Fréttablaðið - 31.12.2008, Qupperneq 14

MARKAÐURINN
V I Ð Á R A M Ó T
30. DESEMBER 2008 ÞRIÐJUDAGUR14
Efnahagshrunið og næstu skref
Hamfarir efnahagslífsins, erlendis sem heima fyrir, er forystumönnum íslensks atvinnulífs eðli-
lega hugleikið við lok árs sem markast af lausafjárkreppu og lækkunum á hlutabréfamörkuðum
sem ekki hafa sést síðan á þriðja og fjórða tug síðustu aldar. Þá er horft til framtíðar og vöng-
um velt yfir því til hvaða ráða sé best að taka í þeirri stöðu sem upp er komin. Hér fara á eftir
greinar nokkurra sem til var leitað.
R
eikna má með því
að árið 2009 verði
ár mikilla breytinga
í íslensku viðskipta-
og atvinnulífi. Gjald-
eyris- og bankakreppan sem
hagkerfið gengur nú í gegn-
um hefur kallað á endurskoð-
un þess skipulags sem hér er á
fjármálamarkaði sem og á fleiri
sviðum efnahagslífsins.
Kreppan sem þjóðin er að
ganga í gegnum er að hluta al-
þjóðleg og að hluta heimatilbú-
in. Alþjóðlega láns- og lausa-
fjárkreppan myndaðist á árinu
2007 og hefur verið að grafa sig
dýpra síðan. Sá vandi á rætur
sínar að rekja til uppbyggingar
erlendra lánamarkaða og ekki
síst þess bandaríska. Íslenska
hagkerfið var afar opið og við-
kvæmt fyrir þessari kreppu
þar sem hér hafði átt sér stað
mjög hröð uppbygging og útrás
fjármálakerfisins með hjálp er-
lendra lánamarkaða. Bankarnir
stækkuðu hraðar en undirliggj-
andi stoðir þeirra í hagkerfinu
báru þegar á reyndi.
Almenningur og fyrirtæki
hafa liðið fyrir ástandið. Heim-
ilin finna fyrir því í minni kaup-
mætti, veikari stöðu krónunn-
ar, auknu atvinnuleysi, lækkun
húsnæðisverðs og skertu að-
gengi að lánsfé svo eitthvað sé
nefnt. Fyrirtækin finna einn-
ig talsvert fyrir þessu en með
ólíkum hætti eftir því í hvaða
greinum þau starfa. Erfið er
staða margra fyrirtækja í
greinum sem tengjast innlendri
neyslu og fjárfestingum sem
dragast nú hratt saman. En
það er ekki síst að Íslendingar
finni fyrir þessu í særðu stolti.
Svartsýnin og sjálfsgagnrýnin
hefur tekið við af bjartsýni og
sjálfsánægju. Væntingar varð-
andi framtíðina hafa breyst og
skoðun á orsökum og úrlausn-
um er í hámæli.
Niðurstaðan í þessari kreppu
er ekki gefin. Hún veltur á úr-
lausn hinnar alþjóðlegu kreppu
og viðbrögðum íslensku þjóð-
arinnar. Erlendis er verkefn-
ið ekki síst að koma lánaflæð-
inu af stað aftur. Hér á landi
þarf að tryggja stöðugleikann,
lágmarka kostnað vegna hruns
bankanna og ganga úr skugga
um að ekki komi aftur til banka-
og gjaldeyriskreppu. Þetta eru
verkefni stjórnvalda á árinu
2009. Brýn úrlausnarefni varð-
andi framtíðarskipan gengis-
og peningamála bíða ákvörðun-
ar stjórnvalda í byrjun næsta
árs, en ljóst er að krónan verð-
ur vart framtíðargjaldmiðill Ís-
lands. Byggja þarf upp banka-
kerfið aftur og huga vel að auð-
lindum þjóðarinnar bæði því
sem býr í landinu og miðunum í
kring sem og mannauðnum.
Áætlun íslenskra stjórn-
valda í efnahagsmálum hefur
verið útlistuð í viljayfirlýs-
ingu þeirra vegna fjárhagslegr-
ar fyrirgreiðslu Alþjóðagjald-
eyrissjóðsins. Sú viljayfirlýs-
ing sem og lánafyrirgreiðsla
sjóðsins var nauðsynleg. Án
þessarar hjálpar hefði kreppan
orðið dýpri og erfiðari. Sýnir
sig nú hvað aðild að sjóðnum
er þjóðinni mikilvæg og í leið-
inni hverju alþjóðleg samvinna
getur skilað íslenskri þjóð.
Ekki má bregðast við þessari
alþjóðlegu kreppu og afleiðing-
um hennar með haftabúskap
og einangrun. Slíkt er hættu-
leg stefna sem kemur niður á
hagvexti og lífsgæðum þjóðar-
innar.
Þau höft sem sett hafa verið
á gjaldeyrismarkað þarf að af-
nema við fyrsta tækifæri. Með
auknum trúverðugleika efna-
hagsstefnunnar og bankakerf-
isins fæðast forsendur fyrir
fullkomnu floti krónunnar. Með
stöðugleika á gjaldeyrismark-
aði myndast einnig forsend-
ur fyrir lækkun vaxta Seðla-
bankans. Háir vextir bankans
eru afar þjáningafullt tæki um
þessar mundir þegar hagkerf-
ið er að sigla inn í djúpa kreppu
og eina ástæða hárra vaxta er
í raun að halda uppi miklum
vaxtamun gagnvart útlöndum
og styrkja þannig gengi krón-
unnar. Hagkerfið þarf að kom-
ast út úr þessari stöðu og reikna
ég með því að forsendur skapist
fyrir því á nýju ári.
Þó að framundan sé eitt mesta
samdráttarár sögunnar hér á
landi er nauðsynlegt að horfa
ekki á það einvörðungu sem
slíkt. Staða íslenskra heimila
og fyrirtækja fyrir hrun banka-
kerfisins var sterk og hafði lík-
legast aldrei verið sterkari á
mælikvarða eigna og kaupmátt-
ar. Búa þau að því núna. Nið-
ursveiflan er kröftug en hún
færir þjóðina ekki nema fáein
ár aftur vegna þess hve hag-
vöxtur og uppgangurinn hefur
verið mikill og kröftugur hér
á undanförnum árum. Atvinnu-
missir er sár, sem og að tapa
eignum og að horfast í augu við
breyttan efnahagslegan veru-
leika. Hins vegar eru tækifær-
in víða og velmegun þjóðarinn-
ar mikil í alþjóðlegum saman-
burði.
Ingólfur Bender, forstöðumaður Greiningar Glitnis:
Ár mikilla breytinga framundan
A
lþjóðlega efnahags-
kreppan nær væntan-
lega hámarki á nýju
ári, en staðan á Ís-
landi er sýnu verri en
víðast hvar annars staðar. Hér
glímum við samtímis við gjald-
eyris- og bankakreppu (tví-
burakreppu) sem fækkar mjög
möguleikum stjórnvalda til að
bregðast við með efnahagsað-
gerðum. Þetta er vægast sagt
baneitruð blanda, því háir vext-
ir eru algengasta meðalið við
gjaldeyriskreppu á meðan lágir
vextir eru eitt fljótvirkasta
meðalið við banka- og efnahags-
kreppu. Því miður verður ekki
hægt að vinna á efnahagskrepp-
unni á meðan gjaldeyriskrepp-
an er óleyst. Allar tilraunir til
slíks eru dæmdar til að mis-
takast og valda að lokum meiri
skaða en orðinn er. Þær við-
halda óvissu meðal fyrirtækja
og einstaklinga, draga úr frum-
kvæði og framkvæmdavilja.
Fum og fát í gjaldeyrismál-
um kostar þjóðina dýrt í tap-
aðri framleiðslu, lægri tekjum
og lakari lífskjörum til framtíð-
ar. Íslenska hagkerfið er ekki
„komið fyrir horn“. Staðan er
afar viðkvæm og alþjóðaum-
hverfið allt í uppnámi. Enn er
hætta á að banka- og gjaldeyris-
kreppan endurtaki sig á næsta
ári ef ekki er haldið rétt á spöð-
unum. Það má t.d. ekki bíða
lengur að stjórnvöld hafi upp á
þeim erlendu aðilum sem eiga
krónur og semji um útgönguleið
fyrir þá, sem getur samræmst
stöðugleika á gjaldeyrismark-
aði. Aðeins þannig náum við
að afnema höft á gjaldeyrisvið-
skiptum og koma í veg fyrir að
nýtt gengisfall fylgi í kjölfarið.
Á liðnu ári hefur umræð-
an eðlilega mikið snúist um þá
miklu skuldabyrði sem lögð
verður á börnin okkar. Ástæða
er til að taka einnig umræðu
um þá möguleika sem börn-
in okkar hafa til tekjuöflunar
í framtíðinni. Þessi atriði má
ekki skoða úr samhengi, þá þarf
þvert á móti að vega saman. Í
því sambandi er nauðsynlegt
að hafa í huga að alþjóðasam-
skipti og öflug utanríkisvið-
skipti eru mikilvæg forsenda
góðrar menntunar og hárra lífs-
kjara hér á landi. Ef tryggja á
að börnin okkar geti búið við
góð lífskjör í framtíðinni er
því mikilvægt að vera í góðu
sambandi við umheiminn. Lyk-
ilatriði er að endurreisa ímynd
landsins og endurvinna traust.
Hluti af því er að ganga frá
skuldamálum gömlu bankanna
og semja, helst um skuldaniður-
fellingu, í samræmi við alþjóða-
lög, -reglur og skuldbinding-
ar. Þetta er fljótvirkasta leið-
in til að fá aftur fullnægjandi
aðgang að alþjóðamörkuðum −
samvinnu og lægri vexti. Þetta
er líka forsenda þess að komist
verði hjá endalausum lögsókn-
um á hendur ríkinu frá erlend-
um einstaklingum, lífeyrissjóð-
um, bönkum og vogunarsjóð-
um.
Í upphafi árs er rétt að horfa
til framtíðar. Á sama tíma og
taka þarf á bráðavanda heim-
ila og fyrirtækja þarf að huga
að framtíðarfyrirkomulagi
allra mála. Hvers konar þjóð-
félag viljum við og hvaða lífs-
kjör getum við boðið börnunum
okkar? Skerpa þarf alla yfirsýn,
bæði stjórnvalda og almenn-
ings. Setja þarf raunhæf mark-
mið, bretta upp ermar og hefja
vinnuna. Hluti af þeirri vinnu er
að láta af öllum leikaraskap og
pólitískum fléttum. Vanda þarf
til verka og taka ekki þá áhættu
sem fylgir því að leita ávallt
stystu leiðanna – til dæmis ein-
hliða upptöku gjaldmiðils. Við
eigum að byggja til framtíð-
ar og þá þarf grunnurinn að
vera traustur og allur viðbún-
aður fyrsta flokks. Ég tel því
að við eigum að sækjast eftir
aðild að Evrópusambandinu og
leggja allt kapp á að ná góðum
samningum í auðlindamálum.
Alþjóðakreppan kann að leiða
einhverjar þjóðir í fang hafta-
búskapar og þjóðernishyggju.
Svo má ekki verða hér á landi
enda dregur sú leið úr lífskjör-
um í lengd. Leið hafta og þjóð-
ernishyggju er í mínum huga
leið hugleysingjans; þess sem
skortir sjálfstraust og kjark til
að takast á við raunverulega
samkeppni og selur framtíð-
arhagsmuni fyrir skammtíma-
hag.
Íslendingar hafa alla mögu-
leika á að ná góðum árangri til
framtíðar. Þjóðin er ung, vel
menntuð og hraust og landið
er ríkt af náttúruauðlindum.
Sá kraftur sem býr innra með
þjóðinni endurspeglaðist m.a. í
fræknum íþróttasigrum á síð-
asta ári. Íslenska kvennalands-
liðið hefur áunnið sér rétt til
þátttöku í lokakeppni EM í fót-
bolta í Finnlandi 2009. Slíkur
árangur er einstakur og þátt-
ur í því að endurbyggja ímynd
Íslands.
Edda Rós Karlsdóttir, hagfræðingur hjá Nýja Landsbankanum:
Brettum upp ermar
Setja þarf raunhæf
markmið, bretta upp
ermar og hefja vinnuna.
Hluti af þeirri vinnu er
að láta af öllum leik-
araskap og pólitískum
fléttum. Vanda þarf til
verka og taka ekki þá
áhættu sem fylgir því
að leita ávallt stystu
leiðanna – til dæmis
einhliða upptöku gjald-
miðils.
S
á efnahagsskellur
sem Íslendingar hafa
orðið fyrir er af nánast
áður óþekktri stærð-
argráðu í nútímasög-
unni. Bankakerfið hrundi nán-
ast eins og það lagði sig á einni
viku og gengi íslensku krón-
unnar lækkaði meira en nokk-
urn gat órað fyrir. Spár gefa
til kynna að samdráttur lands-
framleiðslu verði á bilinu 8-
10% á árinu 2009. Þótt Íslend-
ingar séu ýmsu vanir þá verð-
ur þetta mesta niðursveifla í
efnahagslífinu frá stofnun lýð-
veldisins árið 1944. Afleiðing-
ar samdráttarins eru rekstrar-
erfiðleikar fyrirtækja og vax-
andi atvinnuleysi og það er í
senn megin áhyggjuefnið og
viðfangsefnið á nýju ári.
Ég er sannfærður um að ef
við tökum rétt á málum á kom-
andi mánuðum getum við sýnt
hvers megnugt okkar litla hag-
kerfi er til að snúa við blaðinu
og gert þessa kreppu að móður
nýrra tækifæra. Styrkur okkar
felst meðal annars í sveigjan-
leika og viðbragðsflýti sem er
hér meiri en í flestum löndum
og hugarfari sem hefur ein-
kennst af vinnusemi og sam-
stöðu. En við höfum líka fjárfest
skynsamlega á síðustu árum og
áratugum í innviðum, mennt-
un, nýjum skólum og komið upp
traustu stuðningskerfi við ný-
sköpun. Þessi fjárfesting sem
og eiginleikar okkar nýtast nú
sem aldrei fyrr til þess að koma
okkur út úr vandanum.
Það hefur verið mjög ánægju-
legt á undanförnum mánuðum
að sjá hvernig fyrirtæki hafa
sýnt gríðarlega seiglu og sveigj-
anleika til að kljást við vandann.
Fyrirtækin og starfsfólk þeirra
hafa hugsað út fyrir rammann.
Í stóru fyrirtæki tóku starfs-
menn sig saman og bjuggu til
aðgerðaráætlun um hvernig
ætti að mæta núverandi efna-
hagsþrengingum. Saman teikn-
uðu starfsmennirnir upp sókn-
arfæri. Könnuðu möguleikann
á að innleiða hér nýjar atvinnu-
greinar og hvernig mætti auka
verðmæti framleiðslu í landinu
með ýmsum hætti. Allir lögðu
sitt af mörkum, hvort sem þeir
voru með próf í sameindalíf-
fræði, iðnaðarverkfræði eða
einhverju allt öðru – þau fóru
sínar eigin leiðir og veltu fyrir
sér hvernig hægt væri að halda
áfram. Sama hefur verið uppi á
teningnum í fjölda annarra fyr-
irtækja, hjá félagasamtökum og
í skólum. Svo lausnadrifið hug-
arfar heillar þjóðar er líklega
okkar verðmætasta auðlind og
hún hefur þau makalausu ein-
kenni að því meira sem hún er
nýtt því hraðar breiðist hún út.
Mesta hættan hjá okkur nú er
að hugarfar þjóðarinnar breyt-
ist. Sinnuleysi auki vonleysi og
reiði segi enn meira til sín.
Í framhaldinu breytist hugar-
farið til hins verra, nýjar hug-
myndir séu talaðar niður, ungt
fólk flytji burt og ólíkasta fólk,
eins og frumkvöðlar í hundr-
uðum minni útrásarverkefna,
verði að blórabögglum núver-
andi ástands. Alvarlegasta ógn-
unin við framtíð Íslands er ekki
skuldsetning heldur að hugar-
farið breytist til hins verra. Við
fáum hert og heiftúðugt hug-
arfar þar sem vantrú ríkir á
öllu sem viðkemur framtíðinni,
einkaframtaki og ungu fólki
með hugmyndir.
Ef alþjóðlegu efnahagslægð-
inni lýkur upp úr miðju næsta
ári munu Íslendingar njóta góðs
af því og komast fyrr í kraft-
mikinn vöxt á ný. Til þess þurf-
um við að viðhalda lausnadrifnu
hugarfari en gera um leið kröfu
til þess að ríkisstjórnin bregðist
skjótar við aðsteðjandi vanda
og setji skýra stefnu. Lausn
á vandanum er augljós: strax
þarf að afnema gjaldeyrishöft,
lækka stýrivexti, beita meiri
ráðdeild í ríkisrekstri og end-
urreisa bankakerfið í samstarfi
við lánadrottna. Loks þarf rík-
isstjórnin að setja skýrar línur
um stefnuna í peningamálum
þjóðarinnar og undirbúa það
teymi í ríkisstjórn og í stjórn-
kerfinu sem skapar trúverðug-
leika hér og annarsstaðar og
leiðir okkur í gegnum næstu
ár.
Þór Sigfússon, formaður Samtaka atvinnulífsins:
Skýrar línur á nýju ári
Þ
ó fréttir af samdrætti
í sölu nýrra bíla hafi
verið áberandi á und-
anförnum mánuðum
er okkur sem störfum
við innflutning og sölu nýrra
bíla efst í huga við þessi ára-
mót að við erum að koma út úr
einu blómlegasta skeiði í sögu
greinarinnar á Íslandi. Oft vill
gleymast að 84.000 nýjar fólks-
bifreiðar hafa verið fluttar inn
á síðastliðnum fimm árum sem
er 24.000 fólksbílum fleira en
fimm árin þar á undan. Þetta
þýðir að bílafloti landsmanna er
tiltölulega nýr og þar með hag-
kvæmur í rekstri. Okkur hjá
Toyota er einnig ofarlega í huga
að nú eru um 50.000 Toyota- og
Lexusbílar í notkun á landinu og
okkur ber skylda að veita eig-
endum þessara bíla góða þjón-
ustu í formi viðhalds og vara-
hluta.
Við fögnum því einnig að fyr-
irhugað er að draga úr opin-
beru eftirliti með nýlegum
bílum með tilheyrandi kostnaði
vegna þess að framfarir í fram-
leiðslu bíla hafa verið það mikl-
ar að ekki er þörf að skoða þá
sérstaklega fyrstu árin. Ekki
má heldur gera lítið úr ábyrgð
eigenda bílanna enda er það
reynsla okkar að þeir koma með
bílana í reglubundnar skoðanir
og vilja almennt halda bílunum
í góðu standi. Við teljum það því
framfaraspor að dregið skuli úr
kostnaði og fyrirhöfn við opin-
bert eftirlit.
Á sama hátt og Íslendingar
þurfa gott íbúðarhúsnæði þurf-
um við góða bíla til að komast á
milli staða í hvaða veðri sem er.
Bílafloti landsmanna er því stór
stór og góður og mikilvægt er
að tryggja sem bestar aðstæður
fyrir rekstur þessa flota. Þetta
kallar á góða og vel skipulagða
vegi bæði í þéttbýli og um land-
ið og er mikilvægt að ekki verði
slakað á framkvæmdum á því
sviði.
Þá má ekki gleymast að fjöldi
vel menntaðs fólks hefur at-
vinnu af því að veita bíleig-
endum þjónustu og er því mik-
ilvægt að styðja sem best við
menntun í bíliðngreinum í skól-
um landsins.
Umræða um koltvísýrings-
mengun og áhrif hennar á hlýn-
un jarðar hefur verið áberandi
að undanförnu og hafa sjónir
manna gjarnan beinst að einka-
bílnum og hann gerður að söku-
dólgi í málinu. Kannski er eðli-
legt að einkabíllinn sé áberandi
í umræðunni. Hann er jú nálægt
okkur á hverjum degi og fyrir
allra augum. Bílaframleiðendur
hafa brugðist markvisst við þótt
ekki sé laust við að þess sé sakn-
að að litið sé til annarra þátta
sem hafa í för með sér meiri
útblástur koltvísýrings en bíl-
arnir. Við hjá Toyota munum á
árinu 2009 fagna þriðju kynslóð
tvinnbílsins Prius sem Toyota
hefur framleitt í meira en ára-
tug og er í forystu svokallaðra
tvinnbíla sem knúðir eru bæði
raf- og bensínmótor og valda
þar af leiðandi minni mengun
en hefðbundnir bílar sem ganga
eingöngu fyrir bensíni eða disel-
olíu. Fljótlega munum við einn-
ig sjá tvinnbíl sem tengja má
við rafmagn og mun þess vegna
nota enn minna af bensíni. Allt
er þetta gert undir kjörorðinu
„Eitt markmið: enginn útblást-
ur.“
Við þessi áramót stöndum við
frammi fyrir því að þurfa að
takast á við verkefni nýs árs
með full mikið af óvissu í far-
angrinum enda er algjörlega
óvíst með gengi íslensku krón-
unnar og það vaxtastig sem við
munum búa við. Mikið veltur
á því að fyrirtækjunum í land-
inu séu sköpuð góð skilyrði, en
hitt er ekki síður mikilvægt að
fyrirtækin séu rekin af skyn-
semi og að eigendur þeirra og
þeir sem bera ábyrgð á rekstri
þeirra umgangist þau af virð-
ingu. Fyrirtækin eru fjöregg
sem bæði þjóðarhagur og hagur
okkar sem einstaklinga bygg-
ir á.
Úlfar Steindórsson, forstjóri Toyota á Íslandi:
Staða bílgreinarinnar
Á
rið var um margt við-
burðarríkt hjá Eyrir
Invest. Í upphafi árs-
ins kláruðum við í
samvinnu við Lands-
bankann og breska fjárfesting-
arfélagið Candover, vel heppn-
aða yfirtöku á Stork. Stork er
rótgróin iðnaðarsamstæða í
Hollandi, stofnuð snemma á
nítjándu öld með yfir 16 þús-
und starfsmenn.
Samhliða yfirtökunni á Stork
náðist langþráð markmið Mar-
els um að yfirtaka samstarfs-
aðila sinn til margra ára, Stork
Food Systems og ná þannig
leiðtogahlutverki á heimsvísu í
framleiðslu og sölu og hátækni-
búnaði til kjöt-, kjúklinga- og
fiskvinnslu.
Eyrir Invest er áhrifafjár-
festir sem horfir til lengri tíma
og leggur mikla áherslu á að
koma að stefnumörkun og fjár-
mögnun félaga sem fjárfest er
í. Við höfum þannig verið fjár-
festar í Marel og Össuri frá
árinu 2004 og stutt þau dyggi-
lega til vaxtar síðustu ár. Össur
er í dag leiðandi aðili í þróun og
sölu stoðtækja og í fremstu röð
stuðningstækjaframleiðanda
eftir fjölmargar vel heppnaðar
yfirtökur á því sviði.
Össur og Marel hafa sýnt
stórbættan rekstrarárangur á
þessu ári eftir að stjórnendur
færðu fókusinn á aukið rekstr-
arhagræði og innri vöxt eftir
tímabil mikils vaxtar með yfir-
tökum. Breyttar áherslu eru að
fullu í samræmi við fyrir fram
kynnta stefnu. Félögin eru nú
vel fjármögnuð til lengri tíma
og með allhátt eiginfjárhlut-
fall. Vöxtur þeirra hefur hvorki
verið tilviljanakenndur né tæki-
færissinnaður.
Eðlileg og skynsamleg
útrás er hluti af alþjóðavæð-
ingu atvinnulífsins, án hennar
munu fjölmörg fyrirtæki ekki
ná nægjanlegri stærðarhag-
kvæmni til að fylgja eftir vexti
og alþjóðavæðingu viðskipta-
vina sinna. Fyrirtæki hafa val
um tvennt, annað hvort verða
þau litlir sérhæfðir framleið-
endur eða alþjóðlegir leiðtogar
á sýnu sviði. Miðjumoð mun
aldrei skila raunverulegum
verðmætum til viðskiptavina,
starfsmanna, hluthafa eða til
samfélagsins.
Marel og Össur eru mjög
„dýnamísk“ fyrirtæki með
framúrskarandi starfsfólk. Sí-
fellt eru nýjar áskoranir í um-
hverfinu til að takast á við. Nú
er keppst við aukið rekstrar-
hagræði til að takast á við al-
þjóðlegan efnahagssamdrátt.
Heilbrigðis- og matvælageir-
inn hafa sýnt í fortíð minni
næmni fyrir efnahagssveiflum
og vaxtarforsendur félaganna
horft til næstu 5 ára eru í raun
engu breyttar.
Ársins 2008 verður minnst
á Íslandi sökum hruns banka-
kerfisins og þess efnahagsá-
falls sem dundi á þjóðinni, í
kjölfar alþjóðlegrar fjármála-
krísu. Lengi verður deilt um
orsakir og afleiðingar banka-
hrunsins, mest er þó um vert að
markmið þeirra rökræðna sé til
að draga lærdóm af mistökum
til að byggja upp sterkari grunn
til framtíðar.
Allt bendir til að næstu tvö til
þrjú ár verði íslensku efnahags-
lífi erfitt, spár um þróun helstu
hagstærða eru ekki uppörvandi
og ljóst að þjóðin öll þarf að
axla þungar byrðar. Mikilvægt
er að horfa til ársins sem nú er
að hefjast sem fyrsta ársins í
nýrri uppbyggingu.
Aðstæður útflutningsgreina
hafa um margt verið óhagstæð-
ar síðustu ár en hafa stórbatnað
við gengisfall krónunnar, jafn-
vel þó að líkur standi til að
veiking hennar gangi að nokkru
til baka. Nú er mikilvægast að
hlúa að aukinni verðmætasköp-
un. Við erum í samkeppni við
aðrar þjóðir sem allar keppast
við að auka tekjur sínar með
fjölþættum stuðningi við út-
flutningsgreinar sínar. Það gild-
ir það sama í rekstri þjóðarbús
líkt og í öðrum rekstri, það þarf
að afla meira en eytt er. Til
að við náum árangri til lengri
tíma þarf að efla þróunar- og
rannsóknarstarf fyrirtækja og
fjárfesta enn frekar í menntun
þjóðarinnar í stað þess að skera
þau framlög niður.
Við höfum fjölmörg tækifæri
til að treysta undirstöðurnar
þar sem þjóðin er ung og vel
menntuð, við eigum verðmætar
auðlindir í fiskimiðunum, nátt-
úru og endurnýjanlegri orku.
Þá er lífeyrissjóðakerfið öflugt
þrátt fyrir ágjöf og innviðir og
undirstöður kerfisins allsterk-
ar. Fjörugar umræður munu
verða í þjóðfélaginu um breytt
fyrirkomulag peningamála og á
árinu verður skorið úr um það
hvort að Ísland eigi að verða
fullgildur aðili innan Evrópu-
sambandins, með kostum þess
og göllum. Mikill vilji er til að
fá Ísland og Noreg í samband-
ið og samningsstaða okkar all-
sterk.
Við skulum ekki gleyma því
að við erum hvorki fyrsta né
síðasta þjóðin til að lenda efna-
hagsþrengingum. Nú þurfum
við að endurreisa traust á getu
þjóðarinnar til þess að standa
við skuldbindingar okkar.
Eðlileg og skynsam-
leg útrás er hluti
af alþjóðavæðingu
atvinnulífsins, án
hennar munu fjölmörg
fyrirtæki ekki ná nægj-
anlegri stærðarhag-
kvæmni til að fylgja
eftir vexti og alþjóða-
væðingu viðskiptavina
sinna. Fyrirtæki hafa
val um tvennt, annað
hvort verða þau litlir
sérhæfðir framleið-
endur eða alþjóðlegir
leiðtogar á sýnu sviði.
Miðjumoð mun aldrei
skila raunveruleg-
um verðmætum til
viðskiptavina, starfs-
manna, hluthafa eða til
samfélagsins.
Árni Oddur Þórðarson, framkvæmdastjóri Eyris Invest:
2009: Grunnur lagður að uppbyggingu til framtíðar
Megi nýja ár ið
færa y kkur gleði og hamingju
Suðurhraun 1 Garðabær
Sími 595 0300
Nú árið er liðið í aldanna skaut
og aldrei það kemur til baka,
nú gengin er sérhver þess gleði og þraut,
það gjörvallt er runnið á eilífðar braut,
en minning þess víst skal þó vaka.