Tíminn - 07.07.1982, Blaðsíða 7

r » .t T • J 1 ; , .;T'\ fc?
MIÐVIKUDAGUR 7. JÚLÍ 1982.
erlent yfirlit
■ Rowny og Karpov tókust í hendur þegar viðræðumar hófust i Genf fyrra þriðjudag.
Vidræðurnar í Genf
um kjarnavopnin
Lítil von um skjótan árangur
■ FYRRA þriðjudag (29. júní) hófust
í Genf viðræður milli fulltrúa Bandarikj-
anna og Sovétríkjanna um takmörkun
og fækkun langdrægra eldflauga.
Sama daginn héldu fulltrúar þessara
ríkja, sem ræða um takmörkum meðal-
drægra eldflauga i Evrópu, 35. fund sinn
og höfðu viðræður þá staðið yfir i nær
sjö mánuði. Samkomulag er um það
milli aðila að segja ekkert frá þessum
viðræðum, en líkur þykja benda til, að
enn hafi ekki neinn árangur náðst.
Af þessum ástæðum óttast margir, að
hinar nýju viðræður geti einnig dregizt
á langinn og á meðan haldi kjamavopna-
kapphlaupið áfram með fullum krafti.
Það er þessi ótti, sem hefur ýtt undir
tillöguna um að risaveldin semji í
upphafi um að stöðva alla framleiðslu á
kjamavopnum undir ströngu eftirliti.
Það eitt gæti tekið drjúgan tíma, að ná
samkomulagi um, hvemig slíku eftirliti
yrði hagað.
Það er þvi vart að vænta skjóts
árangurs hvaða leið sem valin verður.
Vænlegast virðist þó að byggja á því að
stöðva fyrst framleiðslu kjamavopn-
anna og semja siðan um samdrátt þeirra.
Það var i upphafi stefna Reagan-
stjórnarinnar að hefja þessar viðræður
ekki fyrr en Bandaríkin væm búin að
tryggja sér yfirburði með framleiðslu
nýrra kjarnavopna. Vegna almennings-
álitsins bæði i Bandaríkjunum og
Vestur-Evrópu, þótti ekki pólitískt
hyggilegt að framfylgja þessari stefnu.
Þess vegna hófust viðræðurnar fyrr en
ella, fyrst um meðaldrægar eldflaugar og
síðan um langdrægar eldflaugar.
Sovétrikin hafa jafnan talið sig tilbúin
til slikra viðræðna.
FORMENN beggja sendinefndanna,
sem ræða um takmörkun og niðurskurð
langdrægra eldflauga hafa báðir mikla
reynslu í þessum efnum. Þeir þekkjast
vel og eru taldir þekkja hvor á annan.
Báðir em taldir hafa þann metnað að ná
árangri. Þeir em hins vegar ekki einráðir
i þeim efnum.
Edward Leon Rowny, sem er formað-
ur bandarísku sendinefndarinnar, hefur
verið talinn mikill harðlínumaður í
umræddum málum. Flann þótti því
óvenjulega mildur, þegar hann ræddi við
blaðamenn rétt áður en viðræðumar
hófust.
Rowny sagði það m.a. skoðun sina,
að Rússar vildu í alvöru semja um
takmörkun kjamavopna og bætta sam-
búð við vestræn ríki. Þeir myndu hins
vegar ekki semja, nema þeir teldu sig
hafa hag af samningunum, og eðlilega
hefðu Bandaríkjamenn sama sjónar-
mið. Vandinn væri að finna þann
grundvöll, sem báðir aðilar teldu sér
hagkvæman.
Rowny sagði, að það hefði vitanlega
áhrif á viðræðurnar, hvemig sambúð
ríkjanna væri háttað á öðmm sviðum.
Ef mikill ágreiningur ríkti utan veggja
um önnur mál, hlyti það að torvelda
viðræðumar.
Sumir fréttaskýrendur hafa gripið
þetta í lofti og sagt, að tilraunir
Bandaríkjastjómar til að koma i veg
fyrir gasleiðsluna miklu væm annað en
liklegar til að bæta fyrir afvopnunarvið-
ræðunum.
Aðrir hafa sagt, að ástandið i
Afganistan og Póllandi geri það ekki
heldur.
Edward Rowny er 65 ára gamall.
Foreldrar hans voru pólsk og áttu heima
i þeim hluta Póllands, sem laut
Rússlandi, áður en þau fluttu til
Bandarikjanna. Þau höfðu orðið að læra
rússnesku að boði yfirvalda og nýtur
Rowny nú þess, þvi að hann lærði
rússnesku af þeim.
Eftir að Rowny lauk háskólanámi í
félagsfræði, gekk hann i herforingja-
skóla. Hann tók þátt bæði í síðari
heimsstyrjöldinni, Kóreustriðinu og
Víetnamstriðinu. Hann hlaut hershöfð-
ingjatitil fyrir framgöngu sína. Árin
1973-1979 var hann fulltrúi herráðs
Bandarikjanna i öllum viðræðum um
afvopnunarmál, sem fóru fram i Genf.
Hann sagði þvi starfi upp 1979 vegna
óánægju með Salt-2 samninginn.
Victor P. Karpov, sem er formaður
rússnesku sendinefndarinnar i viðræð-
unum um takmörkun langdrægra eld-
flauga, er 53 ára. Hann fékk menntun
sína á sérstökum háskóla i Moskvu, sem
hefur það hlutverk að undirbúa menn til
starfa í utanríkisþjónustunni.
Á árunum 1962-1964, starfaði Karpov
við rússneska sendiráðið i Washington.
Eftir heimkomuna til Moskvu vann
hann hjá þeirri deild utanríkisráðuneyt-
isins, sem fjallar um málefni Kanada og
Bandaríkjanna.
Árið 1972 fékk hann sæti í sendinefnd-
inni, sem tók þátt í viðræðunum um
Salt-1 og siðar átti hann sæti í
sendinefndinni, sem fjallaði um Salt-2.
Hann er því ekki siður þaulkunnugur
þessum málum en Rowny.
ÞAÐ þykir liklegt að viðræðurnar nú
hefjist með svipuðum hætti og fyrri
viðræður, þ.e. með þjarki um kjama-
vopnastyrkleika risaveldanna og saman-
burð á þeim. Jafnvel þótt góður vilji væri
fyrir hendi, gæti orðið erfitt að ná
samkomulagi um þetta, þar sem hér er
fjallað um margar og mismunandi
vopnategundir.
Bæði hafa risaveldin viðrað ýmsar
hugmyndir um grundvöll að nýju
samkomulagi, sem komi i stað Salt-2, og
sé að ýmsu leyti ítarlegri.
Rússar kjósa helzt, að Salt-2 saming-
urinn verði staðfestur og hann lagður til
grundvallar nýjum samningi. Þetta telja
margir Bandaríkjamenn hyggilegt, t.d.
Kissinger, en hann hefur jafnan mælt
með staðfestingu hans. Reagan forseti
mun hins vegar telja þetta óhagstætt sér
pólitiskt, því að hann gagnrýndi Salt-2
harðlega i kosningabaráttunni 1980.
Hvorugt risaveldanna hefur enn lagt
fram raunhæfar tillögur, enda vart við
þvi að búast á þessu stigi. Tillöguflutn-
ingur þeirra til þessa hefur borið svip af
því, sem þau myndu telja sér hagstæð-
ast. Þetta gildir t.d. um tillögur þær, sem
Reagan varpaði fram á síðastliðnum
vetri.
Þótt menn vænti ekki mikils árangurs
að sinni, er það spor i áttina að
risaveldin ræðist við um þessi mál. Það
getur m.a. hjálpað til að brjóta ísinn á
öðrum sviðum.
Það sem stendur mest i vegi sam-
komulags nú, eins og jafnan áður, er
tortryggnin. Mikilvægt er því að reynt
sé að draga úr henni á allan hátt. í þeim
efnum eru engin ráð betri en aukin
samskipti og verzlun. Á því sviði þurfa
bæði risaveldin að bæta ráð sitt, þótt
með mismunandi hætti sé.
Þórarinn Þórarinsson,
ritstjóri, skrifar
erlendar fréttir
Líbanon:
Bandaríkja
menn vilja
senda land-
göngulida
til Beirút
■ Bandarikjastjórn segist reiðu-
búin að senda allt að 1000 land-
gönguliða til Beirut i Líbanon til að
hjálpa til við brottflutning PLO-
manna frá vesturhluta borgarinnar,
ef ósk um það kemur fram.
Talsmaður Reagan forseta sagði
að forsetinn hefði samþykkt þetta
svo framarlega sem allir aðilar væru
einnig samþykkir þessu. Talsmaður-
inn Iagði á það áherslu að hingað til
hefði ekki komið fram ósk um þetta.
Fréttamenn i Washington telja
þetta mikilvæga ákvörðun í sögu
stefnu Bandaríkjanna gagnvart Mið-
austurlöndum og minnast þeir þess
að Eisenhower forseti hafi gert hið
sama fyrir 24 árum siðan er hann
reyndi að koma reglu á í Líbanon.
Ljóst virðist í áætlunum um þetta
að nota eigi sjötta flota Bandaríkja-
hers ef til þessa kemur og eigi að
senda PLO-mennina til fjögurra
arabarikja, Alsír, Egyptalands,
íraks og Sýrlands.
Ennfremur herma fregnir að
Frakkar eigi einnig að senda herlið
til aðstoðar en því hefur verið neitað
af talsmanni stjórnarinnar i Paris...
„við erum ekki komnir á það stig
enn“ sagði hann.
Talsmaður PLO i Beirut lýsti
áætluninni sem fáránlegri og tals-
maður PLO í París sagði að
Palestinumenn höfnuðu öllum til-
lögum Bandarikjamanna um brott-
flutninga PLO-manna frá Beirut.
Hann sagði ennfremur að Banda-
ríkjamenn bæru ábyrgð á þvi sem
hann kallaði ... „útrýmingarstríðið
gegn Palestinumönnum“...
Fregnir frá Beirut herma að Philip
Habib sérlegur sendifulltrúi Banda-

í;: ■ "
Mffg

■- -;
A'V
■ Lif óbreyttra borgara í Beirut er
orðið mjög erfitt þar sem vistir
komast ekki i gegnum línur Israels-
manna.
rikjamanna hafi fengið loforð frá
Palestínumönnum um að þeir
myndu yfirgefa Beirut ef alþjóðlegt
herlið myndi ábyrgjast öryggi þeirra.
Vopnahlé rofið
í gærkvöldi hermdu fregnir frá
Beirut að vopnahléið þar hefði verið
rofið einu sinni enn og að miklir
bardagar hefðu blossað upp. Sam-
kvæmt frásögnum sjónarvotta þá
féllu sprengjur í grennd við forseta-
höllina og stór svartur mökkur sást
breiða sig út yfir vesturhluta borgar-
Aðdragandi
Falklands-
eyjastríðsins
rannsakaður
I Margret Thatcher forsætisráð-
herra Bretlands hefur greint frá þvi
hvernig opinberri rannsókn verður
hagað á aðdraganda striðsins á Falk-
landseyjum.
í yfirlýsingu til breska þingsins
sagði Thatcher að rannsóknarnefnd-
in yrði skipuð meðlimum frá báðum
flokkum en formaður hennar yrði
Lord Franks.
Fyrr hefur komið til harðra deilna
á milli Thatcher og leiðtoga stjórnar-
andstöðunnar Michael Foot um hve
langt aftur i tímann rannsóknin næði
til en Thatcher vildi að hún næði allt
til ársins 1965... en hún varð að láta
undan með þetta og mun rannsóknin
aðallega beinast að mánuðunum rétt
áður en striðið skall á.
Flugvél
hrapar í Sovét
■Sovésk flugvél Aeroflot flugfé-
lagsins mun hafa hrapað skömmu
eftir flugtak frá Moskvu. Talið er að
með vélinni hafi verið 90 farþegar og
er talið að allir hafi þeir farist í
slysinu.
Opinberlega hefur þetta ekki
verið staðfest en flugmálaráðuneyti
Sovétríkjanna hefur sent samúðar-
kveðju til þeirra sem áttu ættingja
um borð.
Vélin mun hafa verið í áætlunar-
flugi til Dacca og Freetown i Afriku.
Dauðadómar
á Seychelles-
eyjum
■ Fjórir menn sem tóku þátt i
uppreisnartilrauninni á Seychelles-
eyjum hafa verið dæmdir þar til
dauða fyrir landráð en sá fimmti,
sem segist vera meðlimur leyni-
þjónustu Suður-Afríku hlaut 20 ára
fangelsis dóm.
Þeir 43 menn sem sluppu frá
eyjunum og til Suður-Afríku eru nú
fyrir rétti þar sakaðir um að hafa
rænt flugvél Air India félagsins.