Tíminn - 12.06.1982, Blaðsíða 6

6
LAUGARDAGUR 12. JÚNÍ 1982
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Gisli Sigurösson. Augiýsingastjóri: Steingrimur Gislason.
Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttlr. Afgrei&slustjóri: Slgur&ur Brynjólfsson
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elías Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi:
Oddur V. Ólafsson. Fréttastjóri: Páll Magnusson. Umsjónarmaður Helgar-Timans:
lllugi Jökulsson. Bla&amenn: Agnes Bragadóttir, Atli Magnússon, Bjarghildur
Stefánsdóttir, Egill Helgason, Friðrik Indrl&ason, Heiður Helgadóttir.lngólfur
Hannesson (iþróttir), Jónas Guðmundsson, Kristinn Hallgrimsson, Kristin
Leifsdóttlr, Sigurjón Valdimarsson, Skafti Jónsson, Svala Jónsdóttir. Útlits-
teiknun: Gunnar Trausti Gu&björnsson. Ljósmyndir: Gu&jón Einarsson, Gu&jón
Róbert Ágústsson, Elín Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Prótarkir:
Flosi Kristjánsson, Kristln Þorbjarnardóttir, María Anna Þorsteinsdóttir.
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar: Si&umúla 15, Reykjavik. Slml: 86300.
Auglýsingaslml: 18300. Kvöldsimar: 86387 og 86392.
Ver& I lausasölu 8.00, en 10.00 um helgar. Áskrlft á mánuði: kr. 120.00.
Setnlng: Tæknideild Tfmans. Prentun: Bla&aprent hf.
Akureyri á að
verða háskólabær
■ Á Alþingi 1964 fluttu þeir Ingvar Gíslason, Karl
Kristjánsson og Gísli Guðmundsson tillögu til þings-
ályktunar um eflingu Akureyrar sem skólabæjar.
Efni tillögunnar var að skora á ríkisstjórnina að láta
gera áætlun um framtíðarstaðsetningu hinna ýmsu
sérskóla og annarra menningarstofnana, sem þjóðin
þarfnast. Skal m.a. að því miðað, að efla Akureyri
sem skólabæ og stefnt að því að háskóli taki þar til
starfa í náinni framtíð.
I framsögu fyrir tillögunni fórust Ingvari Gíslasyni
m.a. orð á þessa leið:
„Ég vil engu spá um það, hvenær sú stund rennur
upp, að háskóli eða háskóladeild taki til starfa á
Akureyri. En það kann að verða skemmra undan en
margur hyggur. Og að mínum dómi er hér ekki um
lítilsvert atriði að ræða fyrir framtíð landsins. Það má
enn vitna til aðgerða Norðmanna í svipuðu máli. í
Noregi er að taka til starfa nýr háskóli og er hann
staðsettur í einnum af nyrztu bæjum landsins, Tromsö,
sem ýmsum mun ekki þykja stór.“
Ingvar Gíslason vitnaði síðan til þess, að íbúar í
Tromsö væru lítið fleiri en á Akureyri.
Framangreindri tillögu þeirra þremenninganna var
vísað til ríkisstjórnarinnar og gerðist lítið í málinu
næstu árin. Ingvar Gíslason, Gísli Guðmundsson og
Stefán Valgeirsson fluttu því svipaða tillögu á Alþingi
1971, þar sem enn fastara var þó að orði kveðið um,
„að Akureyri verði efld sem skólabær og miðstöð
mennta og vísinda utan höfuðborgarinnar.“
Alþingi féllst á þessa tillögu og hefur þetta mál síðan
verið nokkuð á dagskrá en ekki komið til beinna
aðgerða fyrr en nú, að Ingvar Gíslason menntamála-
ráðherra hefur skipað þriggja manna nefnd til að vinna
að þessu máli. í nefndinni eiga sæti þeir Birgir
Thorlacius ráðuneytisstjóri, dr. Guðmundur Magnús-
son háskólarektor og Tryggvi Gíslason skólameistari.
Birgir Thorlacius verður formaður nefndarinnar.
Samkvæmt fréttatilkynningu frá menntamálaráðu-
neytinu ber nefndinni að gera tillögur um, hvernig
vinna megi að því að efla Akureyri sem miðstöð
mennta og vísinda utan höfuðborgarinnar. í þessu
sambandi ber að hafa í huga margs konar
menningarstarfsemi, sem n^fndinni er ætlað að kanna
nánar og meta, hvort flokkast skuli undir viðfangsefni
hennar að höfðu samráði við ráðherra. Sérstaklega er
nefndinni ætlað að kanna, hverjir möguleikar séu á
að taka upp kennslu á háskólastigi á Akureyri.
Það er tvímælalaust að möguleikar eru miklir til
þess að koma upp kennslu á háskólastigi á Akureyri.
Þeim, sem stunda háskólanám mun halda áfram að
fjölga, og framundan er því að auka þarf stórlega
húsnæði Háskólans og fjölga kennurum. Þessi
aukning á húsnæði og kennslukröftum gerir það
auðvelt að koma upp kennslu á háskólastigi
norðanlands, án þess að því þurfi að fylgja
aukakostnaður.
Fyrir Háskóla íslands væri þetta ávinningur, því að
holl samkeppni gæti skapast milli háskóladeildanna í
Reykjavík og Akureryri. Hættan á kyrrstöðu yrði
minni.
Þá yrði með þessu stigið stórt spor til byggðajafn-
vægis. Stofnun Menntaskólans á Akureyri hefur orðið
þjóðinni allri til gagns. Reynslan myndi verða svipuð
af háskóla eða háskóladeildum þar. Þ.Þ.
á vettvangi dagsins
Hugleidingar og at-
hugasemdir vegna bók
arinnar „í veiðihug”
eftir Ingveldi Gfsladóttur
■ Eftir að hafa lesið þessa bók, tel ég,
að margt af því sem Tryggvi hefur þar
fram að færa séu algjörar rangsagnir,
sem hljóti að vekja undrun allra þeirra
sem þar þekkja til.
í Morgunblaðinu 29. desember 1978,
er grein eftir Egil Jónasson cand. mag.
frá Stardal. Þar bendir hann á nokkrar
rangsagnir í þessari bók Tryggva, og
setur fram athugasemdir við þær óg
leiðréttingar. Þvi sem Egill ræðir þarna
er ég ekki kunnug, en trúi að þar
leiðrétti hann rangsagnir í bók Tryggva.
En aftur á móti er ýmislegt sem Tryggvi
ber fram í bók þessari, sem mér er
kunnugt um að eru algjör ranghermi. Og
vil ég bera fram athugasemdir við það.
Á blaðsíðu 54, segir Tryggvi frá
bóndanum i Þormóðsdal, Ólafi Þor-
steinssyni og börnum hans. Allt sem þar
er skráð, varðandi börnin og foreldra
þeirra er ranghermi.
Það rétta er, að Ólafur Þorsteinsson
bóndi í Þormóðsdal og Guðrún Jóns-
dóttir, eignuðust aðeins þrú börn.
Það skal sagt hér, að Ólafur
Þorsteinsson og Guðrún Jónsdóttir,
bjuggu i Þórmóðsdal á árunum 1902 til
1917.
Böm Ólafs Þorsteinssonar og Guðrún-
ar Jónsdóttur i Þormóðsdal. (Varðandi
þetta skal vísað í Kirkjubækur).
1. - María Lára, f. 7. des. 1899 að
Lækjarbotnum, d. 1918 í Reykjavík.
2. - Inga Bergrós, f. 23. maí 1906 í
Þormóðsdal, d. 27. júli 1911.
3. - Június, f. 8. júni 1911 í Þormóðsdal,
d. 25. júlí 1911.
María Lára var fædd mállaus, en hafði
heyrn og var ekki óeðlileg i háttum á
þann veg sem Tryggvi segir frá. Engin
breyting varð á heilsu hennar á þann veg
sem Tryggvi segir frá. Trúlega mun það
hafa verið þungur kross að bera, fyrir
Maríu Láru og foreldra hennar, að húij
sem bam og ung stúlka, á ámnum 1899
- 1918, var mállaus. Og síst mun það
sæma Tryggva í Miðdal að smjatta á því
i flimtingum, í æviminningabók sinni, að
þeim öllum látnum.
Inga Bergrós var heilbrigt og efnilegt
barn. En hún nýlega 5 ára og bróðir
hennar, Júníus 1 1/2 mánaðar að aldri,
dóu bæði, með tveggja daga millibili í
júlí 1911, í Þormóðsdal, úr bamaveiki,
er þá herjaði mjög á börn. Þar sem
Tryggvi hefur látið setja á prent, að
börnin í Þormóðsdal hafi verið 5 að tölu
og öll orðið aumingjar um 5 ára aldur,
þá segir hann, að þessar hörmungar hafi
verið taldar afleiðingar þess, að foreldrar
bamanna væm systkinabörn. En ekki
vom þau systkinabörn. - Það hefur
vakið athygli margra sem lesið hafa
æviminningabók Tryggva hvað hann ber
þar fram lítið af jákvæðum frásögnum
af samtíðarfólki sinu, utan sins ættar-
hrings, en aftur á móti mikið af
neikvæðum, sem þá gjaman em alrang-
ar, alvarlegar ásakanir. Ég tel satt að
segja, að Tryggvi hafi í æviminningabók
sinni lagt meiri áherslu á að leita uppi
og koma á framfæri hæpnum og
alröngum frásögnum um látið fólk, utan
síns ættarhrings, en að draga fram
glöggar og sannar frásagnir um ættfólk
sitt lífs og liðið. - Hvað er Tryggvi að
fara, er hann segir á blaðsiðu 48, „Einar
hét maður og var sagður Jónsson,,?
Einnig er hann segir, að þessi maður hafi
verið ættlaus. Er ekki erfitt að átta sig
á þvi sem Tryggvi vill þama segja
lesandanum. Ég verð að segja, að ég
fékk ekki skilið það, frekar en það, að
hann skuli leyfa sér, að segja frá dómi
og hrikalegri hegningu yfirvalda, sem
aldrei hefur átt sér stað. (Á blaðsíðu 49
í bók Tryggva).
Á blaðsíðu 65 og 66 í æviminningabók
Tryggva í Miðdal, kynnir hann Gisla
Jónsson, á þann svívirðilega máta, er
þar kemur fram. Og til þess, að sem best
komi þar fram, hver sá maður var, sem
hann hér vill segja frá á þar fram kominn
máta, þá segir hann, að fólk þessa Gisla,
hafi búið í Þormóðsdal, og að hann hafi
verið bróðir Guðjóns Jónssonar sem
verslaði á Hverfisgötu 50. En hvers
vegna segir Tryggvi ekki, að þarna sé
um að ræða, listmálarann Gísla Jónsson.
Þá hefðu ömgglega enn fleiri lesendur
bókar hans áttað sig á, hvaða mann
hann var þama að reyna að kynna, sem
ótindan glæpamann. Já, þótt Gísli sé
búinn að hvíla í gröf sinni nær hálfan
fjórða áratug, er Tryggvi tekur sér fyrir
hendur, að láta rita eftir sér, i
æviminninga bók sina, það sem þar
kemur fram um Gisla. Þá em enn margir
lifandi, sem þekktu vel Gisla og muna
hann enn. Margir sem þekktu vel til
Gísla, hafa talað við mig um frásagnirn-
ar um hann í æviminningabók Tryggva
i Miðdal. Og segjast ekki fá skilið, hvaða
hlutverki þær eigi að gegna í þeirri bók.
Helst sé svo að sjá, að maðurinn sé þar
að reyna að segja frá og láta skrifa eftir
sér, um mann sem hann hefur ekkert
þekkt, og grípur þá bara til skáldskapar-
gáfu sinnar, með framkomnum aðferð-
um. Öllu ber þessu fólki saman um, að
eitthvað sé bogið við kynningu Tryggva,
í bók sinni, á Gísla. Þar sem að ekkert
muni hafa verið fjær framkomu og
afhöfnum Gisla Jónssonarlistmálara, en
að fara um með skotvopn í leit að lifi,
til að granda þvi. Já jafnvel bamalífum,
svo sem Tryggvi segir frá. En aftur á
móti gætu allir þeir, sem vitað hefðu
einhver deili á Gísla, getað borið fram,
að hann hafi lagt leið sína víða um land
sitt, með málaraliti sína og léreft, i leit
að fögru landslagi sem fyrirmyndum að
myndum sínum.
Þótt margar séu frásagnir Tryggva, í
bók hans, niðrandi rangsagnir um látið
fólk, sem líklegar væru til að kasta rýrð
á manngildi þess þá hljóta þær miklu
fremur að kasta rýrð á manngildi
Tryggva sjálfs, sem leyfir sér, að láta
setja þær í bók sina.
Þegar ég hafði lesið í bók Tryggva
frásagnir hans um skyldfólkið mitt i
Þormóðsdal og föður minn, Gísla
Jónsson, bróður Guðrúnar í Þormóðs-
dal, þá fannst mér satt að segja, að
Tryggvi hafi viljað leggja mikla áherslu
á að reyna að niðurlægja þetta fólk, eða
öllu heldur minningu þess, þar sem það
var allt fyrir löngu látið, er hann sendir
frá sér i bók þessari rangsagnir sínar
um það. Það vekur undrun mína, að þar
sem Tryggvi er fæddur 1901, þá hefur
hann verið aðeins um 16 ára aldur er
Ólafur Þorsteinsson og fjölskylda hans
flyst frá Þormóðsdal. En Tryggvi virðist
MORGUMBLAÐID, FÖSTCDAGUR 29. DESEM
Örfáar athugasemdir við
ævisögu Tryggva í Miðdal
Ymsir hafa komið að máli við
undirritaðan og beðið hann að
fjera athuftasemdir við rangfærsl-
ur~sem er að finna í Veiöihug
Tryggva Ein3rssonar frá Miðdal.
sem er e.k. æviminningabók. Hefi
ég dregið það af ásettu ráði fram
yfir jólaös, því ekki er vinsæl* að
verða til þess að spilla sölu meðan
á aðventuvertíð stendur, svo mjög
sem forleggjarar og höfundar
berjast í bökkum í kúltúrviðleitni
sinni. En því eru þessar athuga-
semdir settar hér fram, að skyldi
einhver opna svona bók þegar flóð
Kristmessunnar hefur skolað
henni upp í þarabrúk gleymskunn-
ar ásamt fjölda annarra . jafn-
merkra, væri það helst til þess að
huga aö einhverjum fróðleiksmol-
um um manniíf í Mosfeílssveit og
er þá betra að ranghermi séu
einhvers staöar til betri vegar
færð.
í kafla sem höfundur eðs
segjandi békarinnar ræðir um
sveitunga sína er minnst á Odu
Björnsson, sem bjó um tíma
Káifakoti (nú Úlfarsá) sbr. bis. 55.
Oddur þessi var alkunnur maður
og bjó langa tíð í Þverárkoti næstu
sveit. en hann var Einarsson ekki
Bjórnsson. Hánn drukknaði ekki i
Þverá eins og segir í téðri bók
heldur í Grafará á leið heim til sín
eða þó líklega öllu heldur eftir að
hafa borist af hesti sínum út í
Leirvogsá, sem var í foraðsvexti
þann dag.
Tryggva rangminnir lika föður-
r.afn næsta nágranna síns. Ólaís
sem bjó um skeið’i Sunnuhlið og
nú er nýlátinn (sbr. bls. 182) og
nefnir hann Benediktsson. Ólafur,
sem rak síöustu ár sin alþekkt kjot
og reykiðjufvrirtæki í Reykjavík
og upp á Geithálsi, var sonur
þeirra merkishjóna Benónýs
Helgasonar og Guðnýjar Magr.ús-
dóttur, sem lengi bjuggu við mikla
rausn á Háafeili í Skorradal. Var
hann albróðir Helga Benónýsson-
ar, kunns athafnamanns og rithof-
undar í Vestmar.r.aeyjum og
þeirra fleiri systkina og sýnist
vorkunnarlaust að vita faðerni
hans rétt. Ólafur var einnig mikill
náttúruskoöari og afburöa veiði-
maður þótt lítt fengist hann við aö
segja af sér sögur.
Eitt ranghermi enn er rétt að
leiðrétta. Á bls. 137 er talað um að
Gísli Hansson frá Fitjakoti hafi
farist af voðaskoti, en hið ,-ét.ta er
að Gísli féll af hesti er fældist með
hann'á Leirvogsárbrú skammt frá
Varmadal og lést af völdum
hofuöhöggs er hann fékk í fa'dinu.
■ Grein E.J. Stardal ■ Morgunblaðinu, sem greinarhöfundur vitnar til.