Tíminn - 02.07.1982, Blaðsíða 9

FÖSTUDAGUR 2. JÚLÍ 1982
9
Ingólfur Davídsson
skrifar
eyri, sem nokkuð er umrætt, verður
Náttúrugripasafnið eflaust einn af horn-
steinum hans.
Húsnæði Náttúrugripasafnsins hefur
því miður ekki verið í samræmi við þá
starfsemi sem þar fer fram og hefur það
mjög háð vexti þess og viðgangi. Eins
og stendur er því holað niður i gömlu
fjölbýlishúsi i Hafnarstræti 81A, þar
sem það hefur 1. og 4. hæð til umráða,
samtals um 200 ferm. gólfpláss. Þótt
fyrirsjáanleg sé nokkur viðbót við þetta
húsnæði á næstu árum, er ljóst að þar er
ekki um neina lausn að ræða til
frambúðar á húsnæðisvanda safnsins.
Náttúrugripasafnsnefndin er þeirrar
skoðunar að ekki sé seinna vænna að
fara að undirbúa nýja byggingu fyrir
þetta merkilega fræðasetur, sem vissu-
lega ætti að vera stolt okkar Norðlend-
inga og Akureyringa sérstaklega, þar
sem það er að heita má eina sjálfstæða
vísindastofnunin utan höfuðstaðarins.
í því skyni hefur nefndin stofnað
sérstakan byggingarsjóð, í samráði við
forstöðumann safnsins og Bæjarstjórn
Akureyrar, sem geymdur er í verð-
tryggðum reikningi í Landsbankanum.
Tilgangur sjóðsins er að safna fé til
styrktar nýbyggingu fyrir Náttúrugripa-
safnið á Akureyri og varðveita það.
Ráðgert er að reisa fyrirhugað safnhús í
grennd við Lystigarðinn og Menntaskól-
ann, enda er til þess ætlast að það geti
að einhverju leyti notast þessum þremur
stofnunum og annari skyldri starfsemi,
svo sem veðurathugunum og jarð-
skjálftamæli, sem nú er í umsjá
Lögreglunnar á Akureyri. Einnig verði
þar gert ráð fyrir möguleikum til
háskólakennslu i náttúrufræði.
Stefnt er að því að safnhúsið verði
byggt á árunum 1985-1995 svo að hægt
verði að opna það á 250. ártið Jónasar
Hallgrímssonar (1995). Sú tillaga hefur
komið fram að kenna húsið við Jónas og
kalla Jónasarhús. Er þá haft i huga að
húsið gæti orðið eins konar minnisvarði
um þetta ástsæla skáld, og yrði tekið tillit
til þess við teikningu og hönnun. Einnig
■ Fagurrauðar lambagrasþúfur lýsa umhverfið.
var fyrsti safnvörður þess, en 1963 tók
Helgi Hallgrimsson (þá kennari við
M.A.) við af honum. Hóf hann þá að
stunda náttúrurannsóknir og byggja upp
rannsóknaaðstöðu við safnið, með
eflingu rannsóknasafna, kaupum á
rannsóknatækjum, fræðiritum o.s.frv.
Um 1970 réðist Hörður Kristinsson
grasafræðingur að safninu, og átti á
næstu árum mikinn þátt í uppbyggingu
þess, til þess er hann réðist prófessor í
nýstofnaðri náttúrufræðideild Háskól-
ans í Reykjavík, 1977. Nú eru tveir fastir
starfsmenn við safnið og oftast 1-2
aukamenn.
Auk rannsóknastarfanna, hefur safn-
ið fastar sýningar á náttúrugripum,
sérsýningar og fyrirlestra af og til, og
stendur að útgáfu á fræðilegum og
alþýðlegum timaritum. Náttúrugripa-
safnið hefur þannig að vissu leyti tekið
við bví hlutverki, sem Gagnfræðaskólinn
(Menntaskólinn) á Akureyri gegndi
áður, að vera miðstöð náttúrurannsókna
á Norðurlandi. Þetta rannsóknahlutverk
safnsins hefur nú verið viðurkennt m.a.
af Rannsóknaráði Ríkisins, sem hefur
tekið það með í ársskýrslu sína, og
talsvert er leitað til safnsins með beiðnir
um ýmiss konar athuganir.
Komi til stofnunar háskóla á Akur-
Akureyri, 17. júní 1982.
Árni Jóhannesson, Rafn Kjartansson,
Elín Stefánsdóttir, Guðmundur Gunn-
arsson, Jón Sigurjónsson, Jóhann Sigur-
jónsson, Helgi Hallgrímsson.
■ Auðvitað verðum við einnig að vona að loðnan komi upp á ný. Mjög er vafasamt
að það verði í ár en þegar hún kemur er eins gott að vera tilbúinn að taka á móti henni.
vera enn stærri. En blessaðir mennirnir
hafa þá talið rétt að veita rikisábyrgð
fyrir smiði fimm 350 lesta báta á ári, til
þess að skipasmíðastöðvarnar fái verk-
efni.
En ég er ekki eins hræddur við stærð
skipastólsins og margir aðrir virðast
vera. Ég tel þetta timabundið ástand og
vil taka undir það með ýmsum mönnum
eins og Lúðvík Jósepssyni og fleirum,
að nauðsynlegt er að við sækjum fiskinn
á fullkomnum skipum.
Ég tel að Lúðvik hafi gert rétt þegar
hann kom togarauppbyggingunni af stað
á árunum 1971-72. Ég vek athygli á því
að á þeim árum bættust um 20 þúsund
tonn á ári í flotann, en nú hefur flotinn
stækkað um 2-3 þúsund tonn á tveimur
árum. Þess ber jafnframt að minnast að
nýju skipin eru yfirleitt heldur stærri en
þau sem tekin eru úr notkun oft án þess
að sóknarþungi aukist að ráði. Þetta eru
ekki nema um 1-1.5 þús. tonn á ári
þannig að sú alda sem Lúðvík magnaði
upp fyrir um áratug er að hníga. Það
gerist ekki í einni svipan.
Ég er þess fullviss að Fiskveiðisjóður
mun ekki samþykkja fleiri lán fyrir nýja
togara á næstunni.
Við verðum að muna að við höfum
áratug eftir áratug gengið gegnum
þessa kollsteypu. Við höfum stöðvað
endurnýjun flotans í einhverri örvænt-
ingu og síðan orðið að rjúka til eins og
1971-72, og byggja upp nýjan flota i
flýti. Það er þetta sem ég vil koma í veg
fyrir, með því að hafa endumýjunina
jafna og þétta. Það hlýtur að koma best
út fyrir alla aðila.
Það eru margs konar ástæður sem
valda þessum sveiflum. Þegar loðnu-
veiðin hófst voru byggð þessi ósköp af
loðnuskipum og öðrum breytt til að
stunda þær veiðar. Nú kemur allur þessi
floti okkur i vissan vanda.
- Ég vil enn vara við einhverjum
örvæntingaraðgerðum í sambandi við
fiskiskipaflotann. Það verður heldur
engan veginn til að leysa aðsteðjandi
efnahagsvanda þótt við fækkum skipum
eitthvað. Ef við fækkum skipunum nú
náum við ekki 400 þúsund tonna
þorskafla, eins og fram kom áðan, en
þeim afla þurfum við helst að ná vegna
þjóðarbúsins i heild; ekki aðeins vegna
útgerðarinnar.
íslensk
blóm í
mætti fá þangað náttúrugripi sem Jónas
safnaði, en þeir eru flestir geymdir í
Kaupmannahöfn. Þar mætti og sýna
teikningar hans, handrit o.s.frv.
Jónasarhús á að vera musteri náttúru-
vísindanna á Norðurlandi, þeirra vis-
inda sem Jónas taldi „allra vísinda
indælust", og helgaði mestalla starfs-
krafta sína. Til þess að sá draumur megi
rætast verða margir að leggja hönd á
plóginn og gefa i byggingarsjóðinn, allt
eftir efnum og ástæðum. Hér er tilvalið
tækifæri fyrir þá sem vilja minnast
einhverra timamóta i ævi sinni eða
annarra, að verja eignum sínum skyn-
samlega eftir sinn dag.
„Bera bý bagga skoplítinn, hvert að
húsi heim,“ kvað Jónas forðum. Eins og
þessir skoplitlu baggar býflugnanna geta
myndað heilt vaxkerti, þanmg geta
margar smágjafir orðið til þess að hús
Jónasar Hallgrímssonar, skálds og
nátturufræðings verði að veruleika.
■ Mörg falleg blóm vaxa á íslandi
og fara ýmis þeirra prýðilega í
görðum; hin smávöxnu einkum í
steinhæðum og steinbeðum. Burkn-
ar þrifast flestir best í skjóli og
skugga, t.d. undir trjám og runnum,
eða i skuggaskotum. Tveir burknar
eru algengastir i görðum, þ.e.
stóriburkni og fjöllaufungur, og geta
myndað forkunnarfagra brúska.
Villtir vaxa þeir i hraungjótum og
giljum.
Dilaburkni er líka stórvaxinn og
þrífst álika vel. Köldugras þrifst vel
á móti sól, vex víða i klettum og
hæfir best steinhæðum.
Ýmsa fleiri burkna er vert að
reyna. Meðal stórvöxnustu og
gróskumestu islensku tegundanna
eru hvönn, garðabrúða, mjaðjurt og
blágresi, allt ágætar garðjurtir.
Garðabrúða og mjaðjurt eru ekki
eins fagrar, heldur ilma Ijósir
blómskúfar þeirra þægilega og er það
mikill kostur.
„Blágresið blíða“ munu flestir
þekkja og dásama. Til eru af því hvit
og rauðbleik afbrigði. Þið eruð
kannski hissa á því, að ég nefni
ætihvönnina sem skrautgarðjurt, þó
hún sé mikilfengleg af því að hún sáir
sér mjög. En hafið þið reynt
Sæhvönn? Hún ber falleg gljáandi
blöð og hvita blómsveipi og sáir sér
ekki um of. Sæhvönn er tilvalin þar
sem skjóllítið er, því að hún þolir
storma og særok.
Sigurskúfur er stórvaxinn og verð-
ur alrauður af blómum síðari hluta
sumars, en best er að rækta hann i
stórum blikkbauk eða kollu, svo
hann breiðist ekki út um of með
jarðrenglum sinum.
Margir þekkja, eða hafa heyrt
getið um undafífla, er fyrrum voru
hafðir til að lækna sár. Þeir bera
fagurgular blómkörfur. Undafífla-
tegundir eru margar og misstórar,
hinar stóru, fjölblöðóttu eru tilkomu-
miklar með allan sinn blómafjölda
og eru tilvaldar í garða. 50-100 sm á
hæð. Vaxa víða út um hagann.
Fagra burnirótarbrúska gefur víða
að líta í görðum, einkum i stein-
hæðum, og fagurrauðar breiður af
eyrarrós. Eða bláklukkan með sinar
hangandi bjöllur, sem hvarvetna
prýðir gróðurlendi á austanverðu
landinu. Fjalldalafífill með sín brún-
leitu lútandi blóm, er góð garðjurt.
Ef þið viljið íslenskar jurtir sem
klifra með gripþráðum, t.d. i neti,
má rækta umfeðming, sem ber bláa
blómklasa og fuglaertur gulblómg-
aðar.
í blautt beð eða við tjöm fara vel
hofsóley, engjarós, reiðingsgras og
ýmsar fallegar starir, t.d. gulstör
með brúna hangandi axskúfa, og
tjarnarstör, sem er Ijósleit - báðar
stórvaxnar í bleytu.
Holta- og melablóm ýmiss konar
fara prýðilega i steingæð (lambagras,
geldingahnappur, sauðamergur,
holtasóley o.fl.) Ennfremur litlir,
þéttir puntskúfar, t.d. vingull, sveif-
gras, ilmreyr o.fl. Úr nógu er að
velja. Flettið upp í flórubókum og
lærið að þekkja jurtirnar. Það er
gaman að heilsa þeim sem góðkunn-
ingjum síðar meir.
Félög og fyrirtæki ættu einnig að
muna eftir byggingarsjóðnum þegar
tækifæri gefast. Markmiðið er að safna
svo miklu fé i sjóðinn á næstu árum, að
hægt verði að hefja framkvæmdir að
þremur árum liðnum.
I Náttúrugripasafninu liggur nú
frammi bók ein mikil, sem ætlast er til
að gefendur skrifi nöfn sín i. Einnig er
áætlað að prenta gjafabréf, sem menn
geta keypt og notað sem kvittun.
Sérstök viðurkenningarbréf verða af-
hent þeim sem gefa stórar gjafir.
Reikningsnúmer hins verðtryggða spari-
reiknings í Landsbankanum á Akureyri
er 613137, og þar fá menn einnig að
sjálfsögðu kvittanir fyrir innleggi sinu.