Tíminn - 26.06.1982, Blaðsíða 6

6
LAUGARDAGUR 26. JÚNÍ 1982.
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvœmdastjóri: Gisli Sigurðsson. Auglýsingastjóri: Steingrimur Gislason.
Skrifstofustjóri: Jóhanna B. Jóhannsdóttir. Afgreiðslustjóri: Sigurður Brynjólfsson
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elias Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi:
Oddur V. Ólafsson. Fréttastjóri: Páll Magnússon. Umsjónarmaður Helgar-Timans:
lilugi Jökulsson. Blaðamenn: Aanes Bragadóttir, Atli Magnússon, Bjarghildur
Stefánsdóttir, Egill Helgason, Friðrlk Indriðason, Heiður Helgadóttir.lngólfur
Hannesson (íþróttir), Jónas Guðmundsson, Kristinn Hallgrimsson, Kristin
Lelfsdóttir, Slgurjón Valdimarsson, Skafti Jónsson, Svaia Jónsdóttir. Útlits-
telknun: Gunnar Trausti Guðbjörnsson. Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón
Róbert Ágústsson, Elín Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Prófarkir:
Flosi Kristjánsson, Krlstln Þorbjarnardóttir, Maria Anna Þorsteinsdóttir.
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar: Síðumúla 15, Reykjavík. Simi: 86300.
Augiýsingasimi: 18300. Kvöldsimar: 86387 og 86392.
Verð i lausasölu 8.00, en 10.00 um helgar. Áskrift á mánuði: kr. 120.00.
Setning: Tæknideild Timans. Prentun: Blaðaprent hf.
Ráðstafanir vegna
aflabrestsins
■ Þegar þetta er ritað, standa yfir viðræður um
kjaramál milli Alþýðusambands íslands og Vinnu-
málasambands samvinnumanna. Vinnuveitendasam-
band íslands hefur helzt úr lestinni í bili, sökum þess,
að það vill hafa fyrirvara um kauplækkun vegna
aflabrestsins. Vinnumálasamband samvinnumanna
telur slíkan fyrirvara ekki eðlilegan, og hefur því
haldið viðræðum áfram við Alþýðusambandið.
Það er skiljanleg afstaða vinnuveitenda, að þeir vilja
ekki taka einir á sig það tjón, sem hljótast kann af
aflabresti. Hitt er hins vegar ekki eðlilegt, að þeirri
tekjurýrnun þjóðarbúsins, sem hlýzt af aflabrestinum,
verði aðallega velt yfir á launþega.
Þegar slíka óviðráðanlega erfiðleika af náttúruvöld-
um ber að höndum, verður þjóðin öll að axla
byrðarnar og skipting þeirra á einstaklingana að fara
eftir efnum og ástæðum að svo miklu leyti sem hægt er.
Það er því meira verkefni þings og ríkisstjórnar að
fást við slík vandamál en aðila vinnumarkaðarins, þótt
sjálfsagt sé, að þeir séu hafðir með í ráðum og hjálpi
til að greiða fyrir, að óvænt áföll af náttúruvöldum,
eins og aflabrestur, verði ekki til þess að stöðva
atvinnureksturinn.
í þessu sambandi er ekki fjarri lagi að hafa í huga
hvernig vinstri stjórn aflaði fjár vegna mikils áfalls af
náttúruvöldum. Hér er átt við Vestmannaeyjagosið.
í fullu samráði við stjórnarandstöðuna var þá lagður
sérstakur skattur á eyðsluna og borguðu þannig mest
þeir sem mest eyddu.
Með þessum hætti tókst að mestu leyti að bæta tjón
þeirra, sem fyrir áfallinu höfðu orðið og reisa
Vestmannaeyjar við að nýju.
Þess var gætt, að þetta yrði ekki til að hleypa auknu
fjöri í verðbólguna. Álögur þær, sem voru lagðar á
vegna Vestmannaeyjagossins, komu ekki inn í
kaupbótavísitöluna.
Aðrar leiðir en sérstök tekjuöflun geta komið til
greina í sambandi við ráðstafanir vegna aflabrestsins,
en gæta verður þess, að þær auki ekki verðbólguna,
eins og gert var í sambandi við Vestmannaeyj agosið.
Það er bersýnilegt, að þörf er róttækra aðgerða
vegna aflabrestsins og fleiri erfiðleika atvinnuveg-
anna. Annars bíður fjölda fólks sá kostur sem verstur
er, atvinnuleysið. Því myndi fylgja síversnandi
þjóðarhagur. Því er óhjákvæmilegt að ganga nú
róttækt til verks og hafa að leiðarljósi að tryggja næga
atvinnu og sem minnst skertan kaupmátt. Það yrði
aðeins gálgafrestur að reyna að leysa þennan vanda
með því að auka enn verðbólguna.
Það er mikilvægt að kjarasamningar takist sem fyrst,
og stjórnarvöld fái vitneskju um þann grundvöll, sem
taka þarf mið af. í raun eru byggingamenn búnir að
marka þá stefnu, sem hafa verður til hliðsjónar, því
að láglaunafólk sættir sig ekki við minna en
byggingamenn fá. Með samningum byggingamanna
var efnahagsvandinn aukinn. Eðlilegt er, að reynt sé
í almennum kjarasamningum að draga úr óheppileg-
um áhrifum samningagerðar byggingamanna. Sæmi-
legur skilningur virðist á því.
Þ.Þ.
?rBannid við tilraunum
með kjarnorkuvopn
þarf að verða algjört”
—Ræða Tómasar A. Tómassonar á auka-allsherjarþingi
Sameinuðu þjóðanna um afvopnunarmál 15. júní 1982
Herra forseti,
Á þessu öðru auka-allsherjarþingi
Sameinuðu þjóðanna um afvopnunar-
mál óskar sendinefnd íslands yður til
hamingju með kjör yðar sem forseti
allsherjarþingsins. Hæfni yðar i forseta-
störfum siðastliðna 9 mánuði sannfærir
okkur um, að leiðsögn yðar muni leiða
til farsæls árangurs þessa þings.
4 ár eru liðin siðan fyrsta sérstaka
aukaþing allsherjarþingsins um afvopn-
unarmál var haldið. Lokaályktun þess,
sem samþykkt var einróma, hafði
sögulega þýðingu og leiddi til eflingar
þeirra stofnana Sameinuðu þjóðanna, er
starfa að afvopnunarmálum.
Viðfangsefni þessa þings 157 ríkja
Sameinuðu þjóðanna eru þó hin sömu
og á fyrsta auka-allsherjarþinginu um
afvopnunarmál fyrir 4 árum, staðreynd-
irnar eru hinar sömu og vandamálin,
sem við þarf að glíma, hafa ekki breyst.
Varla er hægt að tala um nokkrar
ráðstafanir í átt til afvopnunar, heldur
miklu fremur aukinn hraða vígbúnaðar-
kapphlaupsins. Tröllauknum fja’rhæð-
um er sóað í hverskyns vígbúnað víðast
hvar í heiminum. Á sama tima býr stór
hluti mannkyns við sult og seyru, á við
vanheilsu að stríða og á engan kost
sæmilegs húsnæðis, hvað þá menntunar.
Við vitum öll að kjarnorkustyrjöld
myndi leiða til tortimingar menningar
og jafnvel endaloka mannkynsins. Á
fyrsta sérstaka afvopnunarþinginu urð-
um við sammála um að mannkynið yrði
að bægja frá þessari geigvænlegu hættu.
Forsenda þess að unnt verði að koma í
veg fyrir heimsstyrjöld og efla frið og;
öryggi þjóða heims og efnahagslegar og
félagslegar framfarir þeirra, er afvopn-
un og eftirlit með vigbúnaði.
35. allsherjarþing Sameiriuðu þjóð-
anna lýsti 9. áratugnum 3. þróunarára-
tug Sameinuðu þjóðanna og jafnframt
2. afvopnunaráratuginn og skoraði
eindregið á allar ríkisstjómir að vinna
markvisst að allsherjarafvopnun er háð
yrði ströngu og fullkomnu alþjóðlegu
eftirliti.
Á þessu þingi þurfum við að líta um
öxl og meta hvað áunnist hefur á þessu
sviði siðan við héldum fyrsta auka-alls-
herjarþingið um afvopnun - eða raunar
fremur hvers vegna ekki hefur tekist að
hrinda i framkvæmd samþykktum og
tillögum fyrsta afvopnunarþingsins.
Vonandi gefst hér tækifæri til að sporna
við hinni óheillavænlegu þróun undan-
genginna ára. Ef pólitískur vilji allra
rikisstjórna er fyrir hendi getum við
komið skriði á afvopnunarmálin á þessu
þingi, er leiði til traustra samninga um
eftirlit og samdrátt í vígbúnaði. Það er
ljóst, að allar þjóðir verða að leggja sitt
af mörkum í þágu afvopnunar.
Grundvöllur raunhæfrar afvopnunar
eða að minnsta kosti samdráttar vopna-
búnaðar er gagnkvæmt traust milli ríkja.
Æði mikið skortir þar á. Á fyrsta
afvopnunarþinginu tóku kjarnorkuveld-
in undir það, að frekari tilraunum með
kjarnorkuvopn yrði hætt. Á þeim
fjórum árum, sem siðan eru liðin, hafa
verið gerðar tilraunir með kjarnorku-
vopn að meðaltali einu sinni í viku
hverri.
Afstaða risaveldanna ræður mestu um
framvinduna í afvopnunarmálum.
Ábyrgð þeirra er því þung. Því miður
þarf ástand heimsmálanna almennt
verulega að batna til þess að gagnkvæmt
traust geti skapast milli þeirra í þessum
efnum. Vopnabúr risaveldanna eru svo
stór hluti af heildar vopnaforða heims-
ins, að án raunverulegs samstarfsvilja
þeirra er vonlitið að árangur náist i
alþjóðlegum viðræðum, hvort sem litið
er til þessa þings, afvopnunarnefndar-
innar i Genf eða viðræðnanna í
Vinarborg um samdrátt herafla í
Evrópu.
Abyrgð risaveldanna er augljóslega
langsamlega mest á sviði kjarnorkuvig-
búnáðár. Þar eru þau í æðisgengnu
kapphlaupi, sem verður að stöðva
Kjamavopnum verður að fækka, því að
framtíð mannkynsins á jörðinni er í
veði. Allar þjóðir hljóta að binda miklar
vonir við viðræður Bandarikjamanna og
Sovétmanna i Genf um meðaldræg
kjamavopn í Evrópu. Því ber að fagna
að Bandaríkin og Sovéfríkin hafa komið
sér saman um að hefja á næstunni nýjar
viðræður um takmörkun langdrægra
kjamavopna. Það er ljóst að til þess að
árangur náist í þessum viðræðum verða
báðir aðilar að sýna vilja til að bæta
samskipti austurs og vesturs, draga úr
spennu og stuðla þannig að gagnkvæmu
trausti.
Á 36. allsherjarþingi Sameinuðu
þjóðanna sagði Ólafur Jóhannesson
utanrikisráðherra íslands meðal annars:
„Vopnakapphlaupið er að því leyti
ólíkt öðrum kapphlaupum, að þvi
hraðar sem menn hlaupa því meiri likur
eru á að allir tapi. Þess vegna má
trygging öryggis ekki snúast um að ná
Samvirma og samkeppni
eftir Kristján Jónsson frá Snorrastödum
■ Það var ánægjulegt að hlýða á
sjónvarpsumræðurnar á hundrað ára
afmæli samvinnufélagsskaparins. Þar
fuku ekki fúkyrðin, og allir aðilar voru
sammála um nauðsyn samvinnustefn-
unnar. Það sem ágreiningi olli var, hvort
hún hefði einhver fríðindi fram yfir
sambærilega starfsemi. Heyrt hefi ég
þetta borið fram áður, og þvi mótmælt,
en enga þekkingu hefi ég til að skera þar
úr málum. En það held ég að öllum
hljóti að vera ljóst, að slíkt ræður engum
úrslitum um vöxt og viðgang félagsskap-
arins. Það er trúmennska félagsmann-
anna allra, og samviskusemi, dugnaður
og hugkvæmni þeirra, sem til forustu eru
valdir, sem þar hefir fyrsta og síðasta
orðið, og öll þar á milli.
Mér skildist að allir viðmælendur
væru sammála um það, að réttmætt væri
að samvinnuverslun og verslun byggð á
frjálsri samkeppni, eins og það er orðað,
væru reknar hlið við hlið, á jafnréttis-
grundvelli, bættu samkeppnismennirnir
við, og til viðbótar létu þeir i það skína
að þar bæri nauðsyn til að samkeppni
skorti ekki. Ekki er ég viss um að
nauðsynin hafi verið samvinnumönnun-
um neitt hjartans mál, en þeir beittu
ekki andmælum.
Að nauðsynlegt sé að samvinnuversl-
un hafi samkeppni get ég ómögulega
fengið mig til að samþykkja, og ég
mótmæli því ákveðið að um einokun
verði að ræða ef kaupfélag er eitt um
hituna i kauptúni, landshluta eða jafnvel
öllu landinu. Sem betur fer eru ekki
miklar likur fyrir verslunareinokun hér
á landi. Eini möguleikinn til þess er að
sterk verslunarsamsteypa næði völdum í
einhverju héraði, byggð á hinni frjálsu
samkeppni, en samvinnuverslun væri
þar ekki til. Geti hún þvi kæft í fæðingu
hverja samkeppnistilraun áður en hún
rís á legg. En það er engin einokun þó
fólkið sjálft taki að sér viðskiptin og
kjósi ákveðna menn til að sjá um
framkvæmdir, þvi hjá verkaskiptingu er
aldrei hægt að komast.
Það er ekki af því, að það striði gegn
réttlætiskennd hvers einasta manns, að
stór hópur fólks í hverju þjóðfélagi safni
auði með þvi að kaupa og selja
nauðþurftir náungans, heldur hefír það
komist upp i vana að of margir þola
þetta með mikilli ánægju, og bregða
ekki svip þó þeir sjái eða heyri getið um
fjölþjóða auðfélög, sem eru svo mögn-
uð, að rikisstjómir landanna geta ekki
stjórnað svo sem þeim þykir best henta,
ef það kemur eitthvað i bága við þau.
Og eru þessi félög þó stofnuð samkvæmt
lögmálum hinnar frjálsu samkeppni.
Veit ég vel að því er haldið fram með
of miklum rétti enn, því miður, að sé
samkeppnin engin, og ekki nein von um
fjármunalegan bónus fyrir vel unnið
verk, séu útilokaðir möguleikarnir á
fullkominni dyggð í starfi. Þetta er hin
eldgamla erfikenning, og henni til
viðbótar fullyrt að svo hljóti að vera og
verða, að hver sé sjálfum sér næstur. Þó
er lagt blátt bann við því í þeim
trúarbrögðum, sem við íslendingar
játum, samanber fyrirmælin að elska
náungann eins og sjálfan sig, og ég býst
við að það sé á einhvem hátt boðorð í
flestum trúarbrögðum heims. Og þó mér
farist ekki að gerast predikari, þykir mér
meira en líklegt að mannlifið væri betur
á vegi statt, ef allir hlýddu því besta í
sínum trúarbrögðum án þess að deila um
hvað þau heita.
Hin svokallaða pólitík eða þjóðmála-
ágreiningur er í rauninni ekki annað en
deilan um það hvemig lifsframfærslunni
er best borgið og hvemig lífsgæðunum
er réttast skipt, og sannast að segja
finnst mér það skjóta illilega skökku við
að flytja i hástemmdu máli Ijóð Stefáns
G. Stefánssonar um að alheimta ei
daglaun að kvöldi, en fylgja svo þeim
lífsháttum, sem við borð liggur að neyði
manninn til að leggja ekki hönd að
verki, nema í þeirri trú að fá fulla
greiðslu að kvöldi, og sækja það með
kappi að svo verði, því á morgun hafi
annar hrifsað hana með rétti hinnar
marglofuðu samkeppni.
Þess vegna held ég því fram og trúi,
að því aðeins geti mannlifið bjargað sér
frá tortímingu, að það snúi sér að