Tíminn - 28.05.1982, Blaðsíða 8

8
Föstudagur 28. mal 1982
Utgefandi: Framsóknarflokkurinn
Framkvæmdastióri: Gisíi Sigurösson. Auglýsingastjóri: Steingrímur Gislason.
Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreiöslustjóri: Siguröur Brynjólfs-
son. Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elias Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi:
Oddur V. ólafsson. Fréttastjóri: Páll Magnússon. Umsjónarmaöur Helgar-Tim-
ans: lllugi Jökulsson. Blaöamenn: Agnes Bragadóttir, Atli Magnússon, Bjarghild-
ur Stefánsdóttir, Egill Helgason, Friörik Indriöason, Heiöur Helgadóttir, Jónas
Guömundsson, Kristinn Hallgrimsson, Kristin Leifsdóttir, Ragnar Orn Pétursson
(iþróttir), Sigurjón Valdimarsson, Skafti Jónsson. útlitsteiknun: Gunnar Trausti
Guðbjörnsson. Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guöjón Róbert Ágústsson, Elin
Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Prófarkir: Flosi Kristjánsson,
Kristin Þorbjarnardóttir, Maria Anna Þorsteinsdóttir.
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar: Siöumúla 15, Reykjavik. Simi: 86300. Aug-
lýsingasími: 18300. Kvöldsimar: 86387, 86392. — Verö i lausasölu 7.00, en 9.00 um
helgar. Askriftargjald á mánuöi: kr. 110.00. — Prentun: Blaðaprent hf.
á vettvangi dagsins '
Áhugi á perlu
steinsiðnaði
vaknará ný
Vísitölukerfið og
láglaunafólkið
Visitölubætur á laun hækka um rúm 10% nú
um mánaðamótin. Ýmsir kunna að télja, að
launafólk geti unað hlut sinum sæmilega eftir þá
krónufjölgun, sem bætist við i launaumslaginu.
Hið rétta er, að þetta gildir aðeins um þá, sem
hafa há laun. Hinir, sem hafa meðallaun eða
lægri, fá dýrtiðaraukninguna hvergi nærri bætta.
Það er staðreynd, sem forustumenn launþega-
samtakanna hafa ekki fengizt til að viðurkenna,
að visitölukerfið sem búið hefur verið við áratug-
um saman er andstætt hagsmunum láglauna-
fólks, en bætir hag hálaunamanna. Þótt þetta
megi vera öllum deginum ljósara, hafa forustu-
mennirnir haldið i þetta kerfi dauðahaldi.
Það er ákaflega augljóst, hvernig þessu er
varið. Segjum að kostnaður visitölufjölskyldunn-
ar hækki um 1000 krónur. Visitölubætur á laun
láglaunamannsins nægja ekki til að bæta, nema
hlutaaf þessari upphæð. Hálaunamaðurinn getur
hins vegar fengið þessa upphæð margfaldaða.
Visitölukerfið.eins og þvi er framfylgt nú, hefur
fleiri ókosti i för með sér en að það sé ranglátt.
Það gerir menn óábyrga. Alltof margir standa i
þeirri trú, að það skipti þá litlu eða engu, þótt
verðbólganaukist. Þeir fái það bætt með visitölu-
bótum. Vegna oftrúarinnar á visitölukerfið hefur
ekki tekizt að vekja nægan skilning og koma á
nógu viðtækri samstöðu gegn verðbólgunni.
Það er vissulega kominn timi til að menn fari
að átta sig á þvi, og þó einkum fólk með lág laun
eða meðallaun að hér þarf að gerast róttæk
breyting. Það verður að hverfa að öðru kerfi, serp
stefnir að þvi hvoru tveggja i senn að hamla gegn
verðbólgunni og tryggja kaupmáttinn. Það ætti
að vera sameiginlegt verkefni samtaka launa-
fólks og atvinnurekendá að vinna að breytingum i
þessa átt.
Besta kjarabótin
Ef menn ihuga kjaramálin til hlitar, hljóta þeir
að komast að þeirri niðurstöðu, að ekkert er fólki
með lágar tekjur og meðaltekjur meiri kjarabót
en hjöðnun verðbólgunnar.
Láglaunafólk og meðaltekjufólk tapar á verð-
bólgunni. Það sýnir reynslan ótvirætt bæði hér og
annars staðar. Þess vegna er það mesta hags-
munamál þess, að reynt sé að halda henni sem
mest i skefjum og koma henni niður á svipaðan
grundvöll og er i viðskiptalöndum okkar.
Framundan eru nú einhverjar erfiðustu kjara-
viðræður, sem hér hafa farið fram. Aflabrestur
og lækkandi útflutningsverð gerir þær enn
örðugri en ella.
Það sjónarmið sem nú þarf að rikja, er öðrum
fremur það, að reynt sé að tryggja kaupmáttinn,
án þess að verðbólgan aukist. Það yrði nú lang-
bezta kjarabótin.
Þ.Þ.
PerlusteinsiBnaöur er nú kom-
inn i sjónmál á nýjan leik en fyrir
nokkrum árum fóru fram at-
huganir á perlusteinsvinnslu og
möguleikum á vinnslu hans og
markaði afuröanna. En máliö
komst i raun aldrei af rann-
sóknarstigi. Skömmu fyrir þing-
lok var hugmyndinni um perlu-
steinsvinnslu hreyft á ný og lögö
fram þingsályktunartillaga um
perlusteinsiönaö og er svo til
mælst aö ríkisstjórnin hafi sam-
vinnu viö áhugaaöila aö hlutast til
um athugun á hagkvæmni perlu-
steinsiönaöar.
Fyrsti flutningsmaöur tillög-
unnar er Daviö Aöalsteinsson, en
meö honum standa aö tillögunni
þeir Alexander Stefánsson, Eiöur
Guönason, Skúli Alexandersson
og Friöjón Þóröarson. Vönduö
greinargerö fylgir tillögunni og
segir þar m.a.:
Greinargerö
Perlusteinn finnst á tveim
stööum á landinu I einhverju
magni, en þaö er 1 Loömundar-
firöi og Prestahnjúk viö Lang-
jökul. Af þessum tveim stööum
hefur Prestahnjúkur þótt væn-
legri til vinnslu. Eru til þess
tvennar orsakir. I fyrsta lagi er
meira magn fyrir hendi af
vinnanlegum perlusteini i Presta-
hnjúk, og I ööru lagi er vænlegra
meö flutning til strandar frá þeim
staö.
Langt er siöan fariö var aö
kanna möguleika á vinnslu perlu-
steins úr Prestahnjúki. Frá byrj-
un var taliö vist aö geysilega mik-
iö magn af perlusteini mætti
vinna úr fjallinu. Rannsóknir á
perlusteini i Prestahnjúk hefjast
1954 og 1957 er stofnaö Islenskt
fyrirtæki, Perlita hf., sem ætlaöi
aö vinna perlustein þaöan til út-
flutnings. A vegum þess fyrir-
tækis og siöar eöa um 1971 á veg-
um iönaöarráöuneytisins geröu
tvö bandarisk fyrirtæki könnun á
magni og gæöum perlusteinsins i
Prestahnjúk. Niöurstaöa þeirra
kannana var aö islenski perlu-
steinninn væri ekki samkeppnis-
fær til útflutnings.
Þessar niöurstööur voru gagn-
rýndar af islenskum sérfræöing-
um og töldu þeir þær ekki gefa
raunhæfa mynd af islenska perlu-
steininum og eiginleikum hans.
Ariö 1972 setti iönaöarráöherra á
fót nefnd til þess aö kanna nota-
gildi Islenskra gosefna. Nefndin
hlaut nafniö Gosefnanefnd og eitt
af aöalverkefnum hennar var aö
kanna möguleika á nýtingu perlu-
steins úr Prestahnjúk bæöi til inn-
anlandsnota og útflutnings. Vann
nefndin aö þessum athugunum á
árunum 1972-1978.
Aöalverkefnin sem nefndin lét
framkvæma vegna perlusteins,
voru eftirfarandi:
1. Athugun á jaröfræöi Presta-
hnjúks og nýtanlegu magni
perlusteins þar.
2. Rannsóknir á gæöum og eigin-
leikum perlusteinsins.
3. Athuganir á notkunarsviöum
fyrir perlustein hérlendis sem
erlendis svo og markaösathug-
anir.
4. Hagkvæmniathuganir á
vinnslu perlusteins, bæði i smá-
um stil á innanlandsmarkaö og
stórvinnslu til útflutnings.
Athuguná
Prestahnjúk
Prestahnjúkur er 1200 metra
hátt fjall sem liggur milli Þóris-
iökuls oe Laneiökuls. Er fjalliö
um einn rúmkilómetri aö stærö.
Taliö er aö a.m.k. 17-18 milljónir
rúmmetra af perlusteini séu i
fjallinu. Vegalengd frá Presta-
hnjúk til strandar er styst ef tekin
er bein lina I Hvalfjarðarbotn um
50 km. Sé farin núverandi vegur
um Kaldadal, Uxahryggi til
Akraness er vegalengdin þangað
um 116 km og aö Grundartanga
109 km.
Rannsóknir
á gæðum og
eiginleikum
Perlusteinn er súrt gosberg
meö efnasamsetningu sem lik er
llpariti og hrafntinnu. Perlu-
steinninn hefur þó þann sérstæða
eiginleika aö sé hann hitaöur upp
i 800-900 gr. C þenst hann út allt aö
20-falt og myndar mjög létt og
einangrandi efni. Er algengt aö
þaninn perlusteinn vegi frá 50 til
150 kg rúmmetrinn.
Fyrst i staö voru gerðar þenslu-
tilraunir á rannsóknastofu sem
brátt lofuöu svo góöu aö farið var
út i stærri tilraunir. Var I fyrstu
leitaö til erlendra sérfræöinga og
fékkst aðstoö frá Iönþróunar-
stofnun Sameinuöu þjóöanna,
bæöi hvaö snerti fjárhags- og sér-
fræðiaöstoö. Var það aðallega frá
Ungverjalandi sem þessi aöstoö
kom. Ariö 1976 var ákveöiö aö
setja upp fullkomna rannsókna-
aöstööu meö nægjanlega stórum
þensluofni til aö framleiöa sýni,
sem gæfu fullkomnar upplýsingar
um eiginleika perlusteinsins. Var
geröur samningur viö Sements-
verksmiðju rikisins áriö 1979 um
aö setja þar upp búnaö til þess aö
þurrka og flokka óþaninn perlu-
stein og jafnframt aö setja þar
upp þensluofn sem fenginn haföi
veriö til tilraunavinnslunnar frá
Ungverjalandi
Jafnframt geröist erlendur
aöili þátttakandi i tilraununum.
Var þaö sementsverksmiöjan i
Alaborg i Danmörku og var þetta
rannsóknaverkefni aö hluta fjár-
magnaö úr Norræna iönþróunar-
sjóönum.
Itarlegar rannsóknir fóru fram
á eiginleikum perlusteinsins árin
1976-1978 og voru sýni send bæöi
til erlendra og innlendra notenda.
Niðurstaöa tilraunavinnslunnar
var sú, aö islenskur perlusteinn
væri mjög vel nothæfur á flestum
notkunarsviöum perlusteins. Er-
lendir aöilar sem fengu stærri
sendingar af þöndum perlusteini,
svo sem norsku sementsverb-
smiöjurnar töldu hann ekkert
siöri griska perlusteininum bæöi i
þenslu og til nota i byggingarplöt-
ur.
Notkunarsvið
og markaðs-
athuganir
Perlusteinn er notaöur til
margs konar hluta. Má þar til
nefna notkun i lausa hitaein-
angrun húsa, i léttar múrblöndur,
i léttsteypu, i klæöningaplötur
meö sement sem bindiefni, sem
fylliefni meö asfalti eöa plasti
sem bindiefni sem bætiefni i jarö-
veg og sem siuefni fyrir ýmiss
konar vökva sérstaklega i lyfja-
iönaöi. Vegna samstarfsverk-
efnisins viö Álaborgarverk-
smiöjurnar var gerö itarleg
markaösathugun á Noröurlönd-
unum fyrir þaninn perlustein.
Einnig var markaöur athugaöur I
Noröur-Evrópu og á austurströnd
Bandarikjanna. Þá var perlu-
steinn frá tilraunavinnslunni
sendur viös vegar erlendis til
prófunar og reyndust margir
aöilar vera áhugasamir. Sérstak-
lega virtist notkun hans i siuefni
vera eftirsóknarverð, þar sem
verö á siuperlusteini er hátt.
A innanlandsmarkaö var fram-
leitt talsvert magn af þöndum
perlusteini. Var þaö notaö á
nokkrum stööum I byggingar-
iðnaöinum, aöallega sem laus
einangrun og virtist reynsla af
þvi góö. Þá var perlusteinninn
reyndur i léttpússningu og sem
þjálnibætandi efni i pússningu til
jarðvegsbóta sem fylliefni i
málningu fylliefni I þilplötur og
fleiri álika tilraunir voru geröar
meö Islenska perlusteininn hér-
lendis og þótti hann reynast vel i
flestum tilfellum, þó aö sumar
þessar tilraunir næöu fremur
skammt og væru ekki nægilega
marktækar.
Hagkvæmni-
athuganir
1 byrjun var talið hagstætt að
flytja út perlustein og sýndu hag-
kvæmniútreikningar jákvæöa
niöurstööu miöaö viö um 100.000
tonna útflutning á ári. Nokkrir
óvissuþættir voru þó alltaf i
áætlununum um útflutning.
Stærstir þessara þátta voru þó
tveir. Annar var flutnings-
kostnaöur á perlusteini til strand-
ar og hinn möguleikinn á
markaöshlutdeild erlendis.
Flutningskostnaðurinn var aö
sjálfsögöu mjög stór liöur þar
sem ástand vega upp aö fjallinu
er mjög bágboriö og leiöin löng.
Utreikningar varöandi útflutn-
ing byggöust þvi á lagningu vegar
sem þó yröi ekki nothæfur allt
árið vegna snjóa. Hitt máliö var
aö 100.000 tonn voru of mikiö
magn til þess aö öryggi væri um
sölu þess á mörkuöum I hæfilegri
fjarlægö. Taliö var aö aörir
flutningamöguleikar, t.d. flutn-
ingur I pipum meö vatni gætu
bætt um hagkvæmnina en þeim
athugunum er ekki lokiö fullkom-
lega.
Athugaöir voru möguleikar á
útflutningi i samvinnu við erlenda
aðila svo sem bæöi norsku og
dönsku sementverksmiöjurnar en
aö athuguðu máli töldu þessir
aöilar máliö of áhættusamt.
Fróölegt er þó aö geta þess, aö
einn af þeim sérfræöingum frá
Alaborgarverksmiöjunni sem
unnu að tilraunaverkefninu á
Akranesi setti sjálfur upp litla
þensluverksmiöju i Kaupmanna-
höfn eftir aö Alaborgarverk-
smiöjan hafi hætt viö verkefniö.
Gengur þetta fyrirtæki vel en not-
ar griskan perlustein sem hrá-
efni.
Framleiösla i smáum stil inn-
anlands viröist mun vænlegri en
útflutningur. Ýmislegt veldur
þvi. Markaöurinn er þaö litill aö
núverandi vegakerfi ber
nauðsynlegt flutningamagn i þá
3-4 mánuöi sem vegurinn er
opinn.
Útreikningar sýndu aö perlu-
steinn fluttur eftir núverandi
leiöakerfi i smáum stil var á
svipuðu veröi hér innanlands og
útfluttur perlusteinn i stórum stil
i móttökuhöfn erlendis.
1 ljósi þessara staöreynda var i
beinu framhaldi af tilrauna-