Tíminn - 28.05.1982, Blaðsíða 9

Föstudagur 28. mai 1982
9
Perlusteinn er notaður til margs konar
hluta. Má þar til nefna notkun i lausa
hitaeinangrun húsa, i léttar múrblöndur,
i léttsteypu, i ldæðningaplötur með
sement sem bindiefni, sem fylliefni með
asfalti eða plasti, sem bindiefni, sem
bætiefni i jarðveg og sem siuefni fyrir
ýmiss konar vökva, sérstaklega i lyfja-
iðnaði.
Laus einangrun I staö frauöplasts og glerullar
Létt perlusteinspússning....................
Léttsteypa og trefjaplötur..................
Perlusteinn sem jarövegsbætir...............
vinnslunni kannaöur áhugi inn-
lendra aöila á perlusteinsvinnslu
fyrir islenskan markaö þá meö
útflutning meira sem framtiöar-
möguleika i huga.
Sementsverksmiöja rikisins
sýndi þessu máli áhuga og geröi
stjórn verksmiöjunnar um þaö
samþykktir. Niöurstaöan varö þö
sú að mynduö voru fjögur fyrir-
tæki sem skyldu vinna aö vinnslu
og nýtingu perlusteins úr Presta-
hnjúk. Þessi fyrírtæki voru Perla
hf. á Ákranesi, sem átti aö sjá um
þenslu á perlusteini, Presta-
hnjúkur hf. i Borgarnesi og Ylfell
hf. i Reykjavik sem áttu aö sjá
um vöruþróun og framleiöslu og
Perlusteinsvinnslan hf., sem var
sameign hinna þriggja fyrirtækj-
anna, en þaö fyrirtæki átti að sjá
um vinnslu hráperlusteins og
leita leiða til útflutnings. Þessi
fyrirtæki störfuöu nokkuö árin
1978 og 1979, en hafa slðan hætt
starfsemi vegna fjárskorts, m.a.
vegna þess aö hlutafé safnaðist
illa og opinbert lánsfé var bundið
þvi.
Perlusteinsvinnslan áætlaöi
aö byggja upp útflutning i áföng-
um meö þvi aö reisa fyrst verk-
smiöju sem þurrkaöi og sigtaöi
5-10 þús. tonn af perlusteini á ári.
Var gert ráö fyrir aö innlendu
þenslufyrirtækin fengju mestan
hluta framleiöslunnar, en af-
gangurinn yröi notaöur til vöru-
kynningar erlendis. í hag-
kvæmniáætlun Perlu hf. á Akra-
nesi var gert ráð fyrir framleiöslu
á um 17.000 rúmm. af þöndum
perlusteini á ári sem samsvarar
um 1500 tonnum af þöndum perlu-
steini.
Notkun perlusteinsins var
hugsuð þannig:
Taliö var aö þessum markaöi
mætti ná á 4 árum, en gert var
ráð fyrir aö kaupa ofn meö 10
rúmm. afköstum á klst. sem vel
annaöi þessu magni.
Ef. markaöurinn stækkaöi var
gert ráö fyrir fleiri þensluofnum
sem dreifa mætti um landið en
hráperlusteinninn yrði aöeins
unninn i Borgarfiröi.
Á árunum 1978 og 1979 voru
geröar áætlanir um stofn- og
rekstrarkostnaö verksmiðju bæöi
til þurrkunar og flokkunar
hráperlusteins og þenslu perlu-
steins.
Þá eru sýndir kostnaðarút-
reikningar á hagkvæmni vinnslu
perlusteins og er niöurstaöan sú
aö kostnaöarverö á rúmmetra sé
sem svarar 350 kr. sem er sam-
keppnisfært viö frauöplast, þar
sem verö á venjulegu frauöplasti
er 760 kr. á rúmm, en um tvöfalt
magn þarf af perlusteini miöaö
við frauðplast þegar hann er
notaður i lausa einangrun i loft,
en til þeirra nota eru mestar von-
ir bundnar viö perlusteininn.
Hagkvæmni notkunar perlu-
steins I pússningu, byggingaplöt-
ur eöa jaröveg er erfiðara aö
dæma um, þar sem um nýiðnað er
að ræða og beinn samanburður er
ekki fyrir hendi en væntanlega
ætti hagkvæmni þó að vera þar
meiri: Má benda á að þilpiötur úr
sementi, trefjum og perlusteini
eru seldar á mjög háu verði er-
lendis, t.d. i Noregi (Pernit-plöt-
ur).
rumm.
.. 8.000
.. 4.000
.. 4.000
.. 1.000
Samtals 17.000
Framangreindar áætlanir eru
gerðar fyrir tvær aöskildar verk-
smiöjur, þar sem önnur fram-
leiðir þurrkaöan og flokkaöan
perlustein tilbúinn til þenslu. Af-
kastageta þeirrar verksmiöju er
þrefalt meiri en þensluverk-
smiöjunnar og er hugsuö til lengri
framtiöar, þar sem þensluverk-
smiöjur mundu risa viöar á land-
inu. Hin verksmiöjan mundi svo
framleiða þaninn perlustein.
Þessum verksmiöjum mundi svo
fylgja nokkur vöruiönaöur, t.d.
plötugerö og framleiösla pússn-
ingar. Þá skal bent á þaö aö
staösetning þessara verksmiöja á
sama stað gæti veriö mjög hag-
kvæm. Má þar nefna betri nýt-
ingu starfsmanna og húsakosts og
hugsanlega mætti nýta hita frá
þenslu perlusteinsins til þess aö
þurrka hráperlusteininn.
Af þessum athugunum má
álykta aö útflutningur perlusteins
i stórum stil sé enn sem komiö er
of áhættusamt fyrirtæki. Stofn-
kostnaöur er um tiu sinnum meiri
en til innanlandsframleiöslu og
vegagerö og markaösaöstæöur
ótryggar. Oöru máli gegnir um
framleiöslu á innanlandsmarkaö.
Þar nýtist sú vegagerö sem fyrir
er, markaðsaðstæður eru betur
þekktar, stofnkostnaöur er lítill
og hagnaöarvon miöuö viö þaninn
rúmmetra., betri en I útflutningi.
Aftur á móti gæti traustur inn-
lendur perlusteinsiönaöur leitt af
sér stórútflutning sem byggður
væri á traustum grunni.
■ Séð frá Stakkahllð út á Loðmundarfjörð
landfari
, Sí.

JWflRÐL,
Svar við fyrir-
spurn um rækju
Vegna mistaka féll hluti af
eftirfarandi grein, sem birt var i
Timanum i fyrradag, niður, og er
greinin þvi birt hér aftur í heild.
Viðkomandi eru beðnir velvirð-
ingar á þessum mistökum:
■ Svar við fyrirspurnum
Magna Örvars Guðmundssonar
netagerðarmanns, er birtist i
Tímanum 30. apríl s.l. á bls. 9
undir fyrirsögninni „hverju hefur
verið breytt”. Magni virðist telja
mig vera að ásaka Netagerð
Vestfjaiða hf. á ísafirði í viðtali
við Þjóðviljann 7. april s.I. fyrir
að segja „sjómenn verða nú með
breyttar vörpur sem veiði meiri
rækju, en þvi miður virðist
aukningin vera að mestu leyti
smárækja”. Það var ekki meining
min að kasta rýrð á Netagerð
Vestfjarða hf. Starfsmenn henn-
ar hafa unnið mikið og gott starf
i þágu rækjuútgerðar.
Það er erfitt að svara Magna
án þess að útskýra um leið
ástæðurnar fyrir áhyggjum mín-
um og starfsbræðra minna varð-
andi smárækjuna. Hámarksjafn-
stöðuafli virðist nú vera um 2600
tonn í stað 2500 tonna áður í ísa-
fjarðardjúpi. Á árunum 1969-
1971 virtist mcðalafli hverra
þriggja vetra ekki mega fara yfir
2300 tonn án þess að afli á
togtima lækkaði verulega. Á
árunum 1972-1981 var meðalafli
hverra þriggja vetra á bilinu
2200-2490 tonn. Ákvörðun okk-
ar á Hafrannsóknarstofnun um
að leggja til að kvótinn yrði
aukinn úr 2400 tonnum i 2700
tonn fyrir veturinn 1981-82 í
ísafjarðardjúpi, var byggð á
þeim forsendum að endurnýjun
hefði verið óvanalega góð undan-
farna fjóra vetur. Ofan á þetta
bætir sjávarútvegsráðherra siðan
300 tonnum, þannig að þriggja
vetra meðaltalið verður nú um
2900 tonn fyrir siðustu þrjá
vetur, eða um 300 tonn fyrir ofan
hámarksjafnstöðuaflann fyrir
svæðið. Samkvæmt okkar tillög-
um hefði þessi tala orðið aðeins
um 2760 tonn. Hvað nú ef
endurnýjunm var ekki svo góð
sem ætlað var, en smárækjan
undanfarna 4 vetur stafaði af
veiðarfærabreytingu eða breyt-
ingum á toghraða. Ég tek það
fram að það var nú nýlega sem
ég frétti að árið 1977 hefði verið
tekinn upp sá háttur að sauma
saman yfir og undirnet á poka,
sem ætluð eru til hlifðar. Guðni
Þorsteinsson veiðarfærasérfræð-
ingur hefur gert samanburð á
þessu og fráleystum hlífðarnet-
um. Telur hann að þessi tilhögun
torveldi flokkun rækjunnar i
pokanum til muna. Áuk þess
troða margir sjómenn pokaend-
anum inn í hlífðarnetið i stað
þess að hafa pokaendann laus-
an. Þar með er veiðarfærið i
reynd með tvöfaldan poka, sem
flokkar verr enda þótt möskva-
stærð sé fyrir ofan það löglega.
Þetta fyrirkomulag er þó ekki
ólöglegt einsog það væri í fisk-
vörpum.
Állir hafa nú áhyggjur af þeirri
miklu smárækju, sem veiðist í
ísafjarðardjúpi. Þarna hefur
meðalstærð verið lægst á iandinu
nú 4 vetur í röð. Er hér um að
ræða rækju sem er ýmist eins árs
af stærðinni 11-13 mm eða
tveggja ára rækja 14-16 mm að
skjaldarlengd. Á rækjuráðstefn-
unni sem haldin var i Kodíak i
Alaska og ég var boðin á, kom
m.a. fram að aukinn slaki i
hliðarstykkjum vörpunnar væri
vænlegur til að losna við smá-
rækju. Guðni Þorsteinsson hefur
nú þegar gert margar tilraunir
með ýmis konar slaka. Stcin-
grimsfjarðarmenn hafa allir tek-
ið upp hliðarslaka. Annars var
Jón Magnússon á Stefni frá
Drangsnesi sá fyrsti sem vakti
athygli mína á auknum hliðar-
slaka. Einnig má geta þess að
samkvæmt niðurstöðum úr leið-
angri r/s Drafnar i september á
hin ýmsu svæði veiddust um 45%
fleiri rækjur á bilinu 15 mm og
minni (hér eftir kölluð smá-
rækja) i ísafjarðardúpi heldur
en á Húnaflóa, en brisvar sinnum
fleiri smárækjur í ísafjarðardjúpi
heldur en Arnarfirði. Þarna voru
notaðar hliðarslakalausar vörpur
á öllum svæðum.
í nóvember veiða Djúpmenn
2,5 sinnum meira af smárækju
heldur en Amfirðingar en rúm-
lega tvisvar sinnum fleiri smá-
rækjur en Húnaflóamenn hlut-
fallslega. Þar koma kostir hlið-
ar slakans berlega i Ijós. Á þessu
ári hafa aðeins 4 af 28 bátum
tekið upp hliðarslaka í Isafjarðar-
djúpi en engir á Arnarfirði.
Guðni hefur einnig gert tilraunir
með mismunandi toghraða með
tilliti til flokkunar rækjunnar. -
Þar kom i ljós að með minni
toghraða sleppur meira af smá-
rækju. Svo sem sjá má er unnt
að auka hlut smárækjunnar með
því að auka toghraðann. Þá fæst
lengri yfirferð en skverinn
minnkar. Á vissu bili eykst afli á
togtíma og flokkun veiðarfæris-
ins versnar einnig við það.
Verðflokkaskiptingin ýtir nú
ekki beinlinis undir smárækju-
vernd fyrir Djúpmenn. Það er
nefnilega sama verð greitt fyrir
rækju sem er 260-350 stk/kg, en -
siðan skiptir um verð við fækkun
um hvert 20 stk/kg. Það er
augljóst að flokkaskipting í -
nokkra flokka á bilinu 260-350
stk/kg myndi hafa jákvæð áhrif
til verndar smárækju, einkum i
ísafjarðardjúpi þar sem rækjan
hefur öll verið á þessu bili
undanfarna vetur og verður
sennilega enn um sinn.
Reykjavík, 14. maí 1982
Unnur Skúladóttir.