
in væri fólgin i oleystum verkefn-
um hæfilega famennrar þjóöar i
stóru og auöugu landi. Hann
mundi glöggt sjá óþrjótandi
IUm samanburð á
tveimur Ijóðum
|— nokkrar athugasemdir við grein Hauks
Harðarsonar íTfmanum 29. aprfl s.l.
eftir Heimi IV!á
_ Þaö er i sjálfu sér ánægjulegt
[ aö sjá I grein aö skáldin eru sett I
samband viö þjóöarsálina, ég heit
nefnilega aönú læsi enginn skáld-
in lengur, svona önnur en þessi
| gömlu gðöu. En þaö er á réttum
[ staö sem þessi annars gamla
[ kennd geröi vart viö sig á ný.
; Nefnilega I málgagni bænda, sem
I fyrr á öldum dunduöu sér viö aö
yrkja sér til ánægju og sefjunar.
Oft voru þetta menn sem alls
L kostar voru ekki ánægöir meö
hlutverk sitl I tilverunni og svona
meö mannllfiö I heild. Sum þess-
ara ágætu náttskálda hafa svo
l veriö bundin f skinn, löngu eftir
[ dauöa sinn.
I grein sinni tekur Haukur tvö
I Ijóö til umfjöllunar. Annaö tvö-
l hundruö ára gamalt eftir séra
I Bjöm HaUdðrsson f Sauölauks-
j dal. Hauki ljáöist hins vegar aö
H\
landi
fullt i
ar ilt
bóka,
skjöldu
ekki ge
segja m ________
skáld á f ^ ..ajafn-
vel betri - oem iltgáfurnar
flagga. Eu þaö er sama sagan,
, þetta meö lifandi skáld og dauö.
[ t>aö er viö hæfi aö rifja upp
i vemig landinn fór meö nóbels-
\ éáldiö okkar, áöur en hann fékk
, rölaunin og draga siöan ein-
\ ern lærdómaf því, en vera ekki
tlö aö fálma i endalausu
l-kri fordóma, þröngsýni og
/el heimsku.
þaö var ekki meiningin aö
hér um bókmenntasmekk
[ >é annars né meöferöina á
I im skáldum I gegnum tiö-
\ Idur þær forsendur sem
l gefur sér til aö taka þessi
i il umfjöllunar.
ru ekki spámenn, og ég
. Jtkert skáld setji sig i
pann sess. Aftur á móti eru skáld-
in spegilmynd þess samíélags
sem þau lifa i. Oghverju lýsir svo
ljóö unga skáldsins? Vonleysiog
TanðTaFÍl
M?
m
Hr. ritstjóri.
■ Á 6. síðu blaðs yðar,
Tímans, fimmtudaginn 6. mai s.l.
birtist frétt undir stórri fyrirsögn:
„Fjármálaráðherra var einn á
móti.“
f þessari frétt er frá þvi greint,
að neðri deild Alþingis hafi
samþykkt frumvarp um sérstakan
skattfrádrátt foreldra vegna
skólabarna á aldrinum 14-16 ára.
Jafnframt er þess getið, að ég hafi
andmælt frumvarpinu og talið
það mjög vanhugsað. En þó hafi
deildin samþykkt frumvarpið án
mótatkvæða að mér fjarverandi
en sjö setið hjá.
Hvers vegna var
frumvarpið ekki
samþykkt?
eftir Ragnar Arnalds,
f jármálarádherra
Allt er þetta satt og rétt hjá
þingfréttaritara.
En fréttaritarinn bætir við:
„Málið var sent efri deild, sem
væntanlega hefur afgreitt það í
gærkvöldi.“
Nú er hætt við, að lesendur
Timans lifi í þeirri trú, að
frumvarp þetta sé orðið að
lögum. Síðan þessi frétt birtist
hefur ekki verið minnst einu orði
á afgreiðslu þessa máls í Tíman
um, svo ég hafi tekið eftir. Mér
þykir því nauðsynlegt að fram
komi, að frumvarpið var ekki
afgreitt úr efri deild, og raunar
varð þess ekki vart að nokkur
þingmaður þar krefðist þess, að
málið yrði afgreitt.
Hvers vegna? Og hvers vegna
andmælti ég frumvarpinu?
Vonandi má blaðið sjá af
nokkrum dálksentimetrum til
upplýsinga um kjarna þessa máls.
En gallarnir á frumvarpinu voru
einkum þessir:
Þessi mikli skattfrádráttur, sem
numið hefði allt að 10.700 kr. á
barn á þessu ári hefði fyrst og
fremst komið þeim til góða, sem
borga tekjuskatt. Barnmargt fólk
og tekjulágt borgar litinn eða
engan tekjuskatt. Það hefði þvi
ekkert fengið í sinn hlut af þeim
20-30 milljónum sem ríkið hefði
látið af hendi til skattgreiðenda
með samþykkt þessa frumvarps.
Augljóst er að margra annarra
kosta völ er til styrktar foreldrum
sem þess þurfa með vegna
menntunar barna 14-16 ára.
Meðal annarra kosta sem miklu
vænlegri væru til árangurs er
hækkun framlaga úr sjóði þeim,
sem ætlaður er til jöfnunar
námskostnaðar unglinga.
Frumvarp þetta var ekki sent
til umsagnar fjármálaráðuneytis
eða til annarra sérfróðra aðila.
Ríkisskattstjóra var hins vegar
kynnt frumvarpið munnlega og
mælti hann á móti samþykkt
þess. Frumvarpinu fylgdu engar
upplýsingar um tekjumissi ríkis-
sjóðs og þessara upplýsinga var
ekki leitað, áður en frumvarpið
var afgreitt úr nefnd. Nefndarm-
enn úr þremur flokkum viður-
kenndu í mín eyru, að afgreiðsla
málsins hefði verið mistök, enda
hefðu menn ekki áttað sig til fulls
á þessu litla frumvarpi með svo
sakleysislegu yfirbragði. Aðeins
einni tölu er breytt í skattalögum;
16 ár verða 14 ár, en fjármálaleg
áhrif eru stórfelld og ekki sérlega
sanngjörn.
í frumvarpinu var sérstaklega
tekið fram, að væntanleg lög
tækju þegar gildi. Álagning
tekjuskatts er nú í fullum gangi
og nánast óframkvæmanlegt án
mikils aukakostnaðar og tafa að
breyta álagningarreglum sem
varða þúsundir framteljenda.
Þegar af þessari ástæðu var
sjálfgefið, að málið biði næsta
þings.
Reykjavík, 17. mai 1982.
Ragnar Amalds.
Hrossskrokkur
og hrossakaup
■ Til munu þau orð hjá
Luther, að furstarnir séu böðl-
ar Guðs. Þeir séu sverð hans
réttlætis.
Ég minntist þessara orða,
þegar ég las skrif séra Páls
Pálssonar i Timanum um orð
og athafnir að Bergþórshvoli.
Mér kemur þetta mál þannig
fyrir sjónir, að atburðirnir séu
tákn frá Guði. Frá Guði? Já,
frá Guðialmáttugum.
Séra Páll hefir þessi orð
eftir alþingismanninum: „Ég
ræð ölluhér”. (Feitletrað hjá
PP). Sá, sem talar fyrir munn
alþingismannsins, er þvi sá,
sem öllu ræður: Guð al-
máttugur. Og hvað er hann að
segja, með þvi að láta draga
dauðan hrossskrokk inn á tún-
ið hjá prestinum — inn á
prestssetrið?
1 nýlegum biskupskosning-
um kom greinilega i ljós
metnaðarsýki og fleira
óskemmtilegt. 1 blaðaskrifum
hefir svo hvað eftir annað
birzt tómlegt orðagljáfur af-
vega kenningar. Það er þvi
ekki að undra þótt óskemmti-
legur alþingismaður, sem
áður hefur verið látinn sýna
þjóðinni eitt og annað með
hrossakaupum á alþingi, sé nú
látinn sýna kirkjunni andlegt
ástand hennar, með úldnandi
hrossskrokk á túni prestsins
á Bergþórshvoli. Einu sinni
var eldurinn látinn hreinsa til
á þeim stað. Þess má og
minnast, að hrossið var fyrir
eina tiðfórnardýrá Islandi.
Svona sér þá Guð hina is-
lenzku þjóðkirkju. Það er illa
komið fyrir henni. Og páfinn?
Hvað er Guð að sýna páfan-
um? Rétt i þessu var verið að
sýna honum banatilræði i ann-
aðsinn. Og þar áður hafði Páli.
VI. verið sýnt banatilræði á'
Filippseyjum. Er Guði orðið
sama um páfann?
Með þessu er ég enn kominn
iTimann. 13.5.
Dé. Benjamin H.J. Eiríksson