Fréttablaðið - 15.12.2008, Blaðsíða 16

16 15. desember 2008 MÁNUDAGUR
greinar@frettabladid.is
FRÁ DEGI TIL DAGS
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Höskuldur Daði Magnússon (dægurmál) hdm@frettabladid.is
MENNING: Páll Baldvin Baldvinsson fulltrúi ritstjóra pbb@frettabladid.is VIÐSKIPTARITSTJÓRAR: Björn Ingi Hrafnsson bih@markadurinn.is og Óli Kr. Ármannsson olikr@markadurinn.is HELGAREFNI: Anna Margrét Björnsson amb@frettabladid.is og Sigríður Björg Tómasdóttir sigridur@frettabladid.is
ALLT OG SÉRBLÖÐ: Emilía Örlygsdóttir emilia@frettabladid.is og Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is ÍÞRÓTTIR: Henry Birgir Gunnarsson henry@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf.
RITSTJÓRAR: Jón Kaldal jk@frettabladid.is og Þorsteinn Pálsson thorsteinn@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI:
Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is. Fréttablaðið kemur út í 103.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili
á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur
sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
Fjárlögin
Af öllu sem tíðindum sætir í fjár-
lagafrumvarpi næsta árs er einna
athyglisverðast að skoða hvaða liðum
er með öllu kippt þaðan út. Til að
mynda verður engu varið í þjónustu
við blinda og sjónskerta eða Sjónstöð
Íslands. Iðnnemasamband Íslands
virðist vera aflagt og öll forfallakennsla
á framhaldsskólastigi líka. Fallið verð-
ur frá átaki í vímuvörnum, hætt verður
við fjölgun hjúkrunarrýma á öldrunar-
stofnunum og endurhæfingarsjóður
fær ekki krónu. Útilífsmiðstöð skáta
á Úlfljótsvatni og æskulýðsmiðstöð
KFUM í Vatnaskógi lenda með öllu í
niðurskurði og svo virðist sem
jafnréttisfulltrúar ráðuneyta
verði allir reknir. Og dæmi
nú hver fyrir sig hvort for-
gangsröðunin er rétt.
Örlögin
Guðni Ágústsson lýsir því í viðtali við
Kolbrúnu Bergþórsdóttur í Morg-
unblaðinu hvað varð til þess að
hann hætti snarlega sem formaður
Framsóknarflokksins á dögunum.
„Við Margrét hlustuðum á róandi
tónlist og í einum textanum sungu
þeir Björgvin Halldórsson og Sverrir
Bergmann: Ég þarf enga sálfræði
til, engin sálfræðiráð til að
hemja minn æðandi
hug, engar afsakanir,
engar útskýringar til að
sætta mig við orðinn
hlut. Við Margrét
vorum
sam-
mála um þessa niðurstöðu,“ upplýsir
Brúnastaðabaróninn. Og þetta eru
gagnlegar upplýsingar. Nú þarf bara
einhver að taka sig til og splæsa
eintaki af plötunni í jólapakka til ráð-
herra, seðlabankastjóra og forstjóra
Fjármálaeftirlitsins.
Með skeið
Það má þó þakka fyrir að Guðni var
ekki að hlusta á Sverri Bergmann
syngja texta Auðuns Blöndal við
lagið Án þín, þar sem harmurinn
brýst fram í ljóðlínunum „Ég
skæri mér hjartað úr / með
skeið“. Það hefði getað
endað með ósköp-
um.
stigur@frettabladid.is
Við bjóðum öllum börnum fæddum
árið 2008 að þiggja 5.000 króna
Framtíðarsjóð í jólagjöf frá Byr.
D
Y
N
A
M
O
R
EY
K
JA
V
ÍK
Jólagjöf Byrs 2008
Taktu fyrsta skrefið í næsta
útibúi Byrs eða á byr.is
Íslensk stjórnvöld virðast ekki treysta sér til þess að lögsækja
bresku stjórnina eftir beitingu
hryðjuverkalaganna gagnvart
íslensku bönkunum. Málið er þæft.
Það er hummað. Það er bent. Í aust-
ur og vestur … Nei, hinir eiga að
gera það, nei, þetta er ekki í mínum
verkahring …
Ó svo kunnuglegt! Vífilengjur og
hik. Afdráttarlausar yfirlýsingar
sem enginn hugur fylgir máli.
Þvermóðskuleg afneitun á því
augljósa. Meðferð upplýsinga sem
markast algerlega af einkahags-
munum þess sem býr yfir þeim.
Djúpstæð pólitísk kreppa.
Sjálfur Kreppir Seiðkarl, Davíð
Oddsson, segist vita hvers vegna
Gordon Brown skellti hryðjuverka-
lögum á Íslendinga og réðst inn í
Kaupþing – en hann ætlar ekki
segja frá því fyrr en það hentar
honum, ekki okkur, þjóðinni hans
sem svo margt hefur gefið honum.
Aðstoðarmaður Davíðs, sem nú
situr í forsætisráðherrastól, svarar
með vífilengjum og axlayppingum.
En í huga ringlaðra þegna þessa
volaða lands tekur að uppteiknast
ákveðið mynstur: Íslensk stjórn-
völd ætla ekki að lögsækja; Davíð
segist vita eitthvað óþægilegt sem
firri hann sök eftir Kastljósblaðrið;
Gordon Brown nefnir háar
fjárhæðir sem streymt hafi úr
breskum útibúum íslensku
bankanna til Íslands sem höfuð-
ástæðu hinna harkalegu aðgerða en
íslenskir ráðamenn svara –
hvernig? – jú einmitt, með
vífilengjum og axlayppingum.
Eitthvað gerðist. En við fáum
ekki að vita hvað fyrr en árið 5308
vegna þess að upplýsingar eru hér
á landi vopn í valdasukki. Við
vitum ósköp fátt annað en hið
augljósa: Svindlararnir svindluðu.
Þeir störfuðu enda á reglugerða-
berangri reiðareksstefnunnar sem
Davíð og aðstoðarmaðurinn
innleiddu hér – höguðu sér eins og
siðlausir frekjudallar við fagnaðar-
læti stjórnvalda sem létu meðal
annars skólastjóra HR gera fræga
skýrslu um eðli Íslendinga þar sem
villingunum var hreinlega hrósað
fyrir „agaleysi“. Fjárhæðirnar
erum við löngu hætt að skynja.
Fimm hundruð milljarðar.
Trillhundruð skrilljarðar. Skrilljón
grilljón þrilljarðar. Þetta var víst
ekki einu sinni til – þannig lagað.
Eina tölu skulum við samt muna:
Tvöhundruð milljónir punda. Það
var upphæðin sem Íslendingar
neituðu að reiða fram og hefði
orðið til þess að Icesave-reikning-
arnir – íslenska ráðdeildin – hefðu
farið undir ábyrgð Breta. Það stóð
sem sé aldrei til að borga neitt.
Fyrir vikið þurfum við að borga
allt.Og enn sitja þau sem lögðu á
þessi snilldarlegu ráð. Og enn
leggja þau á ný þjóðráð sem
kannski verður sagt frá árið 3085.
Algerlega ósnortnir
Ég get ekki að því gert: ég dáist
stundum að Geir Haarde og Árna
Mathiesen og Jónasi Fr. Jónssyni
yfirmanni Fjármálaeftirlitsleysis-
ins, þegar þeir eru í fjölmiðlum að
benda í austur og benda í vestur,
benda á þann stað sem á svari er
frestur (ég dáist ekki jafn mikið að
ráðherrum Samfylkingarinnar – er
of gáttaður á þeim …) En maður
sem sé hreinlega dáist að því
hversu algerlega ósnortnir þessir
menn virðast af kröfum um að þeir
taki á sig ábyrgð sem fylgir
vegsemd þeirra; hversu fyrirmun-
að þeim er að skilja hefðbundnar
vestrænar lýðræðishugmyndir um
ábyrgð – skilja að fólk vill hreint
borð, hreint kerfi, hreina stjórn og
að ef ráðamenn létu bara svo lítið
að stíga niður af hátignarstallinum
– og mega m.a.s. segja alveg fá
eftirlaun (að vísu bara eins og
venjulegt fólk en ekki eftir
ósómanum) – að ef þeir hefðu bara
manndóm í sér til afsagnar og
ábyrgðar þá erum við örugglega
tilbúin að leggja mikið á okkur öll
til að endurreisa þjóðfélag og
orðspor þjóðarinnar. Því hér býr
frábært fólk en ekki gráðugt pakk
og það er hægt að fylkja okkur
saman – en bara ekki núverandi
ráðamenn.
Þjóðarvilji-póðarvilji...
Sem sitja samt enn.
Ríkisstjórnin hefur ekki umboð
þjóðarinnar en virðist hundsama.
Raunverulegt alþingi hefur ekki
starfað hér á landi síðan einhvern
tímann fyrir Krist. Getur hugsast
að skeytingarleysi ráðamanna um
vilja þjóðarinnar („Þjóðviljinn ha
ha ha“) sé vegna þess að þeir hafi í
raun og veru aldrei þurft að sækja
til okkar raunverulegt umboð? Við
mættum á kjörstað. Á fjögurra ára
fresti settum við okkar x – en hvar
svo sem við merktum vorum við að
leggja blessun okkar yfir völd
Davíðs Oddssonar, umsvif Finns
Ingólfssonar, ranglæti kvótakerfis-
ins, eyðingarstefnu Landsvirkjun-
ar, viðskiptalega blóðskömm
bankavillinganna, blygðunarlausa
hyglunarhyggju skólabræðranna,
yfirdrottnun verktakanna – yfir
klæki og brask, svik og spillingu;
með atkvæði okkar vorum við að
leggja blessun okkar óafvitandi
yfir það fyrirkomulag sem leiddi
hrun og smán yfir þessa frábæru
þjóð. Eins og Bítlarnir sögðu: Boy,
you’re gonna carry that Weight...
Og enn sitja þau.
Og enn sitja þau
Þjóðfélagsástandið
GUÐMUNDUR ANDRI THORSSON
Í DAG |
KATRÍN JAKOBSDÓTTIR
fjárlögin
Efnahagsþrengingarnar hafa nú skilað sér í endurskoðuðum fjárlögum fyrir
árið 2009. Fjárlögin þurfa engum að koma á
óvart eftir það sem á undan er gengið —
ríkisstjórnin hefur nú leitt Ísland inn í áætl-
un hjá hinum alræmda Alþjóðagjaldeyris-
sjóði og fallist á að borga alla
Icesave-reikingana. Í hamaganginum við að
beygja sig fyrir öllum alþjóðastofnunum virðast
stjórnvöld hafa gleymt málsókn sinni á Breta vegna
beitingar hryðjuverkalaganna. Klukkan tifar og
breski lögmaðurinn er farinn að senda Geir og
Ingibjörgu sms: Ég er hér, hvar eruð þið?
Í framhaldi af þessari dapurlegu atburðarás með
þeim rökum að við séum úti í horni og getum enga
björg okkur veitt koma fjárlögin. Og þau eru lifandi
vitnisburður um efnahagsráðgjöf AGS. Ríkissjóður
er vissulega orðinn afar skuldsettur en stefnt er að
því að borga skuldirnar sem fyrst enda hugsar AGS
fyrst og fremst um hagsmuni fjármagnseigenda en
ekki venjulegs fólks.
Því þarf að skera niður og það bitnar að
sjálfsögðu á almenningi. Framlög til
heilbrigðisráðuneytisins eru skorin um
tæpa 7 milljarða, þar af fara tveir
milljarðar úr rekstri Landspítalans. Í
menntamálaráðuneytinu er skorið niður
um 4,3 milljarða, þar af fer einn milljarður
úr rekstri Lánasjóðs íslenskra námsmanna
sem mætti ætla að væri mikilvægari núna
en nokkru sinni. Og 650 milljóna króna
rannsóknaframlagi til HÍ er skotið á frest
og þar með tækifærinu til að efla rann-
sóknir og skapa þannig bæði störf og þekkingu.
Meira að segja lögreglan á höfuðborgarsvæðinu
sem flestir geta verið sammála um að sinnir
mikilvægum störfum undir miklu álagi og hefur
verið undirmönnuð þarf að spara tæpar hundrað
milljónir sem er þriðjungur af því sem á að spara í
æðstu yfirstjórn landsins. Ef ráðherrarnir tólf sem
hver og einn ræður yfir heilu ráðuneyti embættis-
manna skæru niður hina pólitísku aðstoðarmenn sína
tólf hrykki það líklega til fyrir sparnaðinum hjá
lögreglunni − en fjárlögin endurspegla forgangsröð-
un stjórnvalda og þar hefst allur sparnaður á
botninum.
Forgangsröð fjárlaganna
KATRÍN JAKOBSDÓTTIR
Óhætt er að slá því nú þegar föstu að það ár sem senn gengur í
garð, muni verða eitt hið erfiðasta í sögu íslensku þjóðarinnar.
Áföllin sem dunið hafa yfir á þessu ári hafa verið með eindæmum
og langan tíma mun taka að byggja upp nýtt Ísland. Næsta ár mun
leika þar algjört lykilhlutverk.
Í fyrsta lagi sýnist ljóst að Íslendingar munu annaðhvort ganga
til alþingiskosninga á næsta ári í kjölfar stjórnarslita, eða þeir
ganga til sögulegra viðræðna við Evrópusambandið um aðild.
Úrslitin munu ráðast á landsfundi Sjálfstæðisflokksins í lok næsta
mánaðar, því formaður Samfylkingarinnar hefur tekið af öll tví-
mæli um að ríkisstjórnarsamstarfinu sé sjálfhætt ákveði sam-
starfsflokkurinn ekki að kúvenda í afstöðu sinni til ESB. Af sjálfu
leiðir, að hvor atburðurinn um sig getur ráðið miklu um framtíð
íslensku þjóðarinnar. Til breytinga í ríkisstjórn getur komið fyrr,
jafnvel strax um áramótin og sömuleiðis í stjórn Seðlabankans og
Fjármálaeftirlitsins.
Ljóst er að atvinnuleysi mun aukast. Talið er að eitt til tvö hundr-
uð manns missi nú vinnuna dag hvern og þúsundir á þúsundir ofan
verði því án vinnu þegar líða tekur á næsta ár. Gefur auga leið, að
þessum ört stækkandi hópi mun ekki reynast það leikur einn að
standa undir síaukinni greiðslubyrði af lánum sínum, hvort sem
þau eru gengistryggð eða vísitölubundin. Verðlag allt hefur hækk-
að, verðbólga er enn á uppleið, fjölmörg fyrirtæki berjast í bökk-
um og stjórnendur fyllast æ meira vonleysi.
Enginn veit hver þróunin verður í gengismálunum. Íslenska
krónan hefur verið „sett á flot“ sem kallað er og styrkst nokkuð
síðan það gerðist, en margir telja það svikalogn og benda á að nær
engin viðskipti séu að baki þessari þróun og höftin svo mikil að
frelsi í fjármagnsflutningum eigi ekki lengur við. Heiðar Már Guð-
jónsson framkvæmdastjóri sagði raunar í Markaðnum á Stöð 2 á
laugardag, að ekkert væri að marka gengi krónunnar nú; stjórnvöld
og Seðlabanki gætu í raun gefið upp hvaða gengisvísitölu sem er og
því miður stefndi íslenskt atvinnulíf í þrot ef haldið verði í þessu
horfinu. Af þessum sökum eigi nú þegar að hefja undirbúning að
upptöku nýs gjaldmiðils einhliða, sem sé tæknilega vel mögulegt
og einstakir stjórnarmenn innan Alþjóðagjaldeyrissjóðsins myndu
hafa velþóknun á.
Mörg atriði fleiri mætti nefna, nægir að nefna fjárlögin sem
samþykkja þarf á næstu dögum og munu fela í sér gríðarlegan nið-
urskurð á öllum sviðum. Allir hljóta að gera sér grein fyrir alvar-
leika málsins og mikilvægi þess að spara við sig hverja krónu til
að sleppa við enn frekari lántökur erlendis á kostnað komandi kyn-
slóða.
Flest þeirra atriða sem hér hafa verið talin upp geta orðið afar
sársaukafull fyrir landsmenn, jafnvel orðið til þess að margir missi
aleigu sína og aðrir kjósi að freista gæfunnar annars staðar og flytja
af landi brott. Aðeins að því gefnu að unnið sé að raunhæfri fram-
tíðarlausn, öllum landsmönnum til heilla, verður íslenska þjóðin
sátt við endurreisnarstarfið og reiðubúin að taka höndum saman
í uppbyggingunni. Fyrsta skrefið í þeim efnum er að segja alveg
satt, horfast hreinskilnislega í augu við vandann og ráðast svo að
rótum hans. Í þeim efnum þarf ekki að leita langt yfir skammt.
Eitt erfiðasta ár í sögu þjóðarinnar fram undan:
2009
BJÖRN INGI HRAFNSSON SKRIFAR