Tíminn - 26.06.1982, Blaðsíða 5

LAUGARDAGUR 26. JÚNÍ 1982.
5
erlent yfirlit
■ Khomeini boðar heilagt strið
Nýtt trúarbragda-
stríð að hef jast
Stríðshættan eykst í Austurlöndum nær
■ ÍRAKAR hafa gefizt upp í styrjöld-
inni við trana. Hussein, forseti Iraks,
hefur tilkvnnt að allur her íraks, sem
enn er í Iran, verði fluttur heim innan
fárra daga. Með þvt sé styrjöldinni
lokið, hvað írak snertir.
Hussein lét það ekki fylgja þessari
yftrlýsingu, hvort írak hefði jafnframt
fallið frá kröfu sinni um yfirráð yfir
siglingaleiðinni, sem aðskilur löndin, en
það var upphaflega krafa hans.
Sennilega reynir Hussein að halda
þessari kröfu enn til streitu, en hann
segist vera reiðubúinn til friðarsamninga
við íran á þeim grundvelli, að allur her
íraks haft verið kvaddur heim.
Yfirleitt er litið á þessa yfirlýsingu
Husseins sem uppgjöf, enda var það
aðeins orðið spursmál um daga hvenær
íraski herinn yrði rekinn til fulls frá íran.
Hussein gerir sér sennilega einhverja
von um, að honum takist með þessu að
bjarga eigin skinni og hanga við völd
einhvem tíma enn.
Þetta þykir þó harla ólíklegt. Khom-
eini hefur endurtekið það skilyrði fyrir
friðarsamningum, að Hussein verði
rekinn frá völdum og mál höfðað gegn
honum fyrir árásina og verði fjallað um
það af alþjóðlegum dómstóli.
í írak á þetta skilyrði vafalitið mikinn
hljómgrunn, þvi að Hussein hefur aldrei
verið vinsæll, enda stjórnað með ofbeldi
og grimmd. írakar sjálfir munu senni-
lega reka hann frá völdum til að forða
frá því, að íranskur her ráðist inn i
landið til að fylgja eftir þessu skilyrði
Khomeinis.
ÞETTA er-. hins vegar ekki eina
skilyrði Khomeinis fyrir friðarsamning-
um við frak. Hann mun krefjast fullra
skaðabóta fyrir þá eyðileggingu, sem
iraski herinn hefur valdið í Iran.
í fyrstu voru nefndir 20-30 milljarðar
dollara í þessu sambandi, en siðan hefur
sú upphæð alltaf verið að hækka. Síðast
hafa heyrzt nefndar tölurnar 100-150
milljarðar dollara.
Það er írökum að sjálfsögðu um megn
að greiða svo miklar skaðabætur, þrátt
fyrir olíugróðann.
Önnur Arabariki við Persaflóa eru
sögð hafa boðizt til að greiða nokkurn
hluta skaðabótanna í þeim tilgangi að
koma á friði og afstýra sókn írana inn i
írak. Þau óttast, að Khomeini láti ekki
numið staðar, ef hann ræðst inn i írak
og reynist sigursæll þar.
■ Begin
Orðrómur hefur gengið um, að
Saudi-Arabía hafi boðizt til að leggja
fram 20-25 milljarða dollara í þessu
skyni.
Khomeini krefst enn meira en
brottreksturs Husseins og skaðabót-
anna. Hann krefst þess einnig, að allir
írakar, sem af ýmsum pólitiskum
ástæðum hafa flúið land sitt i valdatið
Husseins, megi hverfa heim aftur.
Flestir þessara flóttamanna eru Shít-
ar, þ.e.a.s. þeir tilheyra sama trúar-
flokki múhameðstrúarmanna og Khom-
eini og meirihluti frana.
Meirihluti íraka eru Shítar og sama
gildir um íbúa Kuwait og Sameinuðu
furstadæmanna við Persaflóa. Valdhaf-
arnir i þessum löndum tilheyra hins
vegar öðrum trúarflokki múhameðstrú-
armanna, Sunni-trúarflokknum. Síðan
Khomeini kom til valda, hefur eflzt öflug
hreyfing meðal Shíta i þessum löndum,
en þeir hafa hingað til talið sig
undirokaða af Sunnitum.
Valdhöfum íraks mun það óljúft að
flóttamennimir þaðan fái að snúa heim,
þvi að þeir muni gerast flugumenn
Khomeinis.
KHOMEINI er liklegur til að fylgja
kröfu sinni eftir og sama mun gilda um
klerkana, sem stjórna fran með honum.
Þessum kröfum myndi því verða haldið
til streitu, þótt Khomeini félli frá.
Fregnir frá fran benda til, að
Khomeini hafi allur færzt i aukana eftir
innrás ísraelsmanna í Libanon. Hann
telur hernað ísraela gegn varnarlausu
fólki i Líbanon, veita honum skilvrði til
að taka að sér forustu múhameðstrúar-
rikjanna gegn hinum herskáu stjórnend-
um ísraels. Líbanon verði aðeins fyrsta
fórnarlambið, ef ekki verður tekið fast
i taumana. íranir séu hin útvalda þjóð
til að stemma stigu við Ziónismanum og
hindra sömu meðferð á múhameðstrúar-
mönnum og nú gerist i Líbanon.
Valdhafar Arabarikjanna óttast aug-
Ijóslega þennan áróður Khomeinis og
telja örlög Iranskeisara vofa yfir höfði
sér, ef þeir fylgist ekki með straumnum.
Ein helzta vörn þeirra sé að taka sizt
harðari og ósáttfúsari afstöðu til ísraels
en Khomeini.
Vafasamt er þó, að það bjargi þeim.
Hreyfingin, sem Khomeini hefur vakið,
verði þeim ofvaxin, þótt þeir verði
skeleggari i afstöðunni til ísraels en
hingað til.
Valdataka Khomeinis í íran og árás
ísraelsstjórnar á Líbanon hafa gerbreytt
ástandinu í Austurlöndum nær og gert
það miklu ófriðvænlegra en það þó áður
var. Tveir öfgamenn, Khomeini og
Begin, eru búnir að kveikja elda, sem
munu halda áfram að loga, þótt þeir falli
frá. Sá aðilinn, sem helzt gæti dregið úr
hættunni, Bandaríkin, með því að halda
aftur af Begin, virðist óráðinn og hikandi
og helzt leggja blessun sina yfir innrásina
i Líbanon. Bandarikin þarfnast nú
sterks forseta i stil við Eisenhower
haustið 1956.
Þórarinn Þórarinsson,
ritstjóri, skrifar
sjávarslðan
Vorleiðangurinn:
Lítil áta,
kaldur sjór og
sidbúinn gródur
■ Nýlega sögðum við frá þvi hér að
Hafrannsóknarstofnun hefði sent
skip umhverfis landið til að kanna
ástand sjávar, til þess að geta betur
gert sér hugmyndir um hvers megi
vænta i uppskeru á næstunni.
Leiðangrinum er lokið og voru tekin
sýni á 120 stöðum umhverfis landið,
bæði á landgrunninu og utan þess.
Við suður- og suðvesturland var
hitastig sjávarins 6-8° og telst vera
i meðallagi. Á öðrum stöðum var
sjórinn kaldur.
Fyrir suðurlandi voraði snemma
og gróður þar var snemma á ferðinni,
en á öðrum stöðum kom gróðurinn
mjög seint, jafnvel þar sem sjórinn
var sæmilega hlýr.
Núhalda menn ef til vill að allar
vondu fréttirnar séu komnar og vilja
fara að fá þær góðu. En þvi miður,
verstu fréttirnar eru enn ósagðar,
þær að almennt var íslenska hafsvæð-
ið mjög átusnautt á þessu vori og
átan langt undir meðallagi. Pó var
talsverð áta fyrir suðurlandi og meiri
eftir þvi sem vestar dró og mest á
Selvogsbanka. SV
Týndi þorskurinn
var aldrei týndur
■ „Það kæmi okkur afar mikið á
óvart ef þorskur héðan er kominn
suður i höf, til Færeyja eða
Skotlands." Þetta sagði Jón Jónsson
forstjóri Hafrannsóknarstofnunar
þegar Sjávarsiðan ræddi við hann um
hvort hugsanlegt væri að okkar
þorskur hefði leitað þangað suðureft-
ir.
Lausafréttir herma að við Færeyj-
ar og Skotland veiðist vel af feitum
og fallegum þorski, sem þar að auki
sé kjaftfullur af átu. Sumum mönn-
um hefur látið sér detta i hug að
loðnan okkar hafi brugðið sér í reisu
þarna suðureftir og þorskurinn
okkar hafi elt hana. Þetta telur Jón
Jónsson fráleitt. í fyrsta lagi telur
hann útilokað að loðnan gæti sloppiö
framhjá okkur án þess að við yrðum
þess varir, enda hafi hún ekkert
suðureftir að sækja. í öðru lagi
hefur þess ekki orðið vart að neinn
samgangur sé á niiili þorskstofnanna
sem þar er og okkar stofns. Af öllum
þeim þúsundum merkja sem sett
hafa verið í þorsk hér við land, hafa
aðeins tvö komið frá Þýskalandi og
vitað er að a.m.k. annað kom af
íslandsmiðum og hitt sennilega líka.
Útvarpið sagði frá því i fréttum
nýlega að nú væri týndi þorskurinn
fundinn grunnt út af Vestfjörðum.
Jón vildi ekki viðurkenna að
þorskurinn hefði nokkurntima verið
týndur. „Við verðum að miða við
venjulegt ástand," segir hann, „en
ekki óvenjulegt eins og það sem
hefur verið undanfarin tvö ár, þegar
hingað kom mikill þorskur frá
Grænlandi." Og Jón bendir á að
fram undir vor hafi ekki verið neinn
verulegur munur á aflanum og á
sama tima i fyrra, það var ekki fyrr
en i mai að botninn datt úr veiðinni.
SV
Trillukarlarnir eru komnir á fullt, og a.m.k. fyrir vestan gengur þeim vel.
Suðureyri:
Grindhoraður
þorskur á línu
■ „Línufiskirí hefur verið gott og
þeir voru að fá þorsk, þegar
togararnir fengu andskotann ekk-
ert,“ sagði Bjarni Thors, fram-
kvæmdastjóri á Suðureyri, þegar við
spurðum hann um bátafiskiriið að
undanförnu. Á Suðureyri eru gerðir
út tveir stórir bátar, Sigurvonin og
Ólafur Friðbertsson, og þeir voru
komnir með sex hundruð tonn hvor
fyrir vertiðarlokin. „En fiskurinn
hefur verið óhemju horaður og
fróðir menn segja mér að þeir hafi
ekki fyrr séð svo horaðan fisk,“ sagði
Bjarni og taldi að átuleysi i sjónum
væri þar um að kenna.
Bjarni var þá spurður um hvernig
gengi hjá trillunum. Hann sagði að
þær væru tiltölulega nýbyrjaðar og
það gengi ágætlega hjá þeim. SV
Sigurjón
Valdimarsson
blaðamaður
skrifar