Tíminn - 30.05.1982, Blaðsíða 9

Sunnudagur 30. mai 1982
menn og málefni
Sókn verður að hefja
á höfuðborgar s væðinu
B Kristján Benediktsson, aldursforseti borgarstjórnar, stýrir kosningu forseta borgarstjórnar.
Óbreytt staða
ríkisstj órnarinnar
■Sveitar- og bæjarstjórnarkosn-
ingar hafa engu breytt um stöðu
ríkisstjórnarinnar, nema síður sé.
Sá flokkur, sem hefur verið óklof-
inn andstæðingur hennar, Alþýðu-
flokkurinn, beið mestan ósigur.
Fylgi hans hefur aldrei verið minna
í Reykjavík um langt skeið.
Sjálfstæðisflokkurinn, sem hef-
ur verið að verulegu leyti i stjórnar-
andstöðu, lagði nú megináherslu
á, að frambjóðendur nytu fyllsta
stuðnings Gunnars Thoroddsen og
þeirra Sjálfstæðisflokksmanna,
sem stutt hafa ríkisstjórnina.
Af hálfu margra frambjóðenda
flokksins var miklu oftar vitnað i
Gunnar Thoroddsen en Geir Hall-
grímsson. Sigur Sjálfstæðisflokks-
ins verður því ekkert frekar talinn
sigur stjórnarandstæðinga en
stjórnarsinna í Sjálfstæðisflokkn-
um.
Framsóknarflokkurinn hélt velli
í kosningunum, en hann hefur
öðrum fremur verið kjölfesta
stjórnarsamstarfsins.
Alþýðubandalagið fékk ekki
lakari úrslit en vænta mátti, þegar
tillit er tekið til óvenjulegra að-
stæðna 1978 og kvennaframboð-
anna nú í Reykjavík og á Akureyri.
Fleiri rök mætti færa fyrir þvi, að
staða rikisstjórnarinnar er óbreytt.
Kosningaúrslitin hafa ekki haft
nein teljandi áhrif á hana. Þau
geta þvi ekki orðið rikisstjórninni
að fótakefli.
Hitt hefur meira að segja, að
margs konar erfiðleikar hafa kom-
ið til sögu að undanförnu, eins og
minnkuð þorskveiði og hrun
loðnustofnsins, ásamt verðfalli á
ýmsum útflutningsvörum. Þetta
mun valda verulegum samdrætti
þjóðartekna á árinu. Samfara
þessu eykst svo órói á vinnu-
markaðnum.
Þetta hlýtur að skapa ríkisstjórn-
inni aukinn vanda og verra getur
orðið að fást við hann vegna þess,
að ekki er nema rúmt ár til alþingis-
kosninga.
Óábyrg krafa
Það er vist, að ábyrgir menn
hugsa nú á þann veg, að aukinn
vandi kalli á meiri samheldni hjá
rikisstjórninni og ákveðinn vilja til
að takast á við vandann. Erfiðleik-
arnir hvetja til róttækari og raun-
hæfari aðgerða. Sú er lika afstaða
Framsóknarflokksins.
Þess vegná er það fúllkomlega
ábyrgðarlaus krafa, sem borin
hefur verið fram af formanni
Sjálfstæðisflokksins, að nú skuli
þing rofið og efnt til kosninga.
Með góðu móti væri í fyrsta lagi
hægt að efna til kosninga í síðari
hluta september, sökum sumar-
leyfa og fjarveru margra frá
heimilum sinum af fleiri ástæðum.
Ákvörðunin um þingrof og kosn-
ingar nú mundi leiða til nokkurra
mánaða kosningabaráttu, sem
þrýstihóparnir á vinnumarkaðnum
myndu notfæra sér út i æsar í
trausti þess að stjórnmálamenn
reynist undanlátssamari en ella
undir slikum kringumstæðum.
Hér gæti endurtekið sig sagan
frá sumrinu 1942, þegar valdalaus
ríkisstjórn Sjálfstæðisflokksins
réði ekki við neitt og dýrtiðin
tvöfaldaðist á átta mánuðum.
Þingrof og kosningar nú myndu
kalla fram glundroða og upplausn.
Krafa flestra er áreiðanlega sú,
að ríkisstjórnin takist á við vand-
ann og leitist við að leysa hann.
Reynist hún þess ekki megnug,
skapast nýtt viðhorf.
Til þess mun þó vonandi ekki
koma, m.a. vegna þess, að Gunnar
Thoroddsen á eftir stuðninginn við
Sjálfstæðisflokkinn í kosninga-
baráttunni nú það inni hjá flokkn-
um, að hann beiti ekki bolabrögð-
um og yfirboðum til að koma
stjórn hans á kné.
Hægri sveifla
Það er óumdeilt, að Sjálfstæðis-
flokkurinn varð sigurvegari kosn-
inganna, þótt hann næði ekki sama
árangri og i kosningunum 1974.
Hitt er spurningin, hvort hægt er
að tala um hægri sveiflu i þessu
sambandi. Ástæðan til þess er sú,
að stuðningsmenn Gunnars Thor-
oddsen fylktu sér að þessu sinni um
flokkinn. Margir þeirra eru áreið-
anlega ekki leiftursóknarmenn.
Þeir töldu sig geta stutt flokkinn
nú sökum þess, að ekki var verið
að kjósa um leiftursókn eða ríkis-
stjórn.
Það er áreiðanlegt, að margir
þessara kjósenda munu ekki fylkja
sér um Sjálfstæðisflokkinn í þing-
kosningum. Þessir kjósendur eru
fylgjandi framsækinni frjálslyndri
stefnu en ekki leiftursóknarstefnu
í anda Rragans og Thatchers.
Reynslan hefur líka oftast orðið
sú, að Sjálfstæðisflokkurinn hefur
fengið verulega meira fylgi í sveitar
og bæjarstjórnarkosningum en i
þingkosningum. Einkum gildir
þetta þó um Reykjavik.
{ þingkosningunum er kosið um
landsmálin, ekki sist efnahagsmál-
in. Landsmálastefna Sjálfstæðis-
flokksins hefur notið minna fylgis
en stefna hans i málum einstakra
sveitarfélaga og bæjarfélaga.
Staða
Framsóknarflokks
Eftir atvikum getur Framsóknar-
flokkurinn unað úrslitum kosning-
anna. Reynt hefur verið að halda
því fram, að hann hafi tapað miklu
fylgi i sveitar- og bæjarstjórnar-
kosningum 1978 og þvi sé ekki
hagstætt fyrir hann, þótt hann
haldi svipuðu fylgi nú.
Hið rétta er, að fylgi flokksins í
sveitar- og bæjarstjórnarkosning-
um 1978 var mjög svipuð og 1974,
að Reynkjavík undanskilinni. Þar
varð flokkurinn fyrir miklu tapi
1978.
Víðast í kauptúnum og kaup-
stöðum úti um land heldur Fram-
sóknarflokkurinn nú ýmist svipuðu
fylgi og 1974 eða eykur það, t.d. á
Akranesi, i Grindavík, á Dalvík,
Suðureyri, Bolungarvík og Pat-
reksfirði. Miðað við það, að flokk-
urinn er í ríkisstjórn á erfiðum
tímum, verður þetta að teljast vel
viðunandi útkoma.
Vafalítið er þetta að þakka því,
að flokkurinn hefur yfirleitt átt
góðum fulltrúum á að skipa. Til
viðbótar hefur það svo komið, að
menn hafa metið verk fulltrúa hans
í ríkisstjórn og á Alþingi.
Sigur Framsóknarflokksins i
þingkosningunum 1979 átti megin-
þátt i þvi, að komið var í veg fyrir
glundroða og upplausn, sem var að
myndast á Alþingi. Ríkisstjórn
þeirri, sem þá komst á laggirnar,
hefur tekist að afstýra atvinnu-
leysi, tryggja nokkurn veginn lifs-
kjörin og halda uppi miklum fram-
kvæmdum. Þetta hefur óvíða tek-
ist annars staðar á sama tíma.
Allt þetta meta menn og skilja
jafnframt, að því valda óviðráðan-
legar ástæður að niðurtalning verð-
bólgunnar hefur ekki gengið eins
vel og framsóknarmenn væntu.
Það er hins vegar jafnvist, að
verðbólgan hefði orðið meiri, ef
ekki hefði notið við viðnáms-
baráttu Framsóknarflokksins bæði
innan rikisstjórnarinnar og utan.
Aróður Davíðs
Úrslitin i Reykjavík þykja að
sjálfsögðu mesti viðburður kosn-
inganna. Það er óumdeilanlegt, að
sigur Sjálfstæðisflokksins þar var
mikill, þótt hann næði ekki sama
árangri og 1974, en þá fékk hann
58% atkvæðanna, en rúm 52%
nú.
Það er vafalaust rétt, sem áður
hefur komið fram, að kvennafram-
boðið hefur átt sinn þátt í sigri
Sjálfstæðisflokksins i Reykjavík.
Það vakti til lífs að nýju glundroða-
kenninguna. En rangt væri að
kenna kvennaframboðinu einu um
hvernig fór.
Það er tvimælalaust mikilvæg
ástæða, að vinstri flokkunum svo-
nefndu tókst ekki að koma nógu
vei til skila þeim árangri, sem hafði
náðst af samstarfi þeirra í borgar-
stjórninni, og ekki heldur að draga
upp nógu skýra mynd af því,
hvernig viðskilnaður Sjálfstæðis-
flokksins var vorið 1978. Hér brást
sóknarlistin meira og minna hjá
þeim öllum.
Játa verður hins vegar, að undir
forustu Davíðs Oddssonar hélt
Sjálfstæðisflokkurinn uppi harðri
sókn gegn meirihlutanum. Hvað,
sem um Davið má segja, er hann
óvæginn áróðursmaður, sem beitir
oft svipuðum aðferðum og tiðk-
uðust á þriðja og fjórða
áratugnum.
Skattamálin og
Egill Skúli
Sjálfstæðisflokkurinn varaðist
nú að gefa Reykvíkingum mörg
loforð, svo að hann félli ekki i
sömu gröf og fyrir þingkosningarn-
ar 1979. En hann gaf eitt loforð
ákveðið og bindandi, sem hefur
vafalítið reynst honum vel. Það var
loforðið um lækkun skatta.
Það þýðir ekki annað en að
viðurkenna, að hér, eins og viðast
annars staðar, þykja skattar orðnir
of háir, einkum á millistéttarfólki.
Framsóknarflokkurinn gerði sér
þetta ljóst og hét því að beita sér
fyrir lækkun fasteignaskattsins.
Aðrir íhaldsandstæðingar brugð-
ust ókvæða við og andmæltu öllum
skattalækkunum. Það átti sinn þátt
í þvi hvernig fór.
Það var nú, eins og áður, einn
aðalstyrkur ihaldsins, að geta bent
á ákveðið borgarstjóraefni. Þeir
hafa ekki sist rökstutt glundroða-
kenninguna með þvi, að andstæð-
ingarnir ættu erfitt með að koma
sér saman um borgarstjóra og gætu
það alls ekki fyrir kosningar.
Framsóknarflokkurinn ákvað
að mæta þessum áróðri með því að
lýsa yfir fylgi við Egil Skúla Ingi-
bergsson sem borgarstjóra, enda
hafði hann reynst prýðilega í þvi
starfi.
Aðrir flokkar tóku ekki nægi-
lega undir þetta, og gáfu jafnvel
sumir til kynna, að þeir myndu alls
ekki styðja Egil Skúla. Þetta átti
sinn þátt í úrslitunum.
Ný sókn
Framsóknarmenn í Reykjavik
vissu i upphafi kosningabaráttunn-
ar, að staða þeirra var erfið og þeir
hefðu því á brattann að sækja. Það
má segja, að þeir hafi unnið
takmarkaðan varnarsigur. Hann
ætti að vera nægur til þess, að
byggja flokkinn upp til nýrrar
sóknar.
Það eru ekki nema 12 ár síðan
flokkurinn hafði i borgarstjórn
þrjá fulltrúa af fimmtán. Þetta ætti
að geta náðst aftur, ef vel og rétt
er unnið.
Fyrir Framsóknarflokkinn þýðir
ekki annað en að horfast í augu
við, að hlutur hans er ekki aðeins
of lítill í Reykjavík, heldur á öllu
höfuðborgarsvæðinu. Jafnhliða
því, að unnið verði að eflingu
flokksins úti um land, þarf að
beina alveg sérstakri sókn að
höfuðborgarsvæðinu. Það verður
að verða eitt af stærstu verkefnum
flokksins í náinni framtið.
o
Þórarinn Þórarinsson,
ritstjóri, skrifar líl