Tíminn - 06.07.1982, Blaðsíða 8

8
ÞRIÐJUDAGUR 6.JÚLÍ 1982.
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn.
Framkvæmdastjóri: Gísli Sigurösson. Augiýsingastjóri: Steingrimur Gíslason.
Skrifstofustjóri: Jóhanna Ð. Jóhannsdóttír. Afgreiðslustjóri: Sigurður Brynjólfsson
Ritstjórar: Þórarinn Þórarinsson, Elias Snæland Jónsson. Ritstjórnarfulltrúi:
Oddur V. Ólafsson. Fréttastjóri: Páll Magnússon. Umsjónarmaöur Helgar-Tímans:
lllugi Jökulsson. Blaðamenn: Agnes Bragadóttir, Atli Magnússon, Bjarghildur
Stefánsdóttir, Egill Helgason, Friðrik Indriðason, Heiður Helgadóttir.lngólfur
Hannesson (íþróttir), Jónas Guðmundsson, Kristinn Hallgrimsson, Kristín
Leifsdóttir, Sigurjón Valdimarsson, Skafti Jónsson, Svala Jónsdóttir. Útlits-
teiknun: Gunnar Trausti Guöbjörnsson. Ljósmyndir: Guðjón Einarsson, Guðjón
Róbert Ágústsson, Elín Ellertsdóttir. Myndasafn: Eygló Stefánsdóttir. Prófarkir:
Flosi Kristjánsson, Kristin Þorbjarnardóttir, María Anna Þorsteinsdóttir.
Ritstjórn, skrifstofur og auglýsingar: Siðumúla 15, Reykjavík. Sími: 86300.
Auglýsingasimi: 18300. Kvöldsímar: 86387 og 86392.
Verð í lausasölu 8.00, en 10.00 um helgar. Áskrift á mánuði: kr. 120.00.
Setning: Tæknideild Tímans. Prentun: Blaðaprent hf.
Uggvænleg
stefnubreyting
■ Nýir siðir koma með nýjum herrum. Þetta gildir
meðal annars um afstöðu Sjálfstæðisflokksins til
utanríkismála. Bersýnilega er að verða mikil breyting
á henni frá því, sem var í tíð þeirra Ólafs Thors og
Bjama Benediktssonar.
Það var ein regla í utanríkis- og viðskiptamálum,
sem þeir Ólafur Thors og Bjarni Benediktsson lögðu
megináherzlu á, að ekki mætti blanda saman
viðskiptamálum og stjórnmálum.
Það þarf ekki að rifja það upp, að það voru öðrum
fremur þeir Ólafur og Bjarni sem höfðu forgöngu um
að hafin voru mikil viðskipti við Sovétríkin. Það
stafaði ekki að því, að þeir væru eitthvað hrifnir af
hinu sovézka stjórnarkerfi. Þeir voru svarnir andstæð-
ingar þess. Þeir töldu hins vegar rangt, að það væri
látið standa í vegi þess, að eðlileg og vaxandi viðskipti
gætu þróazt milli Islands og Sovétríkjanna.
Einna gleggsta dæmið um þetta er að finna frá
sumrinu 1968, þegar Rússar voru að þjarma að
Tékkóslóvakíu. Þá var staddur hér rússneskur
ráðherra og var erindi hans að frá framlengdan
viðskiptasamning milli íslands og Sovétríkjanna.
Margir töldu þá, að rétt væri að fresta framlengingunni
vegna atburðanna í Tékkóslóvakíu. Bjarni Benedikts-
son, sem þá var forsætisráðherra, sagði nei. Það á ekki
að blanda saman viðskiptum og stjórnmálum. Því til
áréttingar fór hann í síðdegisboð til rússneska
sendiherrans eftir að framlengingin hafði verið
undirrituð. Hann hafði þá með sér Gylfa Þ. Gíslason
og Emil Jónsson. Þeir þremenningar létu það ekkert
á sig fá, þótt hópur nokkurra Heimdellinga stæðu úti
fyrir til að mótmæla undirrituninni.
En nú eru Ólafur og Bjarni fallnir frá og
Heimdellingarnir, sem voru að mótmæla undirritun-
inni 1968, farnir að ráða ríkjum. Nú ræðst líka
Morgunblaðið harðlega á svipaða samninga við
Sovétríkin og hafa verið í gildi í lengri tíma. Alveg
er horfið frá þeirri reglu að blanda ekki saman
viðskiptum og stjórnmálum.
Það var líka regla þeirra Ólafs og Bjarna að verja
þá embættismenn eða fulltrúa sölusamtaka, sem
önnuðust viðskiptasamninga út á við, ádeilum og
getsökum um að þeir gættu ekki hagsmuna landsins
og gerðust jafnvel erindrekar útlendra aðila. Nú er
þetta breytt. Nú eru þessir menn bornir óhróðri, sem
áður þótti ekki frambærileg vara nema á síðum
kommúnistablaða.
Nú er líka farið að boða það af Morgunblaðinu og
ýmsum áhrifamönnum Sjálfstæðisflokksins, að íslend-
ingar eigi að gerast þátttakendur í hernaðarnefnd
Atlantshafsbandalagsins, enda þótt þeir Bjarni
Benediktsson og Ólafur Thors legðu ásamt leiðtogum
Framsóknarflokksins og Alþýðuflokksins höfuð-
áherzlu á, að þar ættu íslendingar ekki heima, sökum
þess að þeir væru vopnlaus þjóð, sem vildi ekki hafa
hersetu á friðartímum, og vildu alls ekki taka þátt í
neins konar hernaðarlegum ákvörðunum. Nú á að
reyna að brjóta þessa stefnu Ólafs Thors og Bjarna
Benediktssonar á bak aftur.
Sú stefnubreyting hjá Sjálfstæðisflokknum í
utanríkisviðskiptum og utanríkismálum, sem er rakin
hér á undan, er vissulega uggvænleg. Hún er
uggvænleg fyrir þá flokka, sem hafa getað átt samleið
með honum um viss grundvallaratriði í þessum efnum.
Uggvænlegust er hún þó fyrir þjóðina.
Þ.Þ.
á vettvangi dagsins ■■ ~ , • mmmmmmaiiM
Hákon Sigurgrímsson framkvæmdastjóri Stéttarsambands bænda:
Sauðfé þarf
að fækka um
ÍOO þúsund
■ Það dylst engum að íslenskur
landbúnaður á við mikla erfiðleika að
striða og að fyrr en siðar verður að leysa
þau vandamál sem safnast hafa upp. Þar
er fyrst og fremst um að ræða verulega
fækkun sauðfjár, þvi Ijóst er að
offramleiðsla á kindakjöti er mikil og
markaðir erlendis eru okkur lokaðir,
eða svo gott sem. Sauðfjárræktin hefur
verið mikilvægasta búgreinin hér á landi
og er enn.
Margt er rætt og ritað um landbúnað-
armál og þvi miður oft af litilli þekkingu.
En það er eðlilegt að mikið sé um
landbúnað fjallað í opinberri urnræðu,
þvi hann er einn höfuðatvinnuvegur
landsmanna og kemur öllum við hvort
sem þeir stunda bústörf eða aðra
atvinnu. Það er misskilningur að halda
að landbúnaður komi sveitamönnum
einum við og að erfiðleikar þeirra séu
einkamál. Hvemig til tekst um fram-
leiðslu búvöra er mál aUrar þjóðarinnar.
Hákon Sigurgrimsson framkvæmda-
stjóri Stéttarsambands bænda er manna
kunnugastur landbúnaðarmálum og
markaðsmálum búvara. Timinn bað
hann að skýra frá hvemig þau mál standi
núna og hvaða leiðir menn sæju tíl
úrlausnar þeim málum, sem nú era
brýnust varðandi búvöruframleiðsluna.
Á hvaða vörum er offramleiðslan
mest og hve mikið þarf að skera niður?
Það er ekki lengur um offramleiðslu
að ræða i neinni grein búvöruframleiðslu
nema í sauðfjárræktinni.
Framleiðsla svina og alifuglaafurða
hefur verið í góðu jafnvægi síðustu
misserin og má vafalaust að mestu þakka
það kjarnfóðurskattinum. Sama er að
segja um mjólkurframleiðsluna. Að vísu
er alltaf tímabundið offramboð af
grænmeti og gróðurhúsaafurðum hvert
sumar, en það gerist í ölium löndum og
þess ber að gæta að innlenda framleiðsl-
an nægir markaðnum aðeins hluta úr
árinu.
Hefur náðst jafnvægi á milli fram-
leiðslu og neyslu á mjólk og mjólkurvör-
um?
Ég held að þetta jafnvægi hafi náðst
á sl. ári að svo miklu leyti sem slíku
jafnvægi verður náð.
Við verðum alltaf að gera ráð fyrir
nokkrum útflutningi mjólkurvara. Það
er ekki hægt að hitta nákvæmlega á það
magn sem innlendi markaðurinn þarf
m.a. vegna árstiðabundinnar sveiflu í
framleiðslunni.
Það er mjög mikilvægt að þetta
jafnvægi haldist.
Á siðasta verðlagsári var hægt að
greiða bændum fullt verð fyrir fram-
Ieiðslu innan búmarks og útlit fyrir að
svo verði einnig á yfirstandandi verðlags-
ári. Aukist framleiðslan hins vegar svo
nokkru nemi frá þvi sem nú er, getur
það þýtt beint fjárhagslegt tjón fyrir
framleiðendur.
Ég vil undirstrika það að þessi árangur
í stjórnun mjólkurframleiðslunnar er
fyrst og fremst að þakka kvótakerfinu
og kjarnfóðurgjaldinu sem heimild
fékkst fyrir árið 1979 og þvi að bændur
sýndu skilning á nauðsyn slikra aðgerða.
Hefur aukin fjölbreytni i framleiðslu
mjólkurvara aukið neysluna?
Hún hefur ekki aukið heildameysl-
una, en hefur hins vegar orðið til þess
að mjólkin hefur haldið stöðu sinni á
markaðnum merkilega vel miðað við
það ótrúlega framboð af ávaxtasafa og
allskyns öðrum drykkjum sem komið
hefur á markað hér síðustu árin og eiga
í harðri samkeppni við mjólkina. Fyrir
10 árum var heildarmjólkumeyslan 545
Iítrar á mann á ári en var á s.l. ári 418
litrar. Hlutur „fersku" varanna í heildar
mjólkumeyslunni, þ.e. nýmjólk, rjómi,
súrmjólk, jógúrt o.þ.h. hefur líka vaxið
talsvert á sl. 10 árum.
Er útflutningur hagkvæmur?
Útfiutningur á dilkakjöti hefur verið
allverulegur. Útflutningsbætur hafa ver-
ið gagnrýndar mjög. Hafa þessi viðskipti
verið hagkvæm þegar á heildina er litið?
Til þess að tryggja ávalt nægilegt
magn búvara fyrir innlenda markaðinn,
þrátt fyrir misjafnt árferði verður að
gera ráð fyrir nokkm umframmagni sem
flytja þarf út. Útflutningsbótunum var
á sínum tíma ætlað að tryggja að bændur
fengju fullt verð fyrir þetta umfram-
magn. Þær vom hugsaðar sem einskonar
tekjutrygging.
Sem slíkar hafa þær verið bændum
mjög mikils virði og þær hafa lika tryggt
þjóðinni nægt framboð búvara og
iðnaðinum hráefni.
Siðast en ekki síst hafa þær verið mjög
mikilvægt framlag til viðhalds byggðinni
i landinu, þvi allt fram til ársins 1976
nægðu þær til að halda uppi þeirri
sauðfjárrækt sem verið hefur ein aðal
undirstaða þess að byggð héldist óbreytt
um landið.
Menn verða auðvitað seint sammála
um hvort þetta haft borgað sig fjárhags-
lega og vafalaust mætti reikna út að svo
hafi ekki verið. Ég er þess þó fullviss að
þegar á allt er litið var jjetta ekki hátt
iðgjald af þeirri tryggingu sem þama var
verið að kaupa.
Nú em viðhorfin hins vegar orðin
nokkuð önnur.
Vegna verðbólgunnar innanlands og
versnandi viðskiptakjara minnkar sifellt
það magn sem útflutningsbætumar duga
fyrir. Frá árinu 1976 hefur þvi komið
viðbótar greiðsla úr ríkissjóði til að bæta
hluta af vöntuninni, en það sem eftir
stendur hafa bændur orðið að taka á sig
í lækkuðum tekjum.
Vegna verðþróunarinnar breikkar
sifellt bilið milli þess verðs sem fæst fyrir
dilkakjötið erlendis og þess sem kostar
að framleiða það hér heima. Bestu
markaðimir erlendis skila nú aðeins
34% innlenda verðsins en þaðdugar
tæplega til þess að greiða kostnað við að
slátra kindinni og koma kjötinu á
markað. Ekkert er eftir handa bóndan-
um.
Þegar svo er komið hljóta menn að
velta því fyrir sér hve langt eigi að ganga
í að verðbæta slíkan útflutning. Að
minu mati verður að takmarka útflutn-
inginn við það magn sem bændur geta
fengið fullt verð fyrir.
Undanfarin ár hefur verið fyrirsjáan-
legt að kjötframleiðslan er of mikil.
Hvers vegna hefur fé ekki verið fækkað?
Vetrarfóðmðu fé hefur fækkað um
101.500 fjár á síðustu 3 ámm eða um
11,3%. Ástæðan fyrir þvi að ekki hefur
enn verið gengið lengra í þessu efni er
sú fyrst og fremst að menn óttast þá
byggðaröskun sem skyndileg . og óskipu-
lögð fækkun sauðfjár gæti haft í för með
sér.
Menn vilja fyrst tryggja að eitthvað
annað komi í staðinn, en það þarf
auðvitað nokkum undirbúning. Svo
vom auðvitað allir að vona að einn
góðan veðurdag myndum við detta ofan
á markað erlendis, þar sem viðunandi
verð fengist fyrir kjötið.
Hvers vegna lokast markaðir okkar
nú erlendis?
Vandamálið er fyrst og fremst það að
fá það verð sem við þurfum og sums
staðar em viðskiptahindranir i veginum.
Dilkakjötið er hins vegar góð vara sem
neytendur vilja gjaman kaupa. Sem
dæmi um verðþróunina má benda á að
árið 1970 fengum við 89% af innlenda
heilsöluverðinu fyrir það kjöt sem seit
var til Sviþjóðar, nú fáum við milli 32
og 34%.
Þetta á ekki bara við um landbúnað-
inn. Verðbólgan hefur verið svo miklu
meiri hér en í nágrannalöndunum að við
emm að komast i strand með allan
okkar útflutning.
Gengisskráningunni hefur alltaf verið
hagað eftir þörfum sjávarútvegsins sem
vegna mikillar hagræðingar og aukins
afla hefur fram að þessu nægt minni
leiðréttingar á genginu en aðrir atvinnu-
vegir hefðu þurft.
Noregur hefur verið stærsti kaupand-
inn en kippt að sér hendinni. Hvers
vegna?
Norðmenn hafa varið miklu fé á
undanförnum árum til að efla sauðfjár-
rækt hjá sér. Þetta er liður í þeirra
byggðastefnu. Þeir hafa vissulega varað
okkur við þvi að til þess kynni að draga
að þeir yrðu sjálfum sér nógir um
dilkakjöt, en þetta hefurorðiAmunfyrr
en búist var við. Á síðasta ári var
kindakjötsframleiðslan hjá þeim um
1.900 tonn umfram innlendarþarfir. Þeir
ætla samt að taka af okkur 600 tonn eins
og þeir höfðu lofað, en fyrir svo lágt
verð, að það greiðir ekki nærri allan
kostnað við slátrun, geymslu og sölu
kjötsins. Þessi kjötkaup sæta vemlegri
gagnrýni meðal norskra bænda því það
er verið að bæta íslenska kjötinu ofan á
yfirfullan markað.
Búist er við að á þessu ári verði
kindakjötsframleiðslan í Noregi um
3.000 tonn umfram innlendar þarfir, svo
ég tel engar likur á að þeir kaupi neitt
kjöt af okkur á næstu árum.
Dökkt útlit
Hvað er þá framundan í þessum
efnum?
Ég óttast að það sé heldur dökkt
framundan varðandi útflutning á dilka-
kjöti héðan fyrir viðunandi verð. Allir
nálægir markaðir em yfirfullir af kjöti og
þar sem einhver smuga er fyrir kindakjöt
em Nýsjálendingar komnir með sína
framleiðslu.
Ég sat nýlega aðalfund Alþjóðsam-
bands búvömframleiðenda sem haldinn
var i London. Þar voru markaðsmálin
eitt helsta umræðuefnið. Versnandi
efnahagsástand hefur dregið úr mögu-
leikum stjórnvalda i mörgum löndum til
að greiða niður verð á matvömm og það,
sem ásamt minnkandi kaupgetu almenn-
ings leiðir til þess að matarkaupin
beinast að ódýrari tegundum matvæla.
Hér á vesturlöndum hefur sala á
nautakjöti dregist vemlega saman en
neysla aukist á ódýrari kjöttegundum,
svina og alifuglakjöti. Kindakjötsfram-
leiðsla í löndum Efnahagsbandalagsins,
hefur aukist um 4% á ári, sl. 4 ár, og ef
svo heldur áfram verða þessi lönd
sjálfum sér nóg um kindakjöt á siðari
hluta þessa áratugs.
Þvi er spáð að samkeppni á kjötmark-
aðnum muni fara harðnandi m.a. vegna
tilkomu útflutnings frá E.B.E. löndun-
um og Brasilíu. Þá er því spáð að
kaupgeta olíuríkjanna i Austurlöndum
nær fari minnkandi. Þessi lönd, ásamt
löndum Afriku, Japan o.fl. Asiuríkjum
leggja nú áherslu á að koma upp hjá sér
framleiðslu á ódým kjöti, sérstaklega
alifuglakjöti. Þessi þróun hefur auövitað
áhrif á okkar möguleika til útflutnings.
En þótt við búum afsíðis i veröldinni
hafa þessar hræringar meiri og minni
áhrif á okkar landbúnað lika. Við getum
ekki hagað okkur eins og við vitum ekki
af umheiminum í þessu fremur en öðm.
En þótt við búum afsíðis i veröldinni
hafa þessar hræringar meiri og minni
áhrif á okkar landbúnað lika. Við getum
ekki hagað okkur eins og við vitum ekki
af umheiminum i þessu fremur en öðm.
En þetta eiga margir erfitt með að