Tíminn - 13.06.1982, Blaðsíða 9

SUNNUDAGUR 13. JUNl 1982
aii'iiiiiil
menn og málefni
Láglaunaf ólk tagar
á aukinni verðbólgu

Timamynd Róbert.
Mikil áföU
Eins og búast mátti við hefur
viðtalið við Steingrim Hermannsson,
formann Framsóknarflokksins, sem
birtist hér i blaðinu á þriðjudaginn var,
orðið fjölmiðlum mikið umtalsefni.
Hin raunsæja lýsing Steingríms Her-
mannssonar á efnahagsástandinu hefur
gert mönnum ljósar en áður hversu
gifurlegur efnahagsvandinn er.
Menn voru að vísu byrjaðir að átta
sig á þvi, að stöðvun loðnuveiðanna
og stórfelldur samdráttur þorskveið-
anna, hlyti að verða þjóðinni áfall.
Alltof fáir höfðu hins vegar gert sér
grein fyrir því, hvilikt áfall þetta væri.
Það er orðið mönnum ljósara eftir
hina glöggu lýsingu Steingrims Her-
mannssonar á vandanum.
Efnahagsvandinn hefur aukist geysi-
lega síðan um áramótin, þegar
ríkisstjómin gerði sér von um, að hægt
væri að koma verðbólgunni niður í 35
af hundraði. Til viðbótar nær algerri
stöðvun loðnuveiðanna, hefur komið
stórfelldur samdráttur þorskaflans
fyrstu fimm mánuði ársins.
T.d. varð þorskafli togaranna ekki
nema 3 þúsund lestir í maímánuði en
hann varð 23 lestir i sama mánuði í
fyrra. Haldi þannig áfram er hrun fyrir
dymm. Jafnvel þótt þorskafli glæðist
eitthvað siðari hluta ársins verður
hann alltaf miklu minni á þessu ári en
i fyrra
Af þessum ástæðum em togararnir
nú reknir með slikum halla, að
tekjumar nægja aðeins fyrir greiðslu
til áhafnar og á oliu.
Verðlag hefur svo lækkað erlendis á
mörgum útflutningsvömm sjávarút-
vegsins og enn veit enginn hvaða verð
fæst fyrir skreiðina, en meira hefur
verið framleitt af henni nú en nokkru
sinni fyrr. Allar horfur em á að verðið
á skreiðinni lækki, ef hún þá selst.
Horfumar hjá sjávarútveginum em
því hinar ískyggilegustu. Nokkur bót
væri i máli, ef staðan hjá öðmm
atvinnugreinum væri skárri, en því er
ekki að heilsa. Stóriðjufyrirtækin eru
rekin með miklu tapi. Flestar aðrar
greinar útflutningsiðnaðar vom reknar
með vemlegu tapi á siðastliðnu ári.
Iðnaðurinn er sannarlega ekki aflögu-
fær.
Hjá landbúnaðinum blasir ekki
betra við. Þar mun hmn norska
markaðarins fyrir kindakjöt valda
hinum mestu vandræðum. Offram-
leiðsla á dilkakjöti verður meiri á
þessu ári en nokkm sinni fyrr.
Fyrirsjáanlegt er að gripa verður til
dýrra og róttækra aðgerða til að draga
úr framleiðslunni.
Almenn
launahækkun
eykur vandann
Um áramótin gerðu menn sér vonir
um nokkra aukningu þjóðartekna á
þessu ári og miðuðu áætlanir við það.
Nú er fyrirsjáanlegt, að þjóðartekjum-
ar munu dragast saman á árinu um 2-3
af hundraði eða meira.
Eftirgreind ummæli Steingríms Her-
mannssonar i viðtalinu em þvi ekki
ofsögð:
„Fyrir launahækkunum er ekki til
einn einasti eyrir í þjóðarbúinu.
Staðreyndin er sú, að minna er til nú
en var i fyrra. Ljóst er, að i stað þess
að hækka laun, þurfum við. að dreifa
þeim byrðum, sem af ástandinu
skapast, sem sanngjamast á alla þegna
þjóðfélagsins. Þá verða þeir að taka
þyngstu byrðamar, sem þola mest. En
ég fæ ekki séð að neinn hópur i röðum
þeirra betur launuðu sé tilbúinn að
taka siíkt i mál.
Það er sama hvað samið er um. Það
getur ekki orðið almenn kjarabót
þegar þjóðartckjumar fara minnk-
andi.“
Almenn launahækkun, sem ekkert
er til fyrir, getur ekki endað nema á
tvo vegu. Annað hvort verður að
lækka gengið eða láta atvinnuvegina
stöðvast. Fyrri kosturinn getur haldið
atvinnuvegunum gangandi um stund,
en hann mun leiða til stóraukinnar
verðbólgu og meiri efnahagsvanda,
sem getur ekki endað nema með hmni.
Sá möguleiki hefði verið til og væri
æskilegur, að aðeins þeir lægstlaunuðu
fengu nokkra hækkun. Sú leið er hins
vegar lokuð af þeim, sem betur em
settir. Þeir heimta nú eins og áður
meiri hækkanir en hinir, sem verr era
settir. Fyrir valdi þeirra munu jafnt
forustumenn Alþýðusambands íslands
og Vinnuveitendasambands íslands
beygja sig nú eins og jafnan áður.
Hlutur
láglaunastéttanna
Efnahagsþróunin hefur orðið sú á
þessu ári, að verðbólgan er komin í
um 50 af hundraði. Fyrirsjáanlegt er,
að hún muni stóraukast enn á þessu
ári, ef ekkert er aðhafst.
Það mætti jafnvel búa sig undir það,
að hún gæti á skömmum tima
tvöfaldast, ef fylgt yrði óbreyttu
visitölukerfi og við það bættist veruleg
almenn gmnnkaupshækkun.
Hér er óhjákvæmilegt að bregðast
við af raunhyggju og einbeitni.
Steingrimur Hermannsson segir í
viðtalinu, að hann vilji ekki neinu spá
um það á þessu stigi til hvaða
ráðstafana verði gripið, en hann lýsir
þvi siðar i viðtalinu sem sinni skoðun,
að við næstu visitöluákvörðun verði
að telja niður bæði verðbætur á laun,
búvömverð og fiskverð og gera þá
jafnframt hliðarráðstafanir eins og
frekast er unnt til að bæta kaupmátt
þeirra, sem lægst laun hafa.
Bæði hér og víðar í viðtalinu leggur
Steingrimur Hermannsson áherslu á
að reynt verði eftir megni að tryggja
hlut þeirra, sem minnst bera úr býtum.
Það er þvi alrangt, sem hefur komið
fram í túlkunum Svavars Gestssonar
félagsmálaráðherra og Þjóðviljans, að
Steingrimur Hermannsson hafi í við-
talinu látið i það skína, að ekki eigi
neitt að reyna að tryggja hlut
láglaunafólks.
Er verðbólgan
kiarabót?
Það kemur glöggt i ljós i umræðun-
um um viðtalið við Steingrim Her-
mannsson, að enn er reynt að viðhalda
þeirri falstrú, að láglaunafólk græði á
verðbólgunni. Þess vegna muni niður-
talning á henni leiða til kjaraskerð-
ingar. ^
Þessi fullyrðing er byggð á því, að
láglaunafólk tapi ekki á verðbólgunni,
heldur fái hana bætta með vísitölubót-
um. Mörgum sinnum er þó búið að
færa rök að því, að verðbætur
samkvæmt framfærsluvisitölu nægja
ekki til að bæta láglaunafólki tapið,
sem hlýst af vaxandi verðbólgu. Því
meiri, sem verðbólgan verður, því
meira verður þetta tap láglauna-
fólksins.
Niðurtalning, sem dregur úr verð-
■ Verkfallsverðir að störfum.
bólguhraðanum, dregur úr tapinu,
sem verðbólgan veldur láglaunafólki,
og tryggir jafnhliða atvinnuöryggið.
Þetta sannaðist greinilega á síðast-
liðnu ári, þegar gripið var til nokkurrar
niðurtalningar í ársbyrjun. Það sýndi
sig þá, að þessar ráðstafanir frekar
juku kaupmáttinn en hið gagnstæða.
Jafnframt styrktu þær atvinnufyrir-
tækin og treystu þannig atvinnuörygg-
ið.
Það er ekki á góðu von, meðan
stjómarandstæðingar og jafnvel sumir
stjómarsinnar, ala á þeirri trú, að
launafólk græði á verðbólgunni og þvi
skipti það engu máli fyrir það, þótt
verðbólgan fari upp i 70-80 af
hundraði, eins og orðið hefði á
síðastliðnu ári, ef engar efnahagsráð-
stafanir hefðu verið gerðar. Þessu
hefði þó bæði fylgt rýmun kaupmáttar
og atvinnuleysi.
Það má vel vera, að þeim stjórn-
málaöflum veiti nú betur, sem telja
fólki trú um, að það græði á almennum
grunnkaupshækkunum, þótt ekkert sé
til fyrir þeim, og að vaxandi verðbólga
sé eiginlega fundið fé fyrir láglauna-
fólk. Þessi stjómmálaöfl taka þá á sig
ábyrgð þess, sem af því leiðir, en ekki
þeir, sem vöruðu við hættunni og
reyndu að afstýra henni.
Staðaní
gjaldeyrismálum
steingrímur Hermannsson lýsti því
greinilega í áðumefndu viðtali, að
horfumar í peningamálum og gjald-
eyrismálum væm ekki sist alvarlegar.
Horfur em nú á, að gjaldeyris-
tekjur þjóðarinnar rými um 15% á
þessu ári. Það gerist svo á sama tíma,
að eftirspum eftir erlendum gjaldeyri
eykst stórlega. Hún hefur leitt til þess,
að á fyrstu fjómm mánuðum þessa árs
hefur gjaldeyrisstaða bankanna versn-
að um 679 milljónir króna. Ekkert
virðist draga úr eftirspurninni. Ef
þannig héldur áfram blasir við eins
konar gjaldþrot, sem mun hafa
ófyrirsjáanleg vandræði og höft í för
með sér.
Viðskiptaráðherra hefur þegar gert
ráðstafanir til að draga úr gjaldeyris-
eyðslunni, t.d. hert reglur langtíma-
lánanefndar. Neitað hefur verið mörg-
um umsóknum um vinnuvélar og fleira
af þvi tagi, sem nóger til af i landinu.
Ein afleiðing þessa mikla gjaldeyris-
útstreymis er sú, að fé hefur verið
tekið úr bönkum í vaxandi mæli, en
lítið hefur verið lagt inn í þá.
Bankarnir eru komnir i um 500
milljóna króna skuld við Seðlabank-
ann. Þeir hafa orðið að herða mjög
ailar útlánareglur sinar. Þetta hefur
ekki hvað sist bitnað ,á atvinnuvegun-
um. Mörg atvinnufyrirtæki þola þetta
ekki, enda litil sveigja, þegar afli
dregst saman svo sem raun ber vitni.
Steingrimur Hermannsson segir
orðrétt um horfumar i peninga- og
gjaldeyrismálum:
„Ég tel að þetta ástand i peninga-
og gjaldeyrismálum sé e.t.v. það
alvarlegasta, sem að þjóðinni snýr í
dag. Með svona mikilli ásókn i
gjaldeyri, langt umfram það sem
aflast, emm við að éta upp forðann.
Enginn vafi er á að á þessu þarf að
taka og það án tafar.“
Ríkisstjórnin
Tíminn beindi þeirri fyrirspurn til
Steingrims, hvort samstaða yrði innan
ríkisstjórnarinnar, þegar liði á sumar-
ið. Svar hans var:
„Ég get fullyrt að öllum ráðhermm
er fyllilega ljóst að til róttækra
ráðstafana þarf að grípa. Við höfum
átt nokkra fundi með efnahagssérfræð-
ingum þeim sem fyrir ríkisstjómina
vinna og í gangi em athuganir á öllum
þeim liðum, sem ég hef nefnt. Auk
þess er efnahagsnefnd okkar fram-
sóknarmanna starfandi og þar er verið
að móta ýmsar hugmyndir. Hvað gert
verður ræðst m.a. af samningum
vinnumarkaðarins og aflabrögðum.
- Er rikisstjórninni sætt ef ekki næst
samkomulag innan hennar um nauð-
synlegar aðgerðir?
- Með tilvísun til stjórnarsáttmálans
og samkomulagsins frá því i janúar um
efnahagsmál geri ég alls ekki ráð fyrir
að rikisstjórnin komi sér ekki saman
um aðgerðir í efnahagsmálum. Hins
vegar að ef svo færi af einhverjum
ástæðum, að samkomulag náist ekki,
er ríkisstjórninni að sjálfsögðu ekki
sætt, því þá stefnir allt efnahagslíf
þjóðarinnar i voða.“
Þórarinn Þórarinsson,
ritstjóri, skrifar