Tíminn - 23.06.1982, Blaðsíða 9

II. Starfshættir og
Ieiðir.
Samvinnuhreyfmgin mótar starfshætti og velur leiðir i fullu
samræmi við eðli sitt og tilgang. Verkefnin markast af
breytilegum timum, þörfum og aðstæðum. Leiðir til lausnar
skulu jafnan valdar í samræmi við anda samvinnustefnunnar.
Eftirfarandi er til leiðsagnar við val verkefna og leiða:
l.Sannvirði - jafnrétti
Með samvinnustarfinu skal leitast við að skapa sannvirði
vöru og þjónustu og jafnrétti í viðskiptum og félagslífi, og
bæta þannig lífskjör, svo og að efla samhug og umburðarlyndi.
2. Höfuðmarkmið
Samvinnufélögin eru opin öllum og þeim er stjómað eftir
lýðræðislegum leiðum. Samvinnufólkið á það fjármagn
sameiginlega sem félögin eiga og nota til viðskipta og
þjónustu, eða til þess atvinnureksturs sem þau hafa með
höndum.
3. Tækniframfarir
Samvinnuhreyfingin vill stuðla að því að tækniframfarir
verði til þess að auka almenna farsæld og velmegun, en leiði
ekki til aukinnar misskiptingar lífsgæða eða atvinnuleysis.
4. Fjölskyldulíf
Samvinnuhreyfingin vill að atvinnulíf sé skipulagt með það
í huga að farsælt fjölskyldulíf geti þróast og aðlagast nýjum
þjóðfélagsháttum og breyttri verkaskiptingu í þjóðfélaginu.
5. Náttúruauðlindir
Samvinnuhreyfingin vill að gæði og auðæfi landsins séu
notuð til að efla byggð og búsetu sem víðast til farsældar
fbúum þess. Gætt verði þó ýtrustu varúðar við hagnýtingu
náttúmauðlinda svo að landið sjálft, hreinleiki þess og
fegurð, og tærleiki lofts oglagar, spillist ekki af mannavöldum.
6. Fjölþætt viðfangsefni
Frá öndverðu hefur það verið meginverkefni samvinnu-
félaganna að annast verslun og viðskipti framleiðenda og
neytenda. Þetta tvíþætta verkefni, sem er séreinkenni íslensks
samvinnustarfs, ber áfram að hafa i öndvegi. Jafnhliða hlýtur
starfssvið að vikka, þjónustugreinum að fjölga og samvinnu-
samtökin að sinna nýjum verkefnum i samvinnuanda á sviði
atvinnulífsins með það markmið í huga, að bæta kjör og
styrkja stöðu félagsmanna.
7. Samstarf við aðra aðila
Samvinnuhreyfingin telur að rekstrarform samvinnu-
félaganna, sem byggt er á Rochdale-reglunum, sé æski-
legasta og farsælasta leiðin til lausnar á fjölmörgum við-
fangsefnum. Til greina kemur þó samstarf við aðila sem
utan við samvinnuhreyfinguna standa, t.d. í formi sam-
eignarfélaga eða hlutafélaga. Á þetta einkum við um hin
stærri viðfangsefni sem riki, sveitarfélög og önnur al-
mannasamtök vinna að. Á það skal lögð áhersla að i því
samstarfi séu virt grundvallarsjónarmið samvinnufélag-
anna.
8. Önnur samvinnufélög
Samvinnufélög um framleiðslu, iðnað og þjónustu, þar á
meðal byggingarsamvinnufélög, eru mikilvægir þættir sam-
vinnustarfs, sem samvinnuhreyfingunni i heild ber að efla.
Þau vinna i senn að einstaklings- og fjölskylduhag
félagsmanna, félagslegum jöfnuði og þjóðarhagsæld. Með
slikum samvinnufélögum opnast nýjar leiðir i samvinnustarfi
og félagslegu lýðræði.
9. Jöfn félagsleg réttíndi
Samvinnufélögin leggja áherslu á að allir félagsmenn njóti
sömu félagslegra réttinda og aðstöðu til að taka að sér
trúnaðar- og forystustörf innan hreyfingarinnar. Æskilegt er
að starfsmenn hennar séu félagsmenn. Samvinnuhreyfingin
viðurkennir rétt starfsmanna til þess að hafa áhrif á
vinnuaðstöðu sína, atvinnuöryggi, hollustuhætti og umhverfi.
Hreyfingin telur eðljlegt að starfsmenn eigi þess kost að velja
fulltrúa úr sínum hópi til að taka þátt í störfum stjórna
félaganna. Hún hvetur til þess að starfsmenn eða samtök
þeirra og samvinnufélögin vinni sameiginlega að lausn mála
sem upp kunna að koma og varða kjör starfsmanna. Hún
hvetur félagsmenn og starfsmenn til þess að vaka í hvi-
vetna yfir velferð og viðgangi samvinnuhreyfingarinnar.
10. Samvínnumerkið
Margar félagseiningar standa að heildarsamtökum sam-
vinnumanna. Allar stefna þær að sameiginlegu marki og bera
sömu höfuðeinkenni. Þær hafa almennt valið sér sérstakt tákn
- samvinnumerkið - sem minnir á samstöðu þeirra og
skyldleika.
Samvinnumerkinu skal ávallt fullur sómi sýndur, og sé það
ávallt trygging fyrir gæðavöru, góðum viðskiptaháttum og
snyrtimennsku.
11. Fjármál
Samvinnuhreyfingin vinnur að margvíslegum verkefnum.
Til þess að mæta eðlilegri framkvæmdaþörf þarf að efla
fjármálastofnanir þær sem samvinnuhreyfmgin á eða henni
eru tengdar. Sérstök áhersla skal lögð á hlutverk þeirra innan
samvinnuhreyfingarinnar.
12. Blönduð hreyfing
Samvinnuhreyfingin er sameiginleg hreyfing framleiðenda
og neytenda. Þó ber að hafa í huga, að allir félagsmenn
hennar eru neytendur. Hún leggur áherslu á neytendafræðslu
og vöruvöndun, og á samleið á því sviði með hverjum þeim
félagsskap sem gætir hagsmuna neytenda.
13. Fræðslustarf
Styrkur samvinnufélaganna byggist að verulegu leyti á þvi
að félagsmönnum fjölgi og nýir félagar komi til starfa.
Samvinnuhreyfingin telur nú sem fyrr höfuðnauðsyn á
öflugu fræðslustarfi í þvi skyni að ná fram þeim efnahagslegu
og félagslegu markmiðum sem hún hefur sett sér. Fræðslustarf
hreyfingarinnar skal rækja með þeim hætti sem talinn er skila
bestum árangri hverju sinni og tíðarandi kallar á. Það skal
jöfnum höndum beinast að félagsmönnum, félagskjömum
trúnaðarmönnum, starfsmönnum og almenningi. Sérstaka
áherslu ber að leggja á alhliða menntun starfsrólks og þjálfun
þess til samræmis við breytta tíma, tækniframfarir og
aðstæður.
14. Samvinna við launþegasamtök
Samvinnuhreyfingin er frjáls og óháð félagasamtök
einstaklinga sem telja að samstaða og samstarf sé farsæl leið
til lausnar margvíslegra mála. Verkefni samvinnufélaganna
er að bæta efnahag og lífskjör félagsmanna sinna og efla
almannaheill. Samvinnuhreyfingin á þvi samleið með
samtökum launafólks og vill jafnan hafa gott samstarf við þau
og önnur félagasamtök, sem vinna að sömu markmiðum.
15. Samvinnuhreyfingunni ekkert
óviðkomandi.
Samvinnuhreyfingin telur ekkert samfélagsverkefni sér
óviðkomandi ef leysa má það með lýðræðislegum hætti og i
anda grundvallarreglna samvinnumanna.
tímamótum
eftir Magnus Sveinsson
frá Hvítsstöðum
■ Líklega er ekki rétt að kalla þessa
grein á timamótum. Hafa ekki allar
kynslóðir íslendinga verið á tímamótum
í einhverri mynd allt frá upphafi byggðar
í landinu? Ég ætla hér ekki að rekja sögu
þjóðarinnar i þær ellefu aldir, sem búið
hefur verið i þessu landi. Mig langar
aðeins að minnast á nokkra þætti i fari
íslendinga á siðustu árum. Það er ekki
hægt að segja um íslendinga, að „þeir
eigi eina sál“ eins og sagt hefur verið um
Breta þegar hætta steðjar að.
Litum á hag íslendinga
á miðju ári 1982.
Á fyrri hiuta þessa árs hafa aldrei
verið fluttar inn jafnmargar bifreiðar á
fjórum eða fimm mánuðum og einmitt
nú. Á sama tima hefur verslun og
almenn viðskipti verið með allra
liflegasta móti. Þá hefur fólk úr öllum
stéttum farið í langar utanlandsferðir. í
fáum orðum sagt verður ekki annað séð,
en að flestir geti veitt sér þá hluti, sem
hugurinn girnist. En hvernig eru
viðskiptin við útlönd eins og þau lita út
i dag? Þessu er fljótsvarað. Stórkostleg-
ur halli á allri utanrikisverslun, innflutn-
ingur mun meiri en útflutningur,
skuldasöfnun erlendis nálægt hættu-
marki.
Lengi hefur verið sagt um íslendinga,
að þeir lifi um efni fram, en aldrei hefur
það verið ljósara en í dag. Það er
nefnilega alveg sama þó að þjóðartekjur
minnki, þá eru flestir þeirrar skoðunar,
að það komi málinu ekkert við, þeir eigi
að lifa jafngóðu lífi eftir sem áður.
Verkföll og
aftur verkföli
í fyrra, ef ég man rétt, gerðu læknar
verkfall og gengu út úr sjúkrahúsum
landsins, en raunar voru það ekki allir
læknar, sem það gerðu. Neyðarþjónustu
var haldið gangandi, eins og það er
orðað, og læknar komu á fót einhverri
þjónustu utan hinna venjulegu sjúkra-
húsa. Læknar fengu kjarabót. f ein-
hverju blaði stóð um þetta leyti, að
læknar hefðu „stillt þeim mönnum, sem
með fjármál Iækna - og sjúkrahúsa
höfðu að gera - upp við vegg“ og hefði
það dugað þeim í áðumefndri launa-
deilu.
Sagan endurtekur sig og mun svo
verða um ókomnar aldir.
í vor (’82) fóru hjúkrunarkonur, sem
nú heita hjúkrunarfræðingar, i sams
konar verkfall. Útkoman var sú sama og
í fyrra dæminu. Enginn vildi láta fólk
deyja svo hundruðum skipti.
Ekki ætla ég að dæma neitt um það,
hvort þessar stéttir áttu i raun og vem
fullan rétt á þeirri launahækkun, sem
þær fengu, miðað við aðrar stéttir
þjóðfélagsins.
Þegar þetta er ritað, standa yfir
skyndiverkföll, einn eða tveir dagar, og
síðar meira af þvi tagi. Blöðin segja, að
nú standi á iðnaðarmönnum, meisturum
eða verktökum og öðrum viðsemjend-
um á þvi sviði. Það er dálítið
einkennilegt, að verktakar skuli vera
viðsemjendur, en ekki þeir, sem
mannvirkin eiga, rikið, bæjarfélög og
einstaklingar.
Hvers vegna hefur ekki veriö
stofnað félag húsbyggjenda?
Mönnum skal bent á það, að stofnað
hefur verið kattavinafélag, hundavinafé-
lag og svo framvegis. „Það er margt
skrítið i kýrhausnum."
f tæp fjömtíu ár, eða frá þvi að
íslendingar stofnsettu sjálfstætt ríki,
hafa margar ríkisstjórnir setið að
völdum. Alltaf hefur sama sagan
endurtekið sig, allar rikisstjómir hafa í
munni margra reynst með öllu óhæfar.
Þeim hefur verið kennt um allt: óáran i
búfénaði, verðfall á útlendum mörkuð-
um, jafnvel aflabrest og að sumar stéttir
hafi ekki til hnifs og skeiðar og svo
framvegis: „Ég ætia svo sannarlega að
fella þessa rikisstjóm með minu at-
kvæði,“ segja menn. Það er eins og
menn haldi, að allt sé fengið með þvi að
skipta um ríkisstjórn. Menn hafa
nefnilega ekki reiknað með þvi, að í hálf
brjáluðu þjóðfélagi verða allar ríkis-
stjórnir meira eða minna máttlausar,
það eru aðrir sem ráða.
Það hafa alltaf verið til ofvitar á
íslandi.
Líklega hefur „Æri Tobbi“ verið
ofviti og Sölvi Helgason. Svona menn
eru enn til á íslandi. Menn, sem halda
ræður á gatnamótum og berja sér á
brjóst og þykjast allt vita, menn sem
þykjast geta leitt auman lýð út úr
eyðimörkinni. Það er fróðlegt að heyra
ýmsa foringja ákveðinna hópa taka til
máls: „Min stétt hefur dregist aftur úr
miðað við aðrar stéttir og yfirborganir
hjá mörgum em óskaplegar. Við
verðum að fá leiðréttingu á þessu, og ef
ekki tekst að semja við rétta aðila, þá
verðum við að beita verkfallsvopninu."
Finnst ykkur þetta ekki ágætur formáli
að kröfugerð? Jú, sjálfsagt er þetta
ágætur formáli að kröfugerð i þvi
þjóðfélagi sem við búum við.
Vitið þið, að ein mesta menningar-
þjóð Norðurlanda, Finnar, eru í dag
með 140 þús. landsmanna atvinnulausa,
og fer sú tala stöðugt hækkandi. Þetta
er nokkuð hærri tala en allir vinnufærir
íslendingar. Þetta ástand er þvi miður
framundan hjá okkur, ef viss öfl i
þjóðfélaginu eiga að ráða ferðinni.
Engin þjóð i Vestur-Evrópu hefur
aðra eins verðbólgu og íslendingar.
Vissir hópar hagnast á þessari verð-
bólgu, en þjóðin í heild tapar á henni
dag frá degi. Það má aldrei hreyfa neitt
við vísitölunni, því að margir segja að
allir launamenn tapi á því. Auðvitað
þorir enginn að gera neitt, sem að gagni
má koma.
Það er einkenni margra að hugsa um
eigin hag, en láta allt annað lönd og leið.
Hvernig verður saga þeirra manna, sem
nú láta mest í sér heyra, eftir tuttugu til
þrjátíu ár? Mér er sagt að nú til dags
kannist fáir unglingar við Jónas frá
Hriflu, Tryggva Þórhallsson, Ólaf Thors
og ýmsa fleiri, sem eru aðeins fyrir
nokkru árum horfnir af okkar sjónar-
sviði. Skyldi saga þeirra, sem nú eru
mest áberandi, falla svona fljótt i
gleymsku?
Þessari spurningu er ekki auðvelt að
svara, en líklegt er að svo muni fara.
Eitt verða þó allir íslendingar að hafa í
huga, að þeir, sem landið erfa mega ekki
liða fyrir gerðir okkar um ókomna
framtíð.
Magnús Sveinsson
frá Hvitsstöðum