Tíminn - 25.06.1982, Blaðsíða 9

mannsaldur plægt jarðveg akurs og
anda, í bókstaflegum skilningi, þegar
leiðir okkar lágu saman og af því naut
ég oft góðs á ýmsum vettvangi. Af
reynslu hans frá ýmsum hliðum mann-
lifsins lærði ég margt og fagleg svið sem
ég, honum fremur, hafði kynnst,
tileinkaði hann sér með hæfilegri
varfærni.
Hann trúði mér fyrir því, að ungur
hafi hugur sinn allur horft ti! framhalds-
náms í búvísindum að loknum prófi frá
Bændaskólanum á Hólum árið 1917, en
atvikin eða forlögin hafi hagað stefnunni
til annarrar áttar þvi að kall kom þá til
verklegra athafna við bústörf í föður-
garði.
Á þvi leikur enginn vafi, að hugur,
hneigð og hæfileikar Guðmundar stóðu
miklu nær fræðimennsku en venjulegum
bústörfum i sveit og fór ekki hjá þvi, að
í kyrrþey urðu oft umræður okkar i milli
um þau efni.
Sem bóndi og ráðunautur í héraði
vann hann störf sín með alúð. og
umhyggju, en þau voru ekki alltaf að
verðleikum metin af því að sumum þótti
ráð hans frekar grundvölluð á áliti en
faglegri þekkingu.
í öllu samstarfi okkar var Guðmundur
hinn frábærlega ötuli athafnamaður, er
með lifi og sál, árvekni og alúð, rækti
hvert hlutverk, enda honum falin til
úrlausnar hin fjölbreyttustu störf til
afreka í daglegri önn.
Guðmundi veittist létt að færa
hugsanir sinar i búning til flutnings á
almannafæri, bæði fyrir lesendur og
heyrendur. Hinir fjölmörgu hlustendur
á útvarpserindi hans vottuðu það best.
Frá hendi Guðmundar Jósafatssonar
eru á prenti ótaldar greinar og ritgerðir
i blöðum og timaritum, en viðamestu
ritverk hans hygg ég vera Afmælisrit
Búnaðarsambands Kjalarnesþings 50
ára og veigamikla ritgerð í safninu
Göngur og réttir, sem Bókaforlagið
Norðri gaf út og Bragi Sigurjónsson
ritstýrði.
Af árvekni og áhuga Guðmundar í
samstarfi okkar ber langhæst þegnskap-
arvinnan, sem við i félagi ræktum i
öllum fristundum um þriggja ára skeið
við þátt okkar íslendinga i Orðabók
landbúnaðarins, er út kom i Osló árið
1979 á 7 tungumálum með lykilorð á
norsku í fyrstu röð. 1 þvi starfi annaðist
hann spjaldskrána með leiftrandi áhuga.
Fyrir öll samskipti okkar og samvinnu
flyt ég hérmeð á skilnaðarstund hjartans
þakkir og knýti honum heiðurskrans í
heimi minninganna við brottför til
nýrrar tilveru í öðrum heimi.
Gísli Kristjánsson
t
Kveðja frá starfsfólki Bún-
aðarfélags íslands
Þegar búnaðarmálastjóri skýrði okk-
ur starfsfólkinu frá þvi fyrir viku, að
Guðmundur Jósafatsson hefði látist þá
um morguninn, voru örfáir dagar liðnir
frá því, að þeir höfðu hist norðan heiða,
og Guðmundur þá verið hress og kátur,
eins og hann átti vanda til. Æviferli hans
og uppruna munu aðrir gera skil á
verðugan hátt, þegar hann nú hverfur
sjónum okkar. Þessum orðum er ætlað
það eitt að votta honum virðingu okkar,
samstarfsfólksins hjá Búnaðarfélagi ís-
lands, og þakka það að hafa átt þess kost
að kynnast honum og starfa með honum.
Sum okkar höfðum unnið með honum
i réttan aldarfjórðung og jafnvel kynnst
honum fyrr, er hann var ráðunautur í
Húnavatnssýslu og trúnaðarmaður fél-
agsins þar um slóðir. önnur höfðu þekkt
hann miklu skemur, er hann lét hér af
störfum um mitt ár 1980, þá á 86.
aldursári, og gerðist vistmaður á
Héraðshælinu á Blönduósi. Hinir yngstu
hér muna Guðmund e.t.v. eingöngu sem
hinn fótfráa ferðalang, kominn i stutta
heimsókn til að taka i höndina á gömlum
vinum og var vel fagnað. Ekki dvaldi
hann þó lengi á hverjum stað á þessum
stofugangi. Bar þar hvort tveggja til, að
hann vildi ekki tefja menn frá vinnu og
sjálfur átti hann ýmsum erindum að
gegna hér syðra í þessum orlofsferðum,
því að áhugamálin voru enn mörg.
Heimsóknir þessar voru gagnkvæmar.
Þegar starfsmenn hér áttu leið um
Blönduós, gerðu þeir sér far um að líta
inn til Guðmundar. Sýnir það hvaða hug
félagar hans báru til hans.
Við starfsfélagar Guðmundar í Bún-
aðarfélaginu minnumst hans fyrir
margra hluta sakir. Hann var hlýr i
viðmóti, gumna glaðastur, boðinn og
búinn að taka að sér hin margvíslegustu
nauðsynjastörf, svo sem timafrekar og
vandasamar ritsmíðar eða létta undir
með þvi að sækja póstinn. Þessi
fjölgáfaði maður miðlaði okkur af
fróðleik sínum um menn og málefni, fór
með hnyttnar visur úr safni sinu, var
víðlesinn í menningar- og atvinnusögu
þjóðarinnar, fróður í bókmenntum
þjóðarinnar að fornu og síðari tíma, þótt
hann hafi vafalaust vinsað úr því, sem
út hefur komið siðustu áratugina. Hann
unni íslenskri tungu og skrifaði óvenju
vandað mál. Hann var einn af vormönn-
um íslands, alla tið áhugasamur um
framfarir í atvinnumálum, en opinskár
um það, sem honum þótti miður fara í
þjóðlifinu. Hann ritaði greinar um
áhugamál sin og flutti mörg erindi í
útvarp.
í Búnaðarfélaginu þekkti Guðmund-
ur vel til verka. Áður en hann flutti til
Reykjavíkur hafði hann um nokkurra
ára skeið dvalist þar yfir vetrartímann
og aðstoðað búfjárræktarráðunauta fél-
agslns við skýrslugerð. Síðar var hann
við ráðningu á fólki til sveitastarfa og
aðstoðaði við forðagæslu og afgreiðslu
búnaðarblaðsins Freys. Vinnudagurinn
var langur, en sjaldn að því gætt, hvað
tímanum leið. Það, sem hann upp skar,
var ánægjan af starfinu. Hann eignaðist
vini meðal starfsfólksins og hann var i
náinni sneriingu við fjölda bænda og
fræðimanna með sameiginleg áhugamál
á einu eða fleiri sviðum.
Honum gafst tækifæri til ritsmíða eftir
vinnutima og um helgar, og auðvelt var
að afla gagna á söfnum. Hann hélt þó
nánum tengslum við heimabyggð sína og
átti þess nú kost að ferðast víðar. Hann
fór oft í réttir, aðstoðaði við eftirleitir
úr flugvél, gerðist meira að segja
fylgdarsveinn kunnrar leikkonu um ör-
æfi landsins. Hann brá sér i Miðjarðar-
hafsferð með skemmtiferðaskipinu Bal-
tica og loks gerði Búnaðarfélag íslands
honum kleift að heimsækja íslendinga-
byggðir vestan hafs, þar sem hann sá
heimili Klettafjallaskáldsins, sýslunga
sina og átti ógleymanlegar stundir með
fólki, er sumt hélt enn við islenskri
tungu og siðum.
Þótt Guðmundur væri kominn á
sjötugsaldur, er hann kom til starfa hér
syðra hjá Búnaðarfélagi fslands þá er
aldarfjórðungurinn, sem hann var hér,
e.t.v. sá kafli ævi hans, er hann naut sín
hvað jafnbest. Hinar stóru stundir i lifi
hans voru að vísu að baki, stundir mestu
hamingju og fagnaðar, stundir dýpstu
sorgar og sárra vonbrigða. Öldurnar risu
ekki eins hátt, dalir þeirra ekki
jafndjúpir, en byrinn þó nægur til að
áfram miðaði i starfi.
Sú tíð var liðin, er hann, ungur maður
með glæstar vonir um að mega verða
þjóð sinni að sem mestu gagni, stóð
ferðbúinn og ekki með ýkja mikinn
farangur til að sigla til háskólanáms í
búvísindum og auka þannig við búfræði-
menntun sína frá Hólum. Þá gripu
örlögin í taumana með snöggum hætti,
og sú ferð var aldrei farin. Hin góða
leiðsögn, er hann hafði hlotið við
tveggja ára nám á Hólum, að viðbættu
8 vikna námi undir fermingu, var því hin
eina skólaganga er Guðmundur hlaut.
1 Æviskrám samtíðarmanna velur hann
sér heitið húskarl til þess tíma, er hann
stofnar til bús i Austurhlíð 1932, en þá
hafði hann um árabil unnið hjá föður
sínum á næsta bæ, Brandsstöðum, sem
Guðmundur kenndi sig jafna við. Hann
brá búi i Austurhlíð, er eiginkona hans
var látin og einkasonur farinn til starfa
annars staðar.
Guðmundur var lágur maður, knálega
vaxinn, ágætlega að íþróttum búinn og
talinn afrenndur að afli, enda er sagt, að
honum hafi unnist vel við jarðabætur og
grjóthleðslu fyrr á árum. Hann var sá
okkar félaganna, er oft hljóp við fót á
göngum Bændahallarinnar, þótt elstur
væri. Hann stundaði sund alla tíð og
kunni vel að meta laugar Reykjavíkur-
borgar, þótt ólikar væru hinum köldu,
blendnu straumum árinnar við túnfótinn
á Brandsstöðum og Austurhlið. Hann
lést að morgni 16. þ.m., er hann hafði
gengið til laugar.
Nú á Jónsmessu verður Guðmundar
minnst hér i Reykjavik og daginn eftir
verður útför hans gerð frá Bergsstaða-
kirkju, þar sem hann ungur tók að sér
formennsku safnaðarstjórnar árið 1920
og hélt henni nær óslitið til ársins 1961.
Nú leggur hann upp í þá ferð, sem alltaf
er farin, og við vitum, að hann er vel
búinn til hennar. Við samstarfsfólk
Guðmundar Jdsafatssonar hjá Búnaðar-
félagi íslands þökkum honum sam-
starfið að leiðarlokum og vottum
nánustu ættingjum hans og öðrum
vandamönnum samúð okkar.
23.6.1982
„Little Sweet“, 3 dansar eftir Lloyd,
eru tileinkaðir bömum skáldsins, tveim-
ur að tölu, en hinn þriðji bami ennþá
ógetnu að áliti Lloyds. Þetta em
gamansamir smámolar í breskum stil, en
þeir hafa jafnan gaman að „musical
jokes“ og hafa almennt ekki pipuhatta-
afstöðu til tónlistar, jafnvel ekki Lud-
wigs van sjálfs.
Brandenborgarkonsertinn var mesta
nýnæmið þarna: einleiksfiðla og flauta,
og hljómsveit fiðlu, lágfiðlu, knéfiðlu,
bassafiðlu og sembals. Þama naut sin
allt fullkomlega i dásamlegu jafnvægi,
og flautan gat leyft sér að hafa fallegan
og bústinn tón án þess að þurfa að óttast
drukknun. Sembal-parturinn var víst
eitthvað meiri að vöxtum i þessari
útsetningu en hinni nú venjulegu, en
annars vita fáir hvemig þessi verk voru
spiluð i upphafi. Kannski eitthvað þessu
líkt?
Þrjú verk fyrir strengjakvartett samdi
Stravinsky 1914, sérkennileg verk og svo
stutt að maður veit varla fyrr en þau eru
búin.
Tiu smáverk fyrir blásarakvintett
voru fmmflutt í Stokkhólmi 1969.
Höfundurinn, György Ligeti, er Ung-
verji, fæddur 1923. Hér reynir mikið á
kunnáttu spilaranna, þar sem skiptast á
tilraunir í striðum samhljómum og
hraðar fingraflækjur. „Einleiksraddim-
ar fyrir öll fimm hljóðfærin em mjög
erfiðar og koma fram eiginleikar hvers
hljóðfæris fyrir sig mjög greinilega."
Benjamin Britten var 19 ára þegar
hann skrifaði þessa Sinfoniettu óp. 1 -
hans fyrsta verk sem gefið var út. Britten
var eitt helsta tónskáld Breta á þessari
öld og liggur margt skemmtilegt eftir
hann. Kunnáttumenn sjá i Sinfoniett-
unni kím þess sem koma skyldi. 21.6.
Sigurður
Steinþórsson
skrifar um tónlist
á vettvangi dagsins
, , jg?? ..
■
. •

*

VIRKJUM
KRÖFLU OG
LÁTUM GEYSI
í FRIÐI
eftir Odd Ólafsson
■ Maður úr þeim liðsafla sem hefur
framfæri sitt af því að sjá þjóðinni
fyrir dægrastyttingu lét í fyrrahaust
gera rauf i skálarbarminn umhverfis
Geysi. Aðgerðin var gerð til að létta
undir með hvernum að gjósa. Þetta
var nauðsynlegt vegna þess að i
kvikmyndahandriti sem skemmti-
maðurinn var að gera mynd eftir stóð
að Geysir ætti að gjósa. Þetta tókst
með ágætum. Vatnið rann úr
skálinni og Geysir spýtti upp sápunni
sem mokað var i hann og ekki þurfti
að breyta handritinu, því náttúru-
öflin vorukúguð undir vilja leik-
stjórans.
Þegar allt þetta var afstaðið hófst
ein af þessum skemmtilegu uppá-
komum sem lífgar upp á þjóðlífið
langa skammdegismánuði. Þegar
fréttist að líf hefði færst i hverinn
rumskaði nefndin Geysisnefnd og
hafði allt á hornum sér. Búið að
skemma Geysi og hann farinn að
gjósa án þess að nefndin hefði
samþykkt það.
Fjölmiðlar ræddu fram og til baka
um fyrirbærið og raufin í skálar-
barminn var á allra vörum. Gott ef
að lögreglurannsókn fór ekki fram.
Margir voru til kallaðir að segja álit
sitt á gosinu og raufinni og sjónvarp-
ið sá sér fært að skjóta inn
umræðuþætti um málið, þar sem það
varð ekki útrætt vegna timaskorts,
frekar en önnur umræðuefni þar.
Skrýtið að þar er alltaf nægur tími
fyrir auglýsingar og fótbolta, en
yfirþyrmandi timaskortur hrjáir
ávallt þegar þjóðþrifamál eru þar til
umræðu.
Formaður Geysisnefndar flutti
mál sitt af festu og þótti og taldi
nánast helgispjöl! að rjúfa skálina og
framkalla gos fyrir bióið. Hafði hann
nokkuð til sins máls.
Nú, nú. Þetta mál lognaðist út af
eins og önnur skemmtun og hefur
verið hljótt um Geysi siðan. Að
minnsta kosti hafa engin sjónvarps-
gos orðið í Haukadal siðan.
En nú berast gleðitiðindi. Geysir
er farinn að gjósa á sunnudögum, og
mun gera það í allt sumar. Hann gýs
þrátt fyrir að fyllt hefur verið upp í
raufina andstyggilegu. Náttúruundr-
ið þarf enga rauf, aðeins nóg af
grænsápu.
Væntanlega er það með fullu
samþykki Geysisnefndar að hverinn
sem hún hefur i sinni umsjá gýs nú
á hverjum messudegi. Það er munur
að geta gengið að því vísu að þarna
verður framleitt gos af mannavöld-
um eftir klukku. Hægt er að
skipuleggja ferðamannastrauminn
með tilliti til þessa og er ekki ónýtt
að geta boðið upp á fyrsta flokks
gervigos i litskrúðugum bæklingum
sem laða eiga ferðamcnn til landsins.
Þetta er ekkieinsdæmi. Skrúfað
er fyrir Niagarafossana á næturnar
þegar enginn er hvort sem er að
glápa á þá, en vatninu hleypt á, á
daginn ferðamönnum til augnayndis.
Margt getum við lært af þeim i
útlandinu.
í vetur sýndist það vera aðalhlut-
verk Geysisnefndar að sjá svo til að
hverinn heimsfrægi gysi alls ekki, að
minnsta kosti ekki af mannavöldum.
í sumar er hlutverk nefndarinnar að
sjá svo um að Geysir gjósi á fyrirfram
ákveðum tíma einu sinni i viku.
Enginn veit sina ævina ..
Einn nefndarmanna var spurður i
blaði hvort náttúruundrinu væri ekki
sýnd óvirðing með þvi að láta það
gjósa á fyrirfram ákveðnum tíma
með sápumokstri. Það taldi hann
ekki vera. Hefð væri fyrir þvi að
framkalla gos með grænsápu.
Hins vegar virðist ekki vera hefð
fyrir því að höggva rauf i skálarbarm-
inn. Það var að visu gert fyrir
nokkrum áratugum og sápa sett i
holuna og Geysir gaus eftir langan
Þyrnirósarsvefn. Þótti það vel af sér
vikið á sinum tima og ekki var
kvartað yfir raufinni þá. Öðru máli
gegndi þegar höggvið var í skálina
s.l. haust. Þar sem fordæmið var
aðeins eitt er ekki hægt að tala um
hefð. Þá þótti athæfið vera skemmd
á náttúrusmið og yfirleitt ónáttúru-
legt að láta Geysi gjósa með slikum
bolabrögðum.
Þvi er von að spurt sé, hvort
ferðamannagos, framkallað með
grænsápu, sé ekki hálfgerð nauðgun
á náttúrunni, jafnvel þótt skálin sé
raufarlaus?
Geysir er náttúrusmíð og hlýtur að
lúta þeim lögmálum sem náttúru-
öflin búa honum. Sápumokstur og
gervigos eru ekki við hæfi. Ef Geysir
gamli ekki gýs af sjálfsdáðum þegar
honum hentar á að sýna honum þann
sóma að láta hann krauma i friði.
En fleiri sjónarmið eiga sjálfsagt
rétt á sér. Sumir geta ekki sætt sig
við að hverinn frægi gjósi ekki eftir
pöntun og eins og skáldið sagði:
„Það skiptir mestu máli að einhver
græði á þvi“.
Hins vegar skiptir það enn meira
máli ef við viljum græða á gosi úr
iðrum jarðar að einbeita sér að þvi
að koma af stað náttúrukröftunum i
borholunum við Kröflu, en að vera
að nauðga gamla Geysi.