Tíminn - 08.06.1982, Blaðsíða 8

8
Útgefandl: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Glsli Slgurðsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason.
Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttlr. Afgreiðslustjóri: Slgurður Brynjólfsson
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elias Snæland Jónsson. Rltstjórnarfulltrúi:
Oddur V. Ólafsson. Fréttastjórl: Páll Magnússon. Umsjónarmaður Helgar-Tfmans:
lllugi Jökulsson. Ðlaðamenn: Agnes Bragadóttlr, Atli Magnússon, Bjarghildur
Stefánsdóttir, Eglll Helgason, Frlðrik Indrlðason, Heiður Helgadóttir, Jónas
Guðmundsson, Kristinn Hallgrimsson, Kristín Leifsdóttir, Ragnar Örn Pétursson
(Iþróttir), Sigurjón Valdimarsson, Skafti Jónsson. Útlitstelknun: Gunnar Trausti
Guðbjörnsson. Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón Róbert Ágústsson, Elin
Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Prófarkir: Flosi Kristjánsson, Kristin
Þorbjarnardóttir, Maria Anna Þorsteinsdóttir.
Ritstjórn, skrifstofur og auglýslngar: Sfðumúla 15, Reykjavik. Simi: 86300.
Auglýsingaslmi: 18300. Kvöldsimar: 86387 og 86392.
Verð I lausasölu 7.00, en 9.00 um helgar. Áskrift á mánuði: kr. 110.00. — Setning:
Tæknidelld Tlmans. Prentun: Blaðaprent hf.
Alvarlegt ástand
í efnahagsmálunum
■ Ljóst er, að verulegir erfiðleikar steðja að í
efnahagslífi þjóðarinnar vegna minnkandi
þjóðartekna. Utlit er fyrir, að þjóðartekjur
dragist saman um 2-3 af hundraði, en það gæti
þýtt samdrátt í gjaldeyristekjum um 10-15 af
hundraði. Slíkur samdrátur hlýtur að hafa
keðjuverkandi áhrif á allt þjóðfélagið.
í ítarlegu viðtali við Steingrím Hermannsson,
formann Framsóknarflokksins, sem birt er í
Tímanum í dag, er staðan í efnahagsmálunum
rakin og bent á þá erfiðleika, sem við blasa.
Steingrímur fjallar í því sambandi um
samningaviðræðurnar sem nú standa yfir, og
segir þar m.a.:
„Fyrir launahækkunum er ekki til einn einasti
eyrir í þjóðarbúinu. Staðreyndin er sú, að minna
er til nú er var í fyrra. Ljóst er, að í stað þess
að hækka laun, þurfum við að dreifa þeim
byrðum, sem af ástandinu skapast, sem
sanngjarnast á alla þegna þjóðfélagsins. Þá verða
þeir að taka þyngstu byrðarnar, sem þola mest.
En ég fæ ekki séð að neinn hópur í röðum þeirra
betur launuðu sé tilbúinn að taka slíkt í mál.
Það er sama, hvað samið er um. Það getur
ekki orðið almenn kjarabót þegar þjóðartekjurn-
ar fara minnkandi.
Spyrna verður við fótum, svona er ekki hægt
að halda áfram. Ég skal engu spá um það, til
hvaða ráðstafana verður gripið. Gengið hefur
verið látið síga, en með þessari gífurlegu sókn í
gjaldeyri er í raun og veru verið að fella gengið.
En gengisfelling eykur aðeins á verðbólguna
eins og nú er ástatt.
Ég sé ekki betur en að stefni í svipað ástand
og var 1966-1967, þegar verðfall varð á erlendum
mörkuðum. Á þessari stundu vil ég ekki segja,
hvaða ráðstafanir þarf að gera. Það fer mikið
eftir því, hvernig semst á vinnumarkaðnum. En
ef við ætlum að standa við 35% markmiðið,
verður að gera mjög róttækar ráðstafanir. Með
einhverjum ráðum verður mjög fljótlega að
stöðva gjaldeyrisútstreymið og eyðsluna. Ég
óttast, hvort sem kemur til verkfalla eða ekki,
að togaraútgerðin verði í svo miklum erfiðleik-
um eftir aflaleysið undanfarið, að verulegt
fjármagn þurfi til að fleyta henni yfir þá
erfiðleika, þótt afli batni á næstu vikum.
Mjólkurkýrnar mega ekki hætta að mjólka.
Við næstu vísitöluákvörðun tel ég óhjákvæmi-
legt að telja niður bæði verðbætur á laun,
fiskverð og búvöruverð og gera þá jafnframt
hliðarráðstafanir til að bæta, eins og frekast er
unnt, kaupmátt þeirra sem lægstu launin hafa.
Ég held að aðgerðir í þessum dúr séu
óhjákvæmilegar á næstu mánuðum“.
Hér lýsir Steingrímur Hermannsson af
hreinskilni þeirri alvöru, sem við blasir í
efnahagsmálum landsmanna á næstu mánuðum,
og eindregnum vilja til þess að takast á við þann
vanda í samræmi við það markmið, sem
ríkisstjórnin hefur einhuga sett sér í verðbólgu-
málunum. Það er mikið í húfi fyrir landsmenn
alla, að rétt verði á þessum málum tekið í sumar
og haust.
- ESJ
ÞRIÐJUDAGUR 8. JUNI 1982
tekinn tali
■ Þjóðarbúið hefur orðið fyrir ófyrirsjáanlegum áföllum á þessu ári, sem
gerir það að verkum að þjóðartekjur minnka. Vitað var að loðnuveiði yrði
litil sem engin i ár. Þar til viðbótar hefur þorskafli dregist verulega saman
og horfur á skreiðarmarkaði eru slæmar. Mikið magn af skreið er óselt.
Efnahagskreppan i heiminum segir til sin á mörgum sviðum. Iðnaðurinn hér
á landi hefur orðið illa úti af hennar völdum. Fleira veldur þvi að úr minna
er að spila í ár en áður var. Það hlýtur óhjákvæmilega að leiða til samdráttar.
Á sama tíma fara launþegar fram á launahækkanir og sumir hafa fengið
þær, og allt er í óvissu um hverjar aflciðingarnar verða ef almennar
launahækkanir verða á sama tima og framleiðsluverðmætið dregst saman.
Kakan sem til skipta er minnkar en h ver og einn ætlar sér stærri bita af henni.
Tíminn snéri sér til Steingríms
Hermannssonar, sjávarútvegsráð-
herra, og spurði hvaða áhrif minnk-
andi þjóðartekjur hafi á efnahagslíf-
ið almennt og hvað sé til ráða.
-Talan 2-3 af hundraði samdráttar
í þjóðartekjum hljómar e.t.v. ekki
svo óskaplega, sagði Steingrimur en
þetta gæti þýtt samdrátt í gjaldeyris-
tekjum 10-15 af hundraði. Það lýsir
líklega betur áhrifunum. Þetta hefur
ákaflega mikil keðjuverkandi áhrif.
Minna kemur i vasann ekki aðeins
hjá þeim sem loðnuna veiða og
loðnuafurðir vinna, heldur fyrr eða
siðar flestum öðrum þjóðfélags-
þegnum. Að sjálfsögðu var vitað um
samdrátt í loðnuveiðum. Hins vegar
hefur orðið mjög óvænt breyting á
þorskveiðunum. Fyrstu fjóra mán-
uði ársins var veiðin 40 þúsund
lestum minni en var í fyrra og áætlað
var í ár.
Sérstaklega er þorskafli togar-
anna minni, eða um 20 þúsund tonn,
og einnig er samdráttur í öðrum
afla. Auk þessa er aflasamsetningin
miklu óhagkvæmari en var. Aflinn
er ekki eins verðmætur. Þetta hefur
haft í för með sér að togaraútgerðin
er rekin með mjög miklum halla í
dag. Það eru líklega fáir túrar sem
togari hefur fyrir meiru en greiðslu
til áhafnar og olíu.
Þetta þýðir einnig að samdráttur
í frystum þorskafurðum á Banda-
rikjamarkað hefur orðið um 20 af
hundraði. Það er mikilvægasta
útflutningsafurð okkar. Þetta getur
haft þær afleiðingar að við missum
af góðum viðskiptavinum í Banda-
ríkjunum og þeir taki upp viðskipti
við Kanadamenn. Þetta sýnir hvaða
keðjuáhrif aflabrestur getur haft.
Skreiðin bregst
Þá bætist óvænt ofan á, að
skreiðarútflutningur til Nigeríu hef-
ur stöðvast. Ljóst er að verulegt
verðfall verður á skreiðinni ef hann
opnast aftur. Þetta er annað mikið
áfall og fiskvinnslufyrirtækin mörg
hver sem hafa bætt hag sinn verulega
á undanförnum tveim árum með
skreiðarframleiðslu, eru nú í mjög
erfiðri stöðu.
-Ég hef rætt um þorskinn við
fiskifræðinga. Þeir telja að þorskur-
inn sé nægur i sjónum, en aflatregð-
una kenna þeir þvi að hann þétti sig
ekki vegna þess að loðnutorfur eru
ekki til staðar.
Vitanlega bindum við vonir við að
þetta ástand breytist og samdráttur-
inn verði ekki eins mikill þegar liður
á árið, en útilokað er, að við náum
því aflamagni á síðara hluta ársins,
sem á vantar á fyrri hluta þess.
í þessu sambandi vil ég geta þess,
að menn tala mikið um að fiskiskipin
séu of mörg. Það má segja að þau
séu það, en þrátt fyrir þessa fjölgun
fiskiskipa hefur samt ekki náðst sá
afli sem veiða má. Ég held að enginn
geti fullyrt að fengist hefði meiri afli
á hvert skip þótt þau væru færri.
-Ég hef hér aðallega talað um
erfiðleika sjávarútvegsins og áhrif
þeirra á þjóðarbúið, en það er víðar
sem að kreppir. Erfiðleikar iðnaðar-
ins eru miklir. Stórtap var á flestum
greinum útflutningsiðnaðar á síð-
asta ári. Kreppuástandið i heimin-
um hefur haft gífurleg áhrif á
orkufrekan iðnað, bæði álbræðsluna
og málmblendiframleiðsluna.
Auk þess er landbúnaðurinn í
mjög miklum erfiðleikum. Markað-
urinn i Noregi fyrir dilkakjöt virðist
nú lokaður. Hér blasir því við meiri
offramleiðsla á dilkakjöti en nokkru
sinni fyrr. Ljóst má þvi vera að nú
þarf að framkvæma með miklum
hraða þann samdrátt í sauðfjárrækt-
inni sem lagt var til árið 1979,
þegar breyting framleiðslulaganna
var samþykkt. Þvi miður hefur þetta
gengið miklu hægar en æskilegt
hefði verið. Menn trúðu því ekki að
ástandið gæti orðið svona erfitt.
Verulegt fjármagn vantar til að
hjálpa bændum yfir það harðræði
sem þvi fylgir að slátra mikiu af
fullorðnu fé. Einnig þarf að hjálpa
þeim til þess að koma upp nýjum
búgreinum, sem gætu orðið arðbær-
ar, eins og t.d. loðdýraræktin virðist
vera.
Það verður þvi að segja þvi
miður, að erfiðleikarnir steðja að á
öllu sviðum.
Eyðslan
of míkil
Samfara þessu er ástandið í
peningamálum þjóðarinnar mjög
alvarlegt. Litið hefur verið lagt inn
í bankana, en útstreymið er aftur á
móti ákaflega mikið.
Bankarnir eru komnir i um 500
millj. kr. skuld við Seðlabankann.
Þeir hafa þvi orðið að herða mjög
allar sínar útlánareglur. Þetta hefur
ekki hvað sist bitnað á atvinnuveg-
unum. Margir hverjir þola þetta
ástand ekki. Það er litil sveigja
þegar afli er svo lítill sem raun ber
vitni.
Gjaldeyrisútstreymi hefur og ver-
ið ofboðslegt. Mér skilst að gjald -
eyrisstaða bankanna hafi versnað
um 679 millj. kr. á fyrstu fjórum
mánuðum ársins. Mér er tjáð að í
byrjun mai hafi þetta litið sæmilega
út, en siðan hefur það breyst aftur
og ásókn í gjaldeyri virðist engu
minni en var fyrr á árinu. Hallast því
enn á verri veginn.
-Ég tel að þetta ástand i
peningamálum og gjaldeyrismálum
sé e.t.v. það alvarlegasta sem að
þjóðinni snýr i dag. Með svona
mikilli ásókn í gjaldeyri, langt
umfram það sem aflast, erum við að
éta upp forðann. Enginn vafi er á að
á þessu þarf að taka, og það án tafar.
Nokkuð hefur verið gert i þvi
efni, t.d. hefur viðskiptaráðherra
hert mjög allar reglur hjá langlána-
nefnd. Neitað hefur verið mörgum
umsóknum um vinnuvélar og fleira
af því tagi, sem þegar er nóg til af í
landinu.
En staðreyndin er sú að t.d.
lifeyrissjóðimir halda áfram að lána
út. Þeir hafa um 1.3. milljarða kr. i
ráðstöfunarfé, skilst mér, og fólk
virðist hafa næga peninga til ferða-
laga eða á alls konar varningi.
Utanlandsferðir eru flestar uppseld-
ar i sumar.
Enn fleira kemur til. Áætlað var
að verðbótavísitalan 1. júni yrði um
7.5 af hundraði, þ.e.a.s. framfærslu-
visitalan eftir niðurgreiðslur um 9
af hundraði, en varð næstum tveim
prósentustigum hærri. Slik skekkja
verkur furðu. Sumt af þessu gátu
menn séð fyrir. T.d. varð meiri
hækkun i okrugeiranum heldur en
gert hafði verið ráð fyrir. Þar varð
að láta þar undan. Hins vegar kom
annað á óvart, svo sem að það varð
viðskiptakjaraviðbót, þótt skömmu
áður hafi verið spáð viðskiptakjara
frádrætti. Það er furðulegt að
viðskiptakjaraviðbót skuli geta orð-
ið á sama tima og viðskiptahalli
þjóðarinnar er upp á hundruði
milljóna. Þarna er eingöngu tekið
tillit til verðlagsins en ekki magnsins.
-Sú mynd sem við blasir af
ástandinu með þjóðartekjur og
horfur i peningamálum er mjög
dökk. En ofan á þetta bætist svo
það, að ég sé ekki betur en að
launamálin hafi losnað mjög úr
böndunum.
Með hnífínn
á barka
þjóðfélagsins
Ég harma það að einstakir hópar,
sama hvort það eru læknar, hjúkrun-
arfræðingar eða sjúkraliðar, skuli
ganga þvert á lög, segja upp
störfum, hlíta ekki þvi sem lög gera
ráð fyrir i neyðarástandi, þegar fólk
er skyldað til að vinna í þrjá mánuði
til viðbótar eftir fjöldauppsagnir, og
Ástandið
í peninga-
og
gjaldeyrismálum
er
alvarlegasta
vandamálið
beinlínis að ná fram launahækkun-
um með hnifinn á barka þjóðfélags-
ins.
Svona getur þetta ekki gengið.
Ljóst er að þetta breiðist út til
annarra stétta. Mér skilst að lögregl-
an sé að fara i kjölfarið og síðan
kennarar o.s.frv. Þetta hlýtur að
enda með þvi að enginn hefur neitt
upp úr krafsinu. Ekki nokkur
maður.
Með þessu er ég á engan hátt að
meta hvort hjúkrunarfræðingar eru
of lágt launaðir eða ekki. Kjaradóm-
ur á að meta það, og gerði það og
hækkaði þá um tvo launaflokka.
Ég viðurkenni, að hægara er um
að tala en i að komast, þegar menn
segja að standa eigi stíft á móti.
Þessar stéttir hafa svo gifurlega
mikið vald á viðkvæmum málaflokk-
um. Ég er ekki að áfellast neinn fyrir
að hafa samið, en það hvarflar mjög
orðið að mér að e.t.v. hafi verið
vitleysa að láta undan læknum og
hjúkrunarfræðingum.
Ég get lítið sagt um samninga ASÍ
og vinnuveitenda. Ég harma að i
þeim samningaumleitunum mun
ekki vera hljómgrunnur fyrir þvi að
engar grunnkaupshækkanir verði,