Tíminn - 12.06.1982, Blaðsíða 7

LAUGARDAGUR 12. JÚNÍ 1982
.7
■ „Það hefur vakið athygli margra sem
lesið hafa æviminningabók Tryggva, hvað
hann ber fram lítið af jákvæðum
frásögnum af samtíðarfólki sínu, utan síns
ættarhrings, en aftur á móti mikið af
neikvæðum ásökunum, sem þá gjarnan
eru alrangar og alvarlegar.“
ekki hafa haft áhuga fyrir að koma i bók
sina frásögnum um fólk i Þormóðsdal
eftir 1917, þótt alla tið síðan hafi hann
sem þá, átt heima i Miðdal, næsta bæ
við Þormóðsdal.
Ég undrast þetta mjög. Og ég reyni að
skyggnast inn í hugar-fylgsni Tryggva í
Miðdal varðandi hinar, me'r óskiljanlegu
árásir hans á minningu þessa löngu látna
fólks. Ekki síst föður minn, Gísla
Jónsson listmálara. En nú kom upp i
huga minum, „orðrómur", sem mér
hafði borist til eyrnafyrir mörgum árum,
þess efnis, að Valgerður, síðar móðir
Tryggva, og Gísli Jónsson listmálari,
hafí verið vel kunnug hvort öðru, áður
en hún giftist Einari í Miðdal. Hafði
Tryggvi kannski heyrt þennan „orð-
róm“? Þótt svo hefði verið, gat það þá
staðið fyrir skrifum hans nú, i bók sinni,
um Gisla Jónsson? Ekki fannst mér, að
ég hefði þar fundið ástæðuna fyrir þeirri,
að virtist, sjúklegu ósvífni frá hendi
Tryggva. Valgerður og Einar í Miðdal,
foreldrar Tryggva, hafa (samkvæmt
kirkjubók) gengið i hjónaband, i
Lágafellssókn, 1. nóvember 1895, en
tæpum þremur mánuðum áður, 5. ágúst,
hafði Valgerður fætt dreng, sem síðar
varð kunnur sem listamaðurinn Guð-
mundur Einarsson frá Miðdal.
Ekki fékk ég séð í æviminningabók
Tryggva, að hann þar minnist á þann
heiðursdag í lífi foreldra sinna, sem er
brúðkaupsdagur þeirra. Margir sem
lesið hafa æviminningabók Tryggva frá
Miðdal telja, að þar hefði hann átt að
segja meira sannsögulegt um sitt nánasta
ættfólk. Að bókin fengi við það
sagnfræðilegt gildi, i stað þess að draga
þar fram þær mörgu rangsagnir, sem
hann virðist vilja halda til haga, með því
að láta skrá þær í þessa bók. Tony
Muller, tjáði mér, að á blaðsíðu 81 í bók
Tryggva væri minnst á foreldra sína.
Þannig: „Muller var Norðmaður sem
fyrst kom hingað til lands ásamt konu
og börnum". Þetta segir Tony, dóttir
þeirra hjóna, að sé ranghermi. Foreldrar
hennar hafi gift sig á lslandi og þar séu
öll böm þeirra fædd. Tony telur, að eftir
frásögn Tryggva um móður hennar i
!ER 1978
Svona missagn'r. eða ætti kanski i
þessu tilviki að kalla þetta feilskot
er leiðinleq og óþörf, jafnvel þó
menn komist í hókmenntalegan
veiðihug. Skrásetjara bóka af
þessu taei verður ekki álasað þó
þeir riti niður missagnir. en þeim
ætti aö vera ljós sú ábvrgð sem
fyleir því að birta pajmrýnislaust
frásajrnir manna er komast á visst
aldurskeið. Við skiótan yfirlestur
hefi ée ekki fur.dið fleiri rar.e-
færslur sem tii skaða séu, þó
ymisleRt mætti tína til. Marut er
t.d. sapt frá ætt og uppruna
Miödalsbóndans sjálfs oc vcnandi
er þar rétt tiundað og samkvæmt
kirkjubókum. Hitt, þó að refa-
skyttan frá Miðdai geri sér það til
dundurs í ellinni að varpa tað-
kögglum á leiði latinna samferða-
manna sinna ýmissa, tekur ekki
um að fást. Þar ræður lunderni og
meðfædd smekkvísi hvers og eins.
■ Með þökk fyrir biríinguna
- EJ. Stardal.
þessari grein, muni hann lítt hafa þekkt
hana. Og segist ekki fá skilið, hvaða
tilgangi þessi frásögn um foreldra
hennar á að gegna í bók Tryggva.
í þeirri miklu frásagnar- og veiðigleði
sem einkennir frásagnir Tryggva í
æviminningabók hans, þá minnist hann
ekki á í þeirri bók þann þátt í lífshlaupi
sínu sem er dóttir hans, Áróra, og
afkomendur hennar.
Það var 16. ágúst 1979, að frú
Guðlaug Norðdal, þá til heimilis að
Selásbletti 2b Reykjavík, talaði við mig
um æviminningabók Tryggva í Miðdal.
Þá sagði hún mér, að hún hefði eignast
dóttur með Tryggva, áður en hann
giftist, sem væri Áróra Tryggvadóttir,
fædd 2. apríl 1931. Áróra væri búin að
ala honum sjö afabörn hans, sem þá
þegar hefðu fætt af sér ellefu langafa-
börn hans. Satt að segja, þótti Guð-
laugu bamsmóður Tryggva, slá skökku
við að ekki var minnst á þetta fólk í
þessari bók. Ekki síst með tilliti til þess
sem fram hafði komið þar, rangsagnir
um börn, sum sem aldrei höfðu fæðst
hjá vandalausu og höfundi ókunnu fólki.
Um svipað leyti sem æviminningabók
Tryggva, „í veiðihug", er skráð eftir
honum, minningum hans og frásögnum,
þá er það, að 25. október 1978 birtist í
dagblaðinu Vísi eftirfarandi grein, sem
mér finnst athyglisverð.
Visir miðvikudagur 25. október 1978
Hver fann haglabyssu á Mosfellsheiði?
Ungu mennimir á hvíta Landrover-
bílnum sem fundu haglabyssuna á
Mosfellsheiði miðvikudaginn 18. októ-
ber s.l. em vinsamlega beðnir að koma
henni til blaðsins sem mun koma henni
til rétts eiganda.
Tryggvi Einarsson í Miðdal í Mosfells-
sveit kom að máli við Visi og sagðist
hafa glatað haglabyssu sinni er hann var
á rjúpnaveiðum á Mosfellsheiði á
umræddum tíma. Skömmu áður en hann
ætlaði að vitja byssunnar á þeim stað er
hann taldi sig hafa gleymt henni mætti
hann ungum mönnum á hvitum Land-
roverjeppa og ræddi stutta stund við þá.
Hins vegar var byssan horfin þegar
Tryggvi kemur á staðinn þar sem hann
hafði verið áður. Hann var á Subarubil
og sagði að engin önnur umferð hefði
verið á þessum slóðum um þetta leyti.
Heitir hann góðum fundarlaunum þeim
sem koma haglabyssunni til skila. - KS
Ekki er það góðs viti, um minni og
skarpskyggni, byssu- og skotglaðs veiði-
manns, að hann týni skotvopni sínu á
heiðum uppi.
Ef til vill kemur þarna fram, að Tryggva
hafi verið farið að förlast um þetta
hvorutveggja, þegar skrásetjari bókar
hans ritar eftir honum hinar mörgu
rangsagnir, sem fram koma í þeirri bók.
Ég tel að öll rök mæli með því, að
skrásetjara og útgefendum bókarinnar
„f veiðihug" hafi borið að vera á verði
varðandi hinar mörgu neikvæðu rang-
sagnir Tryggva, er þar koma fram, um
fólk sem flest er löngu látið. Um margar
þessar rangsagnir hefði mátt fá upplýst
við athugun þar um í dóms- og
kirkjubókum, hvað þar væri skráð
varðandi þær. Og einnig, hvað var ekki
skráð i þeim heimildum einfaldlega
vegna þess, að það hafði aldrei átt sér
stað, eða verið til, nema i hugarfylgsn-
um Tryggva bónda i Miðdal.
Það skal segjast hér, að fyrir um það
bil tveimur árum talaði ég við þau bæði,
skrásetjara, Guðrúnu Guðlaugsdóttur,
og útgefandann, Örlyg, um mér kunnar
rangsagnir i bókinni „í veiðihug", um
látið fólk. Og sagðist ég telja, að þessar
rangsagnir hlytu að verða að leiðréttast
og þá helst frá þeirra hendi, með
yfirlýsingu um ranghermi þeirra. Mér
vitanlega hafa þessir aðilar ekki enn séð
sóma sinn í þessu efni. En þess í stað,
nú fyrir skömmu enn auglýst bók þessa,
sem góða og fullgilda vöru í islenskum
bókmenntum. Já með auglýsingu sem að
sögn útgefenda, skyldi borin á hvert
heimili hér á landi.
En nú sendi ég frá mér i framan-
skráðri grein, hugleiðingar og athuga-
semdir minar vegna bókarinnar „í
veiðihug". Bið Timann fyrir þetta,,með
fyrirfram þökk fyrir birtingu.
4.júni 1982.
Ingveldur Gisladóttir.
■ Tryggvi i Miödal,
Gróður og garðar
Sykurreyr á Indlandi.
Segðumér sögu
um sykurinn
■ Forfeður okkar á söguöld þekktu
ekki verslunarvöruna sykur, en hafa
stöku sinnum „gert sætt hjá sér“ með
hunangi og hunangsrikum blómum.
Sætindi voru hér varla til langt fram
eftir öldum. Nú erum við með mestu
sykurætum veraldar, hámum i okkur
alltof mikinn reyr- og rófnasykur í
margvislegum myndum.
Allmikill sykursafi er í ýmsum
plöntum og munu frægastar: Sykur-
reyr, sykurrófa, sykurhlynur, sykur-
pálmi og sykurhirsi. Langmestur
sykur er unninn úr sykurreyr og
sykurrófu, en sykur úr hinum
tegunduinum aðeins hagnýttur á
takmörkuðum svæðum.
Við þekkjum ekki sundur full-
hreinsaðan reyr- og rófnasykur,
hann er eins að bragði og efnainni-
haldi.
Ræktun sykurreyrs er ævagömul á.
Indlandi o.fl. svæðum Suðaustur-
Asiu. Það var þó ekki fyrr en á þriðju
öld, að Indverjum tókst að breyta
11 sykursafanum í fast efni, þ.e. sykur,
vöru sem var auðveld i flutningi.
Arabar komust fljótt upp á lagið
og eru, ásamt öðrum Múhameðstrú-
arþjóðum, mjög gefnir fyrir margs
konar sætindi. Arabar fluttu sykur-
reyrinn hvarvetna með sér - til
Mesópótamíu, Egyptalands, Norð-
ur-Afríku og allt til Spánar. Hin
frægu áveitukerfi Mára á Spáni voru
að verulegu leyti gerð vegna sykur-
reyrsins. Seinna var farið að rækta
sykurreyr í Vestur-Indium, Brasiliu
og viðar vestra. Kúba er frægt
sykurræktarland.
Talið er að fyrsti sykurfarmurinn
hafi komið frá Ameriku til Spánar
árið 1515. Spánn stóðst ekki sam-
keppnina til lengdar, því að vestan
hafs voru þrælar á sykurekrunum
lengi nær kauplaus vinnukraftur og
ræktunin rányrkja að verulegu leyti.
Þetta breyttist við afnám þrælahalds-
ins. Hollendingar tóku að rækta
sykurreyr i stórum stil á Java og
vönduðu miklu meir til ræktunar-
innar og vinnslu sykurs og fengu
meiri uppskeru.
Svo kom siðar Sykurrófan til
sögunnar, svo um munaði á 19. öld.
Fyrsta sykurrófnaverksmiðjan var
reist i Slesíu um 1800. Ræktun og
vinnsla gekk erfiðlega framan af, en
þegar leið að miðri 19. öld var
kominn betri vélbúnaður og rófurnar
orðnar miklu sykurauðugri en fyrr,
eftir þrotlaust starf með úrval og
jurtakynbætur. Sykurmagnið i syk-
urreyr og sykurrófum var i byrjun
aðeins 5-6% en er nú 20% eða meir.
Skattur á rófur eftir þyngd, hvatti
mjög til aðgerða. Framfarir i ræktun
og vinnslu sykurrófna hafa e.t.v.
verið meiri í 150 ár en sykurreyrs í
tvö þúsund ár.
Sykurrófu svipar til gulrófu að
útliti, en bragðið er með væmnum
sætum keim. Böm naga fremur
sykurreyrinn.
Sykurreyrinn er fjölært gras, oft
3-4 m hátt, en getur verið 5-6 m.
^Stráið er liðótt og mergfyllt og
sykurinn er einmitt unninn úr
mergnum.
Sykursafmn er unninn úr reyr og
rófum með pressum o.fl. aðferðum.
Þið þekkið afurðirnar: Strásykur,
molasykur, púðursykur, kandíssyk-
ur o.fl. eftir hreinsunarstigi og
aðferðum.
Sykurrófan er ræktuð viða í
tempruðum löndum, bæði austan
hafs og vestan. Hér er of svalt sumar
fyrir hana til vinnslu.
Reyrsykur og rófnasykur keppa á
markaði víða um heim. Sykurrófur
eru einnig ræktaðar til fóðurs. Ekta
romm gert úr sykurreyr og sykur-
graut (melasse) gerjuðum.
Ingólfur Davíðsson,
skrifar